خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان کرمان رکورددار ثبت آثار جهانی در ایران است و در کنار این آثار فاخر جهانی، بیش از ۷۰۰ اثر ملی دارد که برخی از آنها در انتظار بررسی پرونده در یونسکو هستند که این روزها به‌دلیل شیوع ویروس کرونا تمامی این آثار تاریخی تعطیل است.
در نوروز سال ۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا مسافرت به کرمان ممنوع شده و طبق اعلام ستاد مبارزه با کرونا در استان کرمان ورود اتومبیل‌های استان‌های آلوده نیز ممنوع است و فقط مسافران هرمزگانی و سیستان و بلوچستانی به شرط عبور و عدم توقف می‌توانند وارد استان کرمان شوند.
این وضعیت موجب خانه‌نشینی بخش قابل توجهی از فعالان بخش گردشگری در استانی شده که در سال‌های اخیر با اقبال قابل توجه مسافران ایرانی و خارجی مواجه بوده است و گردشگران را نیز از دیدن گنجینه‌های گردشگری بزرگترین استان کشور محروم کرده و به همین دلیل در این گزارش هفت اثر ثبت جهانی کرمان را به گردشگرانی که در سال جاری برای ارتقای سلامت عمومی و گسستن زنجیر شیوع کرونا در خانه مانده‌اند، معرفی می‌کنیم.
ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان / میراثی از اعماق تاریخ
ارگ بم یکی از کهن‌ترین آثار تاریخی ایران زمین محسوب می‌شود، تا قبل از زمین لرزه بم قدمت این بنا ۲ هزار و ۵۰۰ سال تخمین زده می‌شد ولی بعد از تخریب این بنای تاریخی و حضور باستانشناسان و مطالعات جدید در تل آتشین این ارگ مشخص شد حداقل قدمت این بنا هفت هزار و ۲۰۰ سال تخمین زده می‌شود.
اما تنها ارگ بم نیست که در شناسنامه پرونده ثبت جهانی این اثر ثبت شده، بلکه شهر بم نیز در این پرونده ثبت است و نخلستان‌های وسیع این شهر نیز به‌عنوان هویت این شهر در کنار ارگ بم سر به آسمان می سایند.
در سال‌های اخیر هر زمان آمار بازدید گردشگران را بررسی کنید، نام ارگ بم همیشه از جمله سه اثر پر بازدید ایران بوده است.
هر چند در زمین لرزه این شهر ویران شد، اما بعد از سال‌ها تلاش باستانشناسان که همچنان ادامه دارد، بار دیگر بازسازی شده و حالا شکیل تر و باشکوه‌تر از گذشته در صنعت گردشگری بین‌المللی فخرفروشی می‌کند.
نکته قابل توجه اینکه این بنا تا ۱۰۰ سال قبل همچنین مسکونی بوده و چند روز قبل از پایان سال ۹۸ آخرین سرباز این ارگ تاریخی که در شهر ریگان زندگی می‌کرد و ۱۹ فرزند و ۲۵۰ نوه داشت چشم از جهان فرو بست.
حیدر شهریاری مشهور به آخرین سرباز ارگ قدیم بم بود که در روستای رحمت‌آباد ریگان زندگی می‌کرد. هر چند سن دقیق وی مشخص نبود، اما سن این کهنه سرباز بیش از یک قرن تخمین زده می‌شود.
ارگ بم نمایی واقعی از نخستین شهرنشینی بشر محسوب می‌شود و شامل حاکم نشین و عامه‌نشین و تمام ارکان شهرنشینی نخستین محسوب می‌شود.
این ارگ بر روی کوهی هم ارتفاع ساخته شده که کاملاً مشرف بر شهر کنونی بم است که مساحت آن نزدیک‌به ۱۸۰ هزار مترمربع و دیوارهایی به بلندی هفت متر و طول یک‌هزار و ۸۱۵ متر آن را در بر گرفته است.
بخش حکومتی این بنای بزرگ شامل دژ نظامی، عمارت چهار فصل، سربازخانه، چاه آب عمیق و اصطبل به گنجایش ۲۰۰ رأس اسب است و در بخش رعیت‌نشین نیز ۴۰۰ خانه از طبقات مختلف جامعه آن زمان و مسیر سنگ‌فرش، و تمامی ارکان یک زندگی شهرنشینی وجود دارد.
باغ طبقاتی شاهزاده ماهان عروس باغ‌های ایرانی / تاجی بر معماری تاریخی ایران
باغ شاهزاده ماهان بعد از ارگ بم دومین بنای ثبت جهانی کرمان از نظر جذابیت از دیدگاه گردشگرانی است که به استان کرمان سفر می‌کنند. این بنا در شهر ماهان که در ۲۰ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و در سال ۱۳۰۹ به دستور محمدحسن خان سردار ایروانی حاکم وقت کرمان ساخته شد.
این بنا از ۲ بخش غربی و شرقی تشکیل شده ولی بخش‌هایی از سر در ورودی باغ نیمه‌کاره است و هیچ گاه تکمیل نشده و گفته می‌شود در زمان ساخت بخش شرقی باغ حاکم وقت می میرد و معمار بنا که از ظلم وی به تنگ آمده بوده فرار می‌کند و هنوز هم کاشی‌های باقی‌مانده کار گذاشته نشده است.
این باغ زیبا که به صورت طبقاتی ساخته شده است ۳.۵ هکتار وسعت دارد و در دامنه کوه تیگران قرار دارد و همین شیب و معماری خاص ایرانی موجب فعال شدن ده‌ها فواره موجود در این باغ بدون استفاده از انرژی شده است.
در دوسوی باغ، صدها اصله درخت میوه سردسیری کاشته شده و درخت چنار کهن‌سال شکوه جاودانی به این باغ داده است.
کوشک مرکزی و کوشک ورودی باغ بسیار زیبا و شامل گچ‌بری و آینه‌های رنگارنگ است و حمامی شبیه حمام گنج علی‌خان در بازار بزرگ کرمان در آن ساخته شده است.
چشم‌انداز این باغ بسیار زیبا است و در ایام گردشگری بعد از ارگ بم بیشترین گردشگر را در خود جای می‌دهد. این باغ ادغامی از آب، گیاهان زیبا و معماری نور و رنگ است که برای همیشه در ذهن گردشگران باقی می‌ماند.
باغ شاهزاده در ۲ کیلومتری باغ شهر ماهان قرار دارد؛ در این شهر زیبا باغ‌های وسیع میوه‌های گرمسیری و گل‌محمدی وجود دارد و به عنوان یکی از زیباترین باغ‌های شهرهای تاریخی ایران محسوب می‌شود که عمارت بسیار زیبایی که شامل مقبره عارف شهیر ایران شاه نعمت‌الله ولی است را شامل می‌شود.
دومین روستای دست کند در دل کوه / روستای صخره‌ای میمند شکوه تاریخ ایران
روستای دست کند میمند در دل کوه هزاران سال قبل توسط انسان‌های اولیه ایجاد شده است، در خانه‌های سنگی این روستا که در عمق کوه کنده شده‌اند هنوز هم اهالی روستا زندگی می‌کنند و با زبان مختص به خود که برگرفته از زبان پهلوی است صحبت می‌کنند.
این روستای صخره‌ای که قدمت ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال قدمت دارد تیر ماه سال ۹۴ ثبت جهانی شد.
روستای صخره‌ای میمند در ۳۰ کیلومتری شهر شهربابک قرار دارد و گویی تاریخ در این روستا متوقف شده مهمترین شاخصی که بین این روستای صخره‌ای با سایر روستاهای معدود موجود در دنیا فرق گذاشته این است که زندگی در تمامی خانه‌های روستای به سبک کهن جریان دارد.
روستای میمند شهربابک روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه یا همان خانه و ۲۵۶۰ اتاق است ارکان مختلف زندگی در این روستای صخره‌ای به چشم می‌خورد و مردم همچنان آداب و رسوم کهنی که از اجداد خود به ارث برده‌اند پیروی می‌کنند و به آن وفادار هستند.
میمند دارای ارکانی شامل خانه، مدرسه، کوچه‌های سنگی، حسینیه، مسجد و حمام می‌باشد این روستا در قرون هشتم تا هفتم بعد از میلاد توسط قوم ماد در غرب ایران زمین در دل کوه ساخته شده و بدون شک کار احداث این روستا توسط اقوام آریایی انجام شده است.
معماری روستا به گونه‌ای است که اقوام مهاجم توان تصرف روستا را نداشته‌اند در مقابل اقلیم منطقه نیز سازگار بوده، در روزهای سرد زمستان درون کیچه ها گرم و در روزهای گرم تابستان کیچه ها خنک می‌باشند و اشیای کشف شده و سنگ نگاره‌های از دوران اشکانیان، ساسانیان و دوران اسلامی به جای مانده است.
در این روستا که مردمانش به سنت اجدادشان زندگی می‌کنند به سادگی می‌توان سازگاری انسان با طبیعت را به تماشا نشست و هنوز مداخلات زندگی عصر جدید در این روستا نمایان نشده است.
تنها اثر طبیعی ثبت جهانی ایران مملو از عجایب باور نکردنی / قدم زدن در گرم‌ترین نقطه زمین
کویر لوت در تیر ماه سال ۹۵ در فهرست آثار گردشگری یونسکو ثبت شد، این اثر یکی از پهناورترین آثار طبیعی ثبت جهانی یونسکو محسوب می‌شود و گردشگران اروپایی علاقه خاصی به حضور در این عرصه و زندگی در واحدهای بوم گردی کویر دارند.
این اثر ثبت جهانی استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان جنوبی را شامل می‌شود اما ۷۰ درصد از پهنه کویر لوت در کرمان قرار داد و ۹۰ درصد از زیبایی‌های و داشته‌های کویر لوت نیز شامل کلوت ها، نبکاها، رودخانه شور، گرم‌ترین نقطه روی زمین، بلندترین تپه‌های جهان با نام ریگ یلان، دره رتیل ها و منطقه تاریخی تمدن خبیث، شهر کوتوله‌ها و روستای تاریخی شفیع آباد و دره کشیت در استان کرمان قرار گرفته است.
همچنین کمپ کویری مجهز نیز در این منطقه ایجاد شده که البته به دلیل شرایط موجود و شیوع ویروس کرونا هم اکنون امکان استقرار در این کمپ به هیچ عنوان وجود ندارد.
گرم‌ترین نقطه زمین با درجه حرارت بیش از ۷۲ درجه سانتی‌گراد نیز در همین منطقه قرار گرفته و یکی از جاذبه‌های گردشگری برای ماجراجویان و کویرنوردان محسوب می‌شود.
کلوت ها که به شهر خیالی کویر شهرت دارند یکی از زیباترین عارضه‌های کویری محسوب می‌شوند که به شهر خیالی کویر مشهور است.
ارتفاع برخی از کلوت ها ۴۸۰ متر است که به دلیل فرسایش بادی و آب به وجود آمده‌اند. همچنین ۴۰ مخروط آتش فشانی نیز در کویر لوت در مجاورت کلوت ها وجود دارد که زیبایی خاصی به منطقه داده‌اند. مجموعه کلوت ها به طول چندین کیلومتر در قسمت جنوبی کویر لوت مانند کمربندی شهر شهداد را فرا گرفته‌اند.
دشت گندم بریان یکی از گرم‌ترین مناطق کویر محسوب می‌شود که تا قبل از این گمان می‌رفت؛ گرم‌ترین نقطه زمین در این منطقه قرار دارد، اما طبق آخرین تحقیقات گرم‌ترین نقطه زمین در چاله مرکزی لوت قرار دارد. نبکاها نیز که به گلدان‌های کویر شهرت دارند شامل عارضه‌ای شنی است که بر روی آن گیاه کویری قرار دارد.
نگاهی به تنها اثر ثبت جهانی صنایع دستی کرمان / گلیم شریکی پیچ نماد هنر زنان سیرجانی
گلیم شریکی پیچ یکی از بافته‌های صنایع دستی استان کرمان است که مرکز تولید آن روستای دارستان در شهرستان سیرجان است، این اسم از دارهای این گلیم گرفته شده است.
این اثر هنری کرمان شهریور ماه سال ۹۶ ثبت جهانی شد، تولید این دست بافت در واقع شامل یک خرده فرهنگ غنی است که سال‌ها با زندگی مردم سیرجان و به خصوص روستاهای اطراف گره خورده است.
هیچیک از مواد اولیه بافت این گلیم از مکان دیگر وارد نمی‌شود و پس از چیدن پشم گوسفندان و بزهای منطقه روستاییان اقدام به ریسیدن پشم و تولید نخ می‌کنند و در نهایت رنگ‌های مورد نیاز نیز از گیاهان بومی کوه‌های اطراف تهیه و کار رنگرزی انجام می‌شود و در آخر گلیم با طرح‌های و نقش‌های خاص سیرجان به دست مردم هنرمند که اکثر زن هستند بافته و روانه بازارهای جهانی می‌شود.
۲۰۰ کارگاه انفرادی در سیرجان در خصوص بافت این نوع گلیم فعالیت دارند و در خانه بسیاری از مردم منطقه به خصوص روستای دارستان گلیم‌های شریکی پیچ بافته می‌شود، طرح‌های گلیم نیز برگرفته از طرح و نقش‌های محلی به خصوص عشایری است.
ثبت جهانی این گلیم موجب رونق گرفتن تجارت و پویایی در این منطقه شده و تجار کشورهای مختلف با حضور در سیرجان گلیم‌های دست بافت زنان روستایی را با قیمت خوبی خریداری و روانه بازارهای جهانی می‌کنند.
سالانه ۵۰ هزار مترمربع گلیم به ارزش ۵۰ میلیارد تومان در این منطقه بافته می‌شود و گلیم شریکی پیچ در کنار قالی کرمان که آوازه‌ای جهانی دارد این روزها توانسته در زمینه ارزآوری نقش قابل توجهی ایفا کند.
حالا سیرجان را به عنوان شهر جهانی گلیم در جهان می‌شناسند و شاخص ترین عنصر در راستای تولید این گلیم، نقش آن در زندگی روزمره زنان عشایر و روستایی سیرجان بوده که در پرنده ثبت جهانی این اثر مورد تاکید بازرسان یونسکو قرار گرفته است.
مهارت بافت این گلیم که توسط چندین نفر انجام می‌شود نسل به نسل منتقل می‌شود به‌طوری که اگر در کارگاه‌های خانگی حضور یابید در پای یک گلیم می‌توان سه نسل از این خانواده را شامل نوه، فرزند، مادر بزرگ را مشغول بافت این اثر هنری مشاهده کرد.
مردان نیز در زمینه پشم ریسی و زنگ آمیزی تلاش می‌کنند و زنجیره‌ای پیوسته از کار و تلاش برای توسعه اشتغال و کارآفرینی در این صنعت مشاهده می‌شود.
قنات رمز حیات در عمق کویر / سازه‌هایی آبی که موجب تعجب کارشناسان یونسکو شد
۲ پرونده دیگر ثبت جهانی استان کرمان شامل پرونده قنات گوهر ریز جوپار و قنات‌های اکبرآباد و قاسم آباد بروات بم می‌شود.
قنات از گذشته مهمترین منبع تأمین آب در کویر استان کرمان بوده است، معروف ترین این قنات‌ها در شهر جوپار و شهرستان بم قرار دارند.
در کاوش‌های صورت گرفته در برخی از این قنات‌ها کتیبه‌هایی از دوران هخامنشی کشف شده است و هنوز هم مردم استان کرمان به قنات‌ها توجه خاصی دارند.
آب شرب بسیاری از شهرها و کشاورزی منطقه وابسته به قنات است و در شهرستان بم حجم آب خروجی از برخی از این قنات‌ها به حدی است که به رودخانه خروشانی می‌ماند که از دل خاک خارج می‌شود.
هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها از احداث این قنات‌ها مقنی ها در استان فعال هستند و به احداث و یا لایروبی این سازه‌های آبی می‌پردازند.
قنات‌های کرمان در سال ۹۵ ثبت جهانی شده‌اند و حفاظت و حراست از آنها مورد توجه قرار گرفته است. هزار و ۹۳۰ قنات در کرمان وجود دارد، این سازه‌های آبی در مکان‌هایی از استان کرمان احداث شده که فاقد رودخانه و بارندگی قابل توجه سالانه است و با حفر تعداد قابل توجهی چاه در دامنه شیب دار و اتصال آنها از عمق زمین به یکدیگر توسط کانال‌های متعدد و در نهایت بیرون آمدن مظهر قنات در پایین دست آب استحصال می‌شود که هنوز هم در تأمین آب و ادامه زندگی برخی از روستاها و حتی شهرهای کرمان نقش اساسی دارد. به‌طوری که با خشک شدن برخی از قنات‌های موجود در استان کرمان گاه یک روستا قدیمی از سکنه خالی و یا آب در برخی از شهرهای با افت فشار مواجه می‌شود.
از پذیرش مسافر تا اتمام ویروس کرونا معذوریم
کرمانی‌ها هر چند که به میهمان نوازی شهره هستند اما شیوع ویروس کرونا در سال جاری موجب شده درب همه این آثار گردشگری به روی مردم بسته شود و هتل‌ها و اقامتگاه‌ها نیز از پذیرش مسافر معذور هستند، اما پس از اتمام شیوع کرونا و در فصل‌های گردشگری پیش رو کرمان برای پذیرایی از گردشگران آماده خواهد بود.