به گزارش خبرنگار مهر، محمد فنایی اشکوری استاد فلسفه تطبیقی در یادداشتی دو کتاب گرانسنگ برای مطالعه در ایام تعطیل با ارائه خلاصه و تحلیل آن در پنج فایل صوتی به مخاطبان هدیه داده است.
طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن اثر حضرت آیت الله سید علی خامنه ای حاوی متن ۲۸ سخنرانی ایشان است که در مسجد کرامت مشهد در ماه رمضان سال ۱۳۵۳ ایراد شده است.
خلاصه‌ای از کتاب با همین عنوان نخستین بار در ۱۳۵۴ منتشر شد. متن کامل سخنرانی‌ها در سال ۱۳۹۲ از سوی مرکز صحبا به صورت کتاب فوق منتشر گردید. این کتاب به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، عربی، آلمانی، ترکی، ایتالیایی و چینی ترجمه شده است.
معظم له در باره مباحث این کتاب می‌گویند: «بنده یک ماهِ رمضان در مسجد امام حسنِ مشهد سخنرانیِ مستمر سی جلسه‌ای داشتم. آن زمان به ضبط سخنرانی‌ها خیلی اهمیت داده نمی‌شد؛ اما استثنائاً همهٔ این سی سخنرانی ضبط شده‌است. در آن سخنرانی‌ها راجع به توحید، امامت، ولایت، نبوّت و سایر مباحث اساسی بحث شده‌است که الان هم آنها را تأیید می‌کنم. اینها پایه‌های فکری برای ایجاد یک نظام اسلامی بود؛ اگرچه ما آن موقع امیدوار نبودیم که نظام اسلامی شش، هفت سال دیگر محقّق شود. می‌گفتیم اگر پنجاه سال دیگر هم ایجاد نشود، بالاخره پایه‌های فکری‌اش اینهاست. آن کار، جهت دادن به فکر نسل جوانِ آن روز بود.»
کتاب ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که در فایل صوتی توضیح داده‌ام. مباحث طرح شده در این سخنرانی‌ها که هم بدیع و ابتکاری و هم پرشور و انقلابی است در زمانی که طرح شد هم با مخالفت جمعی از قشریون مذهبی که نوآوری‌های آن را بر نمی‌تافتند روبرو شد و هم خشم ساواک و دستگاه امنیتی رژیم شاهنشای را بر انگیخت.
ایشان خود در این زمینه می‌گویند: «من یادم می‌آید توی همین تهران بعضی از علما و بسیاری از مردم با مرحوم مطهری سر همین قضیهٔ [کتاب] حجاب درافتادند. من در مشهد یک بحثی کردم در باب ولایت، یک برداشت جدیدی از کلمهٔ ولایت و مسألهٔ ولایت که ماه رمضان بود و بحث‌هایی برای جوان‌ها می‌کردیم آن وقت‌ها راجع به توحید و نبوت و چه و از جمله ولایت، یک بحث قرآنی خیلی خوب و کاملی بود بعد هم چاپ شد یعنی؛ خلاصه‌اش هم یک جایی چاپ شد، اصل سخنرانی‌ها هم بعد از انقلاب درآوردند چاپ کردند. یک عده‌ای در مشهد جنجال علیه من به راه انداختند که چرا در زیر کلمهٔ ولایت فلانی این حرف‌ها را زده در حالی که این منکر به معنای انکار آن ولایتی که آنها می‌گفتند که نبود، آنها می‌گفتند ولایت یعنی محبت. خب ما محبت ائمه را که قبول داریم؛ ولایت یعنی اعتقاد به امامت علی. این را که ما قبول داشتیم یک چیزهایی علاوهٔ بر اینها ما از کلمهٔ ولایت پیدا کرده بودیم. من آیات ولایت را در قرآن جمع کردم؛ آیاتی که در آن کلمهٔ ولایت بکار رفته‌است «هنالک الولایة لله» مثلاً فرض کنید و آیات متعددی را، از این کلمات یک برداشت جدیدی از کلمهٔ ولایت را من عرضه کردم مطرح کردم. خب این باید مغتنم شمرده بشود. در عالم پزشکی اگر یک نفری بیاید فرض بفرمائید دربارهٔ حصبه یک ایدهٔ جدیدی را مطرح کند که اضافهٔ بر معلومات قبلی باشد با او چه جوری رفتار می‌کنند؟ خب احترامش می‌کنند، تکریمش می‌کنند.»
پیام و مضمون اصلی کتاب معرفی اسلام به عنوان نظام جامع و به هم پیوسته باور و زندگی بر اساس قرآن است. مباحث ایمان، توحید، نبوت و ولایت با این رویکرد طرح شده است. نظریه‌ای که در این مباحث طرح و تببین می‌شود این است که باورهای اسلامی علاوه بر مفاد نظری دارای استلزامات عملی در زندگی فردی و اجتماعی است. غایت دین کمال و سعادت انسان است. انبیا برای رساندن انسان به سعادت و کمال، نخست افرادی را تربیت و تهذیب می‌کنند و سپس در صدد تأسیس جامعۀ توحیدی بر می آیند. در جامعۀ توحیدی حاکمیت از آن خدا است که بدست پیامبر و امام معصوم و پس از آنها بدست ولی فقیه اعمال می‌شود. یکی از شاخصه‌های چنین نظامی استقرار عدل و قسط و برابری انسان‌ها و نفی تبعیض طبقاتی و بنای جامعه‌ای است که در آن اقلیتی کاخ نشین و اکثریتی کوخ نشینی نباشد. انبیا و ائمه اطهار در پی بنای چنین جامعه‌ای کوشیده‌اند.
بحث امامت که در این کتاب ناتمام مانده است در کتاب دیگری با عنوان "انسان ۲۵۰ ساله" طرح شده است. بنابر این پس از مطالعه کتاب "طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن" مطالعۀ کتاب "انسان ۲۵۰ ساله" را پیشنهاد می‌کنم.
مطالعۀ این دو اثر گرانقدر برای هرکسی که بخواهد شناخت عمیقی از اسلام داشته باشد ضروری است، چه عالمان دین و چه عموم اهل اندیشه و دانش. برای فهم بهتر کتاب و کمک به مطالعۀ آن، مباحث کتاب در پنج جلسه فایل صوتی تلخیص و تبیین شده است که به عنوان هدیه‌ای نوروزی در آغاز سال ۱۳۹۹ شمسی تقدیم دوستان و عزیزان فرهیخته و اهل مطالعه می‌شود.
ضمناً نسخۀ الکترونیکی این دو کتاب در دسترس و قابل دانلود است.