خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: همزمان با همه‌گیری جهانی کروناویروس جدید و ابتلای بیش از چندین هزار نفر به این بیماری در کشور و ضرورت انجام پژوهش‌های کاربردی و پاسخ به سوالات متعدد جهت کنترل این بیماری و جلوگیری از اتلاف منابع و صرفه‌جویی در زمان و منابع، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با همکاری مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران به شناسایی و اولویت‌بندی سریع و منطقی نیازهای دانشی و عناوین پژوهشی مرتبط با بیماری کووید ۱۹ اقدام کرد.
رئیس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد) و معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در این باره و همچنین در خصوص آخرین وضعیت تولیدات محققان ایرانی برای مقابله با کرونا با مهر گفتگو کرد که مشروح این گفتگو و برخی اولویتهای پژوهشی مقابله با کرونا در زیر آمده است.
اهمیت دقت و صحت تحقیقات در زمینه کرونا
رضا ملک زاده درباره اهمیت تعیین این اولویت‌ها در زمینه تحقیقات دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و همچنین پایبندی محققان در این حوزه گفت: دانشگاه‌ها در این زمینه مشغول فعالیت جدی هستند و فهرست تحقیقات دانشگاه‌ها و درمان‌هایی که برای کرونا ارائه شده به صورت آنلاین ثبت شده و قابل مشاهده است.
معاون وزیر بهداشت اضافه کرد: طرح‌های زیادی در حال انجام است اما آنچه اهمیت زیادی دارد این است که هم در ایران و هم در همه جای دنیا تحقیقاتی که انجام می‌شود دقیق و مهم باشد.
بسیاری از مقالات دنیا در زمینه کرونا به دلیل ماهیت اپیدمی دچار اشکال است
وی گفت: در همه جای دنیا به دلیل ماهیت اپیدمی بسیاری از مقالاتی که چاپ شده دچار اشکال است و دلیلش این است که افراد محقق با ۵ یا ۶ نفری که درمان می‌کنند یک مقاله چاپ می‌کند و فرد دیگری با ۱۰ نفر بیمار یک بررسی دیگر انجام می‌دهد و متوجه می‌شویم که اطلاعات پیشین غلط بوده است. این موضوع یک سردرگمی ایجاد کرده است و معمولاً در اپیدمی‌ها این مشکل پیش می‌آید.
ملک زاده گفت: اما در این بین کسانی هستند که کارهای دقیقی انجام می‌دهند و نتایج آن تا دو سه ماه آینده مشخص می‌شود.
رئیس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد) در خصوص دستاورد نیازهای دانشی و اولویتهای اصلی در حوزه تحقیقات کووید ۱۹ و کار محققان ایرانی در داخل کشور گفت: مهمترین دستاوردی که ما در کشور دنبال می‌کنیم این است که ما چطور می‌توانیم این بیماری را درمان و از بروز آن پیشگیری کنیم.
وی افزود: جدا از بحث‌های اجتماعی ایزولاسیون و قرنطینه که آن نیز تحقیقات خود را به همراه دارد، مهمترین بحث تحقیقاتی که پزشکان در بیمارستان‌ها انجام می‌دهند این است که چطور بیماری کرونا را درمان کنند.
در ایران بیش از ۷۰ نوع درمان برای بیماران مبتلا به کرونا در حال بررسی است
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: اکنون در ایران بیش از ۷۰ نوع درمان برای بیماران مبتلا به کرونا در حال بررسی است. وقتی خیلی دقیق‌تر به موضوع نگاه می‌کنیم می‌بینیم که ۴۰ نوع از این درمان‌ها چندان دقیق طراحی نشده است و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. به این محققان تذکر می‌دهیم که باید تحقیق را درست طراحی کنند و نمونه‌ها بزرگ باشند.
انجام دو مطالعه مهم درباره پیشگیری از ابتلاء به کرونا
وی درباره پیشگیری از بروز بیماری کرونا (کووید ۱۹) گفت: درباره پیشگیری نیز دو مطالعه در حال انجام است. یکی از این روش‌ها داروی کلروکین است که بحث آن مدت‌ها مطرح بوده است. دو مطالعه‌ای که در ایران در حال انجام است بر این روش مبتنی است که اگر فرد در هفته دوز مشخصی از این دارو را مصرف کند ممکن است به این بیماری مبتلا نشود و یا اگر مبتلا شد خیلی خفیف آن را بگیرد که نیازی به بستری در بیمارستان نباشد.
ملک زاده یادآور شد: این مطالعه در ایران و همزمان در بسیاری از جاهای دنیا در حال انجام است و نتایج این مطالعه بعد از حدود سه تا چهار ماه مشخص می‌شود.
وی در خصوص اثربخشی داروی آویگان («فاویپیراویر» (favipiravir)) و یا سایر داروهایی که در درمان کرونا مطرح می‌شود، گفت: این داروها از گزارش‌هایی می آیند که برخی آن را بزرگنمایی می‌کنند. داروی آویگان اکنون در ایران در دو بیمارستان در حال ارائه کارآزمایی است و حداقل دو ماه وقت می‌خواهد که اثربخشی آن مشخص شود. هیچ جا در دنیا هم نگفته‌اند که خیلی مؤثر است.
تا این لحظه هنوز هیچ درمان استانداردی برای درمان کرونا وجود ندارد
معاون وزیر بهداشت گفت: ممکن است برخی مواقع جریانی در پشت طرح نام یک دارو باشد و شرکت‌های داروسازی خاصی در این زمینه فعالیت کنند. واقعیت این است که تا این لحظه هنوز هیچ درمان استانداردی برای درمان کرونا وجود ندارد.
انجام تحقیقات تولید واکسن برای پیشگیری از ابتلاء به کرونا در ایران
وی درباره تولید واکسن برای پیشگیری از ابتلاء به کرونا و توان تحقیقاتی ایران در این زمینه گفت: واکسن نیز در پروسه تحقیقاتی کشور در جریان است. اگر خیلی سریع هم بخواهیم در این زمینه فعالیت کنیم نتایج تا ۸ ماه آینده قابل بررسی است.
ملک زاده درباره کیت‌های تشخیصی برای تشخیص ابتلاء به کرونا گفت: در زمینه کیت‌های تشخیصی تحقیقات خوبی در ایران انجام شده است و به خوبی پیش رفته‌ایم. مهمترین نوع کیت‌ها کیت‌های تشخیصی بر پایه RNA است که توانسته‌ایم آن را در ایران تولید کنیم و اکنون در حال استفاده است.
تولید یک نوع خاص از کیت تشخیصی با ضریب اطمینان بالا در کشور
وی از تولید یک نوع خاص از کیت تشخیصی با ضریب اطمینان بالا در کشور خبر داد و گفت: یک کیت تشخیصی جدید ساخته شده است که فرد می‌تواند آزمایش خون بدهد و این کیت تشخیص می‌دهد که فرد آیا کرونا گرفته است یا خیر و اگر فرد کرونا گرفته است آیا ایمنی دارد یا خیر. این کیت را در ایران تست کرده‌ایم و جواب بسیار خوبی داده است که به زودی جزئیات آن را اعلام می‌کنیم.
رئیس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد) اضافه کرد: این کیت با نام «الیازا» می‌تواند بر اساس آزمایش خون اعلام کند که فردی که کرونا گرفته و مانند کسی که واکسن زده ایمنی دارد و جای نگرانی نیست. همچنین ممکن است کیت تشخیص دهد که فرد کرونا نگرفته است و باید مراقب باشد. حتی این امکان را دارد که تشخیص دهد که فرد مبتلا به کرونا شده و هنوز در بدن اش ویروس وجود دارد.
وی افزود: این تست تشخیصی بسیار مهمی است و بسیاری از بخش‌های تحقیقاتی دنیا در حال بررسی این نوع تست هستند و خوشبختانه ما در این حوزه خیلی جلو هستیم و امیدواریم آن را به صورت رسمی در این هفته اعلام کنیم.
به گزارش مهر، در همین زمینه و بنا بر اهمیت تحقیقات بیماری نوپدید کووید ۱۹، مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران (نیماد) با همکاری معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فهرست اولویتهای پژوهشی برای مقابله سریع و مؤثر با همه‌گیری کروناویروس جدید (COVID-۱۹) را تعیین و منتشر کرد.
این فهرست کمک می‌کند تا با شناسایی نیازهای دانشی و همچنین جمع‌آوری و طبقه‌بندی فعالیت‌های پژوهشی در دست انجام، خلاءهای دانشی در زمینه این بیماری شناسایی شده و با اطلاع‌رسانی سریع اولویت‌ها، منجر به هم‌افزایی ظرفیت‌های تحقیقاتی و همچنین افزایش بهره‌وری منابع مالی پژوهشی در سطوح استانی، ملی و بین‌المللی شود.
شناسایی و اولویت‌بندی نیازهای دانشی / عناوین پژوهشی پژوهش‌های مربوط به کووید ۱۹ در سه فاز اصلی شامل شناسایی نیازهای دانشی، شواهد / عناوین پژوهشی و استخراج خلأهای دانشی، شناسایی معیارهای اولویت‌بندی و در نهایت اولویت‌بندی نیازهای دانشی / عناوین پژوهشی انجام شده است.
پژوهشگران علاقه‌مند به مشارکت در تعیین چالش‌ها و ایده‌های پژوهشی مرتبط با ویروس کووید ۱۹ می‌توانند ابتدا یک پرسشنامه آن لاین مربوطه را تکمیل کنند و سپس با مطالعه فهرست اولویتهای پژوهشی مرتبط با ویروس کووید ۱۹ که توسط سازمان جهانی بهداشت معرفی شده است و پژوهش‌هایی که در ایران در هر یک از اولویت‌ها در حال انجام است (که تا تاریخ ۱۳ فروردین‌ماه ۱۳۹۹ به‌روز رسانی شده است) در این طرح‌ها مشارکت کنند.
اولویتهای پژوهشی واکسن مرتبط با ویروس کووید ۱۹
علاوه بر اولویتهای پژوهشی مرتبط با اپیدمی بیماری مرتبط با ویروس کووید ۱۹ که توسط GLOPID-R (Global Research Collaboration for Infections Disease Preparedness) و سازمان جهانی بهداشت تهیه شده است، برخی از پژوهش‌های در حال انجام در ایران که مرتبط با این اولویت‌ها نیست نیز در کشور در حال انجام است که از آن جمله می‌توان به تحقیقات حوزه واکسن اشاره کرد.
تحقیق و توسعه واکسن‌های کاندید
| ردیف | طرح‌های در حال اجرا در ایران که قابل انتساب به موضوعات ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی نیست |
| ۱ | طراحی واکسن پپتید مؤثر علیه ویروس کرونا (COVID-۱۹) دو مورد تحقیقی |
| ۲ | طراحی و ساخت واکسن مؤثر بر علیه ویروس کرونا COVID-۱۹ |
| ۳ | بررسی ساختارهای سه بعدی، فیزیکوشیمیایی و ویژگی‌های ایمونولوژیک نواحی گلیگوپروتئین سطحی کرونا ویروس جدید |
اولویتهای پژوهشی مرتبط با ویروس کووید ۱۹ و اپیدمی بیماری کرونا (موضوعات مشترک میان سازمان بهداشت جهانی و محققان ایرانی)
اولویتهای پژوهشی مرتبط با اپیدمی بیماری مرتبط با ویروس کووید ۱۹ که توسط GLOPID-R (Global Research Collaboration for Infections Disease Preparedness) و سازمان جهانی بهداشت و با همکاری ۴۰۰ نفر از متخصصین از سراسر جهان تهیه شده است. پژوهش‌های در حال انجام در ایران که مرتبط با هر اولویت است، در جداول زیر اعلام شده است.
تاریخچه طبیعی ویروس، انتقال و تشخیص
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | تشخیص بالینی ویروس |
بررسی وجود ویروس کرونا در نمونه‌های بالینی و مطالعه خصوصیات و تغییرات ژنتیکی کووید ۱۹ (۵ مورد تحقیقی) |
| ۲ | ایمنی زایی و تشخیص ایمنی | ارزیابی عود مجدد COVID ۱۹ در بیماران مبتلا / بررسی وضعیت بالینی و آزمایشگاهی بیماران با سابقه تزریق واکسن آنفلوانزا |
| ۳ | ابزارهای لازم برای کنترل اپیدمی | بررسی سیستم گندزدایی لوازم با کمک اشعه فرابنفش و اوزن |
| ۴ | راه حل های مهندسی شده برای تشخیص بالینی |
طراحی و ساخت کیت تشخیص سریع (۴ مورد تحقیقی) |
تحقیقات حیوانی و محیطی در خصوص منشأ ویروس و اقدامات مدیریتی در خصوص اتصال بین انسان و حیوانات
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | تحقیقات حیوانی و محیطی | بررسی شیوع کروناویروس ها در خفاش‌های ایران / امکان انتقال مکانیکی توسط مگس خانگی / مخاطرات بهداشتی انتقال کرونا ویروس از حیوانات (آزمایشگاهی، وحشی، مزرعه‌ای، خانگی، پرندگان و آبزیان) به انسان |
موضوعات اپیدمیولوژیک
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | دینامک انتقال |
بررسی شیوع کرونا ویروس در نوزادان، کودکان و نوجوانان (۶ مورد تحقیقی) |
| ۲ | شدت | ارزیابی سطح ویتامین D و کروناویروس (COVID۱۹) و ارتباط آن با شدت بیماری و نتایج درمان (۴ مورد تحقیقی) |
ویژگی‌های بالینی و مدیریتی
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | ویژگی‌های بالینی و مدیریتی | بررسی روند بیماری کرونا در زنان باردار، حاملگی، بیماران سرطانی، افراد با بیماری پیش زمینه‌ای (۲۵ مورد تحقیقی) |
کنترل عفونت و پیشگیری از آن و حفاظت از کارکنان مراقبت‌های درمانی
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| شناسایی روش‌های انتقال و مدت زمان انتقال | بررسی تعداد ذرات معلق هوا و حضور ویروس (COVID-۱۹) در هوای داخل اتاق بیماران (یک مورد تحقیقی) |
|
| ۱ | شناسایی پایداری محیطی ویروس |
بررسی حضور کروناویروس جدید در فاضلاب (۳ مورد تحقیقی) |
| ۲ | شناسایی اهمیت تجهیزات حفاظت شخصی |
بررسی آلودگی پرسنل بهداشتی- درمانی (یک مورد تحقیقی) |
موضوعات تحقیقاتی در مورد درمان کاندید تحقیق و توسعه
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | بررسی میزان اثربخشی روش‌های درمانی اولویت بندی شده فعلی |
تخمین اثر بیولوژیک مهار کننده‌های ویروس کرونا با استفاده از داروهای موجود (۴ مورد تحقیقی) |
| ۲ | بررسی سایر کاندیدهای دارای پتانسیل ارزیابی بالینی | بررسی اثر ترکیبات دارویی گیاهی و شیمیایی، پلاسما، مقایسه ایمنی و اثربخشی پروتکل درمانی چهار دارویی بررسی تأثیر ویتامین‌ها (۵۴ مورد تحقیقی) |
| ۳ | بررسی سایر کاندیدهای دارای پتانسیل ارزیابی بالینی | طراحی پرسشنامه مشارکت در رفتارهای پیشگیرانه از انتقال بیماری کووید -۱۹ |
| ۴ | شناسایی نقش درمان‌های میزبان محور | بررسی میزان کمبود ویتامین‌ها، تأثیر اضافه کردن برخی داروها و الگوی مصرف مکمل‌ها در بیماران مبتلا به ویروس کرونا (۹ مورد تحقیقی) |
| ۵ | پنجره فرصت بالینی برای درمان با عوامل مختلف |
بررسی اثر یک دارو در ابتلاء به بیماری کرونای جدید در کارکنان درمانی |
موضوعات علوم اجتماعی در پاسخ به اپیدمی کرونا
| ردیف | موضوع | پژوهش‌های در حال انجام در کشور |
| ۱ | سلامت عمومی و مشارکت |
طراحی و اجرای برنامه آموزش بهداشت و طرح مداخله‌ای جهت کاهش آسیب روانی بحران کرونا ۲۰۲۰ در جامعه ایرانی (۲ مورد) |
| ۲ | سلامت عمومی و مشارکت | بررسی اضطراب و استرس در مردم با ۸ مورد تحقیقی |
| ۳ | سلامت عمومی و مشارکت | بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد مردم ایران در بحران اپیدمی کووید -۱۹ با ۹ مورد تحقیقی |
| ۴ | سلامت عمومی و مشارکت | بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد بر انجام رفتارهای پیشگیرانه و درک خطر ایرانیان در بحران اپیدمی کووید -۱۹ با ۲۱ مورد تحقیقی |
| ۵ | سلامت عمومی و مشارکت | مطالعات مرتبط با بررسی سطح آگاهی و نگرش دانشجویان علوم پزشکی در بحران اپیدمی کووید -۱۹ با ۸ مورد تحقیقی |
| ۶ | سلامت عمومی و مشارکت | مطالعات مرتبط با بررسی سطح آگاهی سالمندان در بحران اپیدمی کووید -۱۹ با ۴ مورد تحقیقی |
| ۷ | سلامت عمومی و مشارکت | مطالعات مرتبط با بارداری در بحران اپیدمی کووید -۱۹ با ۴ مورد تحقیقی |
| ۸ | سلامت عمومی و مشارکت | تبیین تجارب خانواده‌های دارای بیمار مبتلا به کرونا با ۸ مورد تحقیقی |
| ۹ | مراقبت، دسترسی و نظام سلامت |
تجربه تیم درمان (بیمارستانی و پیش بیمارستانی)، مدیران اجرایی و ستادی از مواجه با کروناویروس ۱۹ با ۱۰ مورد تحقیقی |
| ۱۰ | مراقبت، دسترسی و نظام سلامت | بررسی میزان استرس، اضطراب و افسردگی در میان افراد و اقشار مختلف با ۲۱ مورد تحقیقی |
| ۱۱ | مراقبت، دسترسی و نظام سلامت | بررسی اثربخشی مداخلات روانشناختی بر سلامت روان پرسنل بهداشتی-درمانی با ۶ مورد تحقیقی |
| ۱۲ | رسانه و ارتباطات |
بررسی نقش فناوری اطلاعات، آموزش از راه دور، شبکه‌های اجتماعی، منابع کسب اطلاعات بیماری، تأثیر رسانه‌های جمعی در بحران ویروس کرونا با ۸ مورد تحقیقی |
| ۱۳ | درک عواقب غیر عمد حاصل از تصمیمات برای کنترل اپیدمی |
برآورد بار اقتصادی بیماری کرونا (COVID-۱۹) در ایران با ۲ مورد تحقیقی |
| ۱۴ | درک عواقب غیر عمد حاصل از تصمیمات برای کنترل اپیدمی | بررسی تأثیر شایعات شبکه‌های مجازی، تأثیرات روانشناختی، مسمومیت الکل و روانسنجی دوران قرنطینه در خصوص بیماری کرونا با ۹ مورد تحقیقی |
علاوه بر اینها تا این لحظه ۵۱ کارآزمایی بالینی از سوی محققان ایرانی در سایت کارآزمایی بالینی وزارت بهداشت با عنوان کووید ۱۹ به ثبت رسیده است.
تعیین میزان اثر فرآورده‌های طب ایرانی، تعیین اثربخشی هموپرفیوژن، بررسی اثر پلاسمای بهبود یافته، بررسی اثربخشی و ایمنی تجویز برخی داروهای گیاهی و شیمیایی، بررسی تأثیر پروتکل درمانی طب سنتی، بررسی مقایسه تجویز ویتامین‌ها، تأثیر مکمل یاری با ترکیبی از ویتامین‌ها، بررسی اثربخشی و ایمنی ترکیب داروها، مقایسه اثر درمانی پلاسما، کارآزمایی ۴ درمان دارویی توأم با درمان استاندارد کووید ۱۹، مقایسه اثربخشی درمان استاندارد، بررسی تأثیر روش‌های مختلف تجویز رژیم ترکیبی، استفاده از سلول‌های بنیادی، بررسی اثرات مکمل نانو، استفاده از پلاسمای بیماران کرونایی بهبود یافته نمونه‌هایی از این کارآزمایی ها ثبت شده در برابر ویروس کرونا هستند.