به گزارش خبرگزاری مهر، اولین جلسه از سلسله نشست‌های بررسی تأثیر فتح ایران بر روند شکل گیری تمدن اسلامی با ارائه محمد باغستانی مدیرگروه و عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی در مدرسه علمیه جعفریه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه باغستانی نکاتی را درباره اهمیت تاریخ دانی و تاریخ پژوهی بیان کرد:
اهمیت تاریخ دانی و تاریخ پژوهی
۱. اولین ویژگی و اهمیت تاریخ، تجربه زیسته انسان و جوامع انسانی است. استفاده از تجربیات پیشینیان منوط به مراجعه به منبع مکتوب تاریخ است.
۲. دیدن عاقبت جوامع: علل و عوامل سقوط و ماندگاری جوامع و سلسله‌های حکومتی در تاریخ ذکر شده است.
۳. عمل به دستور قرآنی و عبرت آموزی: در حدود یک سوم از آیات قرن کریم به موضوعات تاریخی اختصاص یافته است. در نگاه قرآن، تاریخ یک منبع معرفتی محسوب می‌شود که خداوند در قالب نقل داستان‌های تاریخی، معارف دینی و اخلاقی را بیان کرده و انسان را به عبرت آموزی از گذشتگان توصیه کرده است. عبرت یعنی فهم، آگاهی و بصیرت و عبور از آن. به کمک عبرت می‌توان دریافت که امروزه چه باید کرد.
۴. تحکیم هویت جویی مذهبی: هر مذهبی برای نشان دادن ریشه خود، مجبور است به تاریخ مراجعه کند. برای نمونه شیعه ریشه و بنیان خود را به غدیر و دوران نبوت رسول الله (صلی الله علیه و آله) پیوند زده است. در کلام اسلامی، مباحث مربوط به نبوت و امامت عامه بر اساس استدلال‌های عقلی است، اما در نبوت و امامت خاصه، با روایات نقلی سر و کار داریم و در اینجاست که اهمیت اسناد تاریخی روشن می‌شود.
۵. فهم تأثیر گذشته در حال: برخی می‌پندارند که باید گذشته را کنار گذاشت و به امروز پرداخت در حالی که چنین تصوری صحیح نیست زیرا وقایع گذشته بر وضعیت کنونی ما تأثیر می‌گذارد. کشف الفبا و نیرویی به نام آتش که توسط فینیقی‌ها صورت گرفت، بر سرنوشت اقوام بعدی مؤثر بوده است. نمونه دیگر اینکه فضای اعتقادی شیعیان محصول واقعه غدیر است. تثبیت آئین‌های عزاداری و اعیاد شیعیان در دوره صفوی بوده است. در همین دوره بود که در حدود ۱۰۰۰ کاروانسرا ساخته شد و تمامی راههای کشور طوری ساماندهی شد تا ایرانیان بتوانند به زیارت امام رضا علیه السلام مشرف شوند. بنابراین برای درک شرایط حال حتماً باید به گذشته پرداخت و بررسی کرد که چه تأثیری در شرایط ما گذاشته است.
۶. چشم اندازی به آینده: اگر وضع کنونی را در پرتو گذشته شناختیم، این فرصت برای ما هست تا بر همین اساس، طرحی برای آینده داشته باشیم. در مجموع می‌توان گفت که در هیچ موقعیتی از تاریخ بی نیاز نیستیم. در اروپا اهمیت زیادی برای دانش تاریخ قائل هستند و این رشته، از علوم پرطرفدار در میان آنهاست. یکی از شاخه‌های مهم تاریخ، تاریخ علم است. یکی از نکاتی طلاب بایستی بدانند این است که دروس حوزوی مانند لمعه، توسط چه کسانی و در چه شرایطی نگارش شده است؟ چرا این کتاب‌ها اهمیت یافته اند؟ اینها سؤالاتی است که پاسخ آن در تاریخ یافت می‌شود.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه مباحث خود به فتح ایران توسط عرب‌های مسلمان اشاره کرده و گفت: داستان فتح ایران، یکی از مسائلی است که بحث‌های زیادی از طرف موافقان و مخالفان، پیرامون آن طرح شده است. فتوحات ایران در دو دوره کوتاه مدت و بلند مدت واقع شده است.
وی تصریح کرد: دوره کوتاه مدت فتح ایران از سال ۱۱ تا ۳۲ هجری قمری (که شامل سال پایانی خلافت ابوبکر، دوره خلافت عمر و بخشی از دوره خلافت عثمان) رخ داده است. بخش اعظم فتوحات ایران در این مدت رخ داده است اما در بخش‌های شمالی ایران به دلیل موقعیت جنگلی و کوهستانی، فتوحات با موانع جدی روبرو شد، زیرا اعراب مسلمان به دلیل مهارت در جنگیدن در صحرا و دشت، نمی‌توانستند در مناطق کوهستانی و جنگلی به خوبی بجنگند. این ویژگی سبب شد این منطقه از دست اعراب مسلمان دور بماند تا اینکه در قرن چهارم هجری، شیعیان زیدی در این منطقه حکومتی تشکیل دادند که به نام علویان طبرستان معروف شد.