خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: در دعای روز نهم با اشاره به نمونه‌هایی از مهربانی، لزوم زینت دادن قلب، به زلال مهربانی و بزرگواری را یادآور شدیم. دریای مهربانی، دریایی بی‌کرانه است تا جایی که هر قدر هم که گناهکار باشیم نباید از لطف و مهربانی خدا ناامید شویم. چنان‌که امام سجاد (ع) در پیشگاه معبود خویش عرض می‌کند: «وَ لَمَغْفِرَتُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی؛ [۱] گستره مغفرت و رحمت تو بیشتر از گناهان من است.» اساساً هیچ‌چیز از دایره رحمت الهی بیرون نیست، چنانچه خدای متعال می‌فرماید: «وَ رَحْمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْء؛ [۲] و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است.» در این روز، از میزبان مهمانی عظیم رمضان درخواست می‌شود که: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیباً مِنْ رَحْمَتِکَ الْوَاسِعَةِ؛ [۳] ای خدا مرا نصیبی از رحمت واسعه خود عطا فرما.» روشن است که این درخواست، رحمتی بیشتر از موهبتی است که بر همه موجودات جاری و ساری است. ماه خدا، ماه اختصاص رحمت‌های ویژه‌ای است که رهایی انسان از آتش دوزخ و نیز وصول انسان به سرمنزل مقصود را تضمین می‌کند.
فانوسی به نام قرآن
معنای لغوی برهان، حجت و بیان واضح و دلیل قاطع است. دلیل را به این جهت که روشن است برهان می‌نامند. [۴] ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و بهار قرآن است. بهترین بهره‌مندی از این ماه با استفاده بیشتر از قرآن کریم محقق می‌شود. یکی از اسامی قرآن کریم برهان است. همنشینی با قرآن به معنای به دست گرفتن فانوس پر نوری است که در همه تاریکی‌ها راه را به انسان می‌نمایاند. امام سجاد (ع) با اشاره به همین ویژگی کتاب خدا می‌فرمایند: «وَ نُورَ هُدًی لَا یَطْفَأُ عَنِ الشَّاهِدِینَ بُرْهَانُه؛ [۵] و چراغ هدایتی که فروغ برهانش را خاموشی نیست.» امام علی (ع) نیز تنها راه نجات از گمراهی در تاریکی‌ها را استفاده از قرآن برشمرده و می‌فرمایند: «وَ لَا تُکْشَفُ الظُّلُمَاتُ إِلَّا بِه؛ [۶] و تاریکی‌ها بدون قرآن بر طرف نخواهد شد.» وقتی خداوند بخواهد کسی را هدایت کند بصیرتی به او عطا کرده و نوری را پیش روی او قرار می‌دهد که موجب شناخت راه صحیح می‌شود. ما نیز از او می‌خواهیم که: «وَ اهْدِنِی فِیهِ لِبَرَاهِینِکَ السَّاطِعَةِ؛ [۷] و مرا در این روز، به ادله روشن خود هدایت فرما.» دیگر دلیل روشن و تابنده فرستاده شده از طرف خداوند متعال که بسیاری از جهانیان را هدایت کرده است و جلوه رحمت الهی بر تمام بندگان است شخص پیامبر اکرم (ص) است که امام سجاد (ع) ضمن درود بر ایشان و اهل‌بیت گرامی‌شان، از خداوند درخواست می‌کند که هدایتگری رسولش را بزرگ‌تر کند و به ساحت قدس الهی عرض می‌کند: «عَظِّمْ بُرْهَانَه؛ [۸] و برهان او عظیم‌تر گردان.» هر کدام از قرآن و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دلایل بسیار روشنی برای هدایت انسان‌ها هستند که هر فرد با ایمانی به‌اندازه ظرفیت خویش، از هدایت آنها بهره‌مند می‌شود.
شاقول رضای الهی
در دعای روز دوم ماه مبارک رمضان از خداوند درخواست کردیم که ما را به رضا و خشنودی‌اش نزدیک سازد. در دعای روز نهم از او می‌خواهیم که ما را به انجام اسباب رضایت خود بکشاند. کسب رضایت خداوند مستلزم انجام اموری است که هم نیاز به شناخت آنها و توان انجام آنها و هم نیاز به توفیق انجام آنها دارد. رضای الهی آخرین منزل صعود است. کسی که به رضای الهی دست یابد به همه هدف خویش رسیده است. دل و جان سپردن به هر چه که رضای الهی در آن است کار آسانی نیست و از هر کسی برنیامده و نیازمند تحمل مشقات فراوان و تلاش جدی برای انجام وظایفی است که قبلاً آنها را شناخته است. شاقول رضای الهی، مهندسی تمام ارتباطات انسان را به دست گرفته و مدیریت می‌کند به شکلی که امام باقر (ع) نقل می‌کنند که رسول خدا (ص) فرمودند: «مَنْ طَلَبَ مَرْضَاةَ النَّاسِ بِمَا یُسْخِطُ اللَّهَ کَانَ حَامِدُهُ مِنَ النَّاسِ ذَامّاً وَ مَنْ آثَرَ طَاعَةَ اللَّهِ بِغَضَبِ النَّاسِ کَفَاهُ اللَّهُ عَدَاوَةَ کُلِّ عَدُوٍّ وَ حَسَدَ کُلِّ حَاسِدٍ وَ بَغْیَ کُلِّ بَاغٍ وَ کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ نَاصِراً وَ ظَهِیرا؛ [۹] هرکس خشنودی مردم را به غضب خداوند ترجیح دهد، ستایشگران او که در میان مردم هستند او را نکوهش خواهند نمود؛ اما هر کس از خداوند اطاعت کند و رضایت او را بخواهد اگر مردم هم با وی دشمنی کنند خداوند دشمنی دشمنان و حسد حاسدان و ستم ستمگران را از او دور می‌کند و خدا یاور و پشتیبان اوست.» کسب تمام رضای الهی تنها با اطاعت ریز و درشت فرمان‌های معبود یکتا امکان‌پذیر است. یعنی باید انسان نسبت به انجام همه دستورات الهی هر چقدر هم که مشکل باشند اقدام کند تا رضایت جامع خداوند را به دست آورد. برای این منظور از خداوند درخواست می‌شود که: «وَ خُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَی مَرْضاتِکَ الْجَامِعَةِ؛ [۱۰] و پیشانی مرا بگیر و به سوی رضا و خشنودی که جامع است سوق ده.»
رشته محبت دوست
در ادامه، محبت محبوب خویش را یاد کرده و می‌گوئیم: «بِمَحَبَّتِکَ؛ [۱۱] به حق دوستی و محبتت.» محبت موجود میان خداوند و بندگان مؤمن مقاومش، محبتی دو سویه است. مؤمنان حقیقی کسانی هستند که در سخت‌ترین آزمون‌ها، از دین خدا دست برنداشته و از محبوب خود جدا نمی‌شوند. قرآن کریم در توصیف آنها می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم؛ [۱۲] ای کسانی که ایمان آوردهاید، هر کس از شما از دین خود برگردد، به زودی خدا گروهی را میآورد که آنان را دوست دارد و آنان او را دوست دارند. با مؤمنان، فروتن، [و] بر کافران سرفرازند. در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری نمیترسند. این فضل خداست. آن را به هر که بخواهد می‌دهد و خدا گشایشگر داناست.»
سبقت از آرزوها
هر عاشقی، مشتاق وصال به محبوب خویش است. رشته محبت الهی، همه آرزوها را پشت سر گذاشته و بنده را تنها، شیفته و آرزومند ملاقات با خداوند می‌کند. اساساً هنگامی‌که نفس به مقام رضای الهی دست می‌یابد آرام و قرار ندارد و برای رسیدن به محبوبش بال و پر می‌زند؛ «یَا أَمَلَ الْمُشْتَاقِین؛ [۱۳] ای آرزوی مشتاقان.» گویا خداوند نیز مشتاق دیدار اوست که او را چنین صدا می‌زند: «ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً؛ [۱۴] به سوی پروردگارت بازگرد در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است.»
پی‌نوشت:
[۱]. صحیفه سجادیه، نیایش چهل و هشتم.
[۲]. سوره اعراف، آیه ۱۵۶.
[۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز نهم ماه رمضان.
[۴]. علی‌اکبر قرشی بنابی، قاموس قرآن (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۷۱)، ج ۱, ۱۹۰.
[۵]. صحیفه سجادیه، نیایش چهل و دوم.
[۶]. صبحی صالح و محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح) (موسسة دار الهجرة: قم، ۱۴۱۴)، خطبه ۱۸، ص ۶۱.
[۷]. مفاتیح الجنان، دعای روز نهم ماه رمضان.
[۸]. صحیفه سجادیه، نیایش چهل و دوم.
[۹]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۲, ۳۷۲.
[۱۰]. مفاتیح الجنان، دعای روز نهم ماه رمضان.
[۱۱]. همان.
[۱۲]. سوره مانده، آیه ۵۴.
[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز نهم ماه رمضان.
[۱۴]. سوره فجر، آیه ۲۸.