به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، کتاب «جستارهایی در آموزش عالی، علم و بحران کرونا در ایران» با نگارش جستاری از سعیدرضا عاملی، با عنوان «ظرفیت‌های کرونا برای بازمهندسی اجتماعی و تقویت نظام یادگیری در فضای مجازی: ضرورت ظرفیت‌سازی برای شهر هوشمند علم ایرانی» توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شد.
دکتر عاملی در جستار زیر به بررسی ظرفیت‌های کرونا برای بازمهندسی اجتماعی و تقویت نظام یادگیری در فضای مجازی پرداخته است که بخش هایی از آن به شرح زیر است :
پیامدهای اجتماعی و نظام‌های کار و زندگی کووید-۱۹ و زمینه‌های تغییر در نظام یادگیری
انتشار ویروس کرونا را می‌توان به عنوان یک «ابربحران» در نظر گرفت که پیامدهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را برای جهان پساکرونا بـه همراه خواهد داشت (میرزائـی، ۱۳۹۹) پیش‌بینی‌هایی مانند قطبی شدن بیشتر و افزایش تضادهای اجتماعی و تقویت ملی‌گرایی و اهمیت یافتن مرزهای ملی، کم شـدن شـتاب ESG، شکسته شدن حباب فناوری، توسعه سیستم‌های سازمانی با ظرفیت دورکاری، توسعه شهرهای هوشمند، اصلاح نظام دیوانسالاری، تقویت پیوندهای خانوادگی، بازسازی سـرمایه اجتماعی و تقویت همبستگی پایدار و تغییر برنامه‌ریزی و طراحی شهری، از سوی محققان و اندیشمندان این حوزه مطـرح شده است که اساساً می‌تواند نگاه به نظام آموزشی و توقعات از آن را تغییر دهد.
پیشرفت عدالت‌گرای نظام یادگیری مجازی، مسیر جدیدی از رابطه عادلانه در نظام آموزشی را رقم خواهد زد. در رویکردی کلی، یادگیری مجازی است استفاده از ظرفیت‌های فناوری‌های جدید برای یادگیری و آموزش است. در چنین رویکردی، منابع درسی می‌توانند در قالب‌هایی مختلف ارائه شوند و امکان مرور مستمر وجود دارد، یادگیری می‌تواند از هر جایی باشد، منابع از هر جا و هر زمان در دسترس است و امکان ارتباط گسترده و متقابل با دیگران وجود دارد و لذا رفع ابهام سریع و در زمان انجام می‌شود. ازسوی دیگر، در رابطه معلم با دانش‌آموز و دانشجو و یا رقابت‌های تحصیلی بین دانشجویان، ملاحظات اخلاقی و رعایت عدالت، جهت‌گیری‌های متنوعی برای نظام‌های آموزشی برای پرهیز از تبعیر به وجود آورده که در نظام هوشمند جدید آموزشی، قضاوت بعد الگوریتمی و هوشمند پیدا می‌کند و میزان خطای انسانی را کاهش می‌دهد.
نظام یادگیری الکترونیک در شرایط کرونایی به عنوان یک مکانیزم جبران خلأ به وجودآمده ناشی از شیوع بیماری کرونا مطرح است اما تنها شرایط کرونایی نیست که جمعیت را به عدم جابجایی، درخانه نشستن و نیامدن بــه محیط طبیعی وادار می‌کند. زلزله، سیل، خطرزایی‌های امنیتی، آلوده بودن هوا به دلیل وجود انواع آلاینده‌ها، باران‌های اسیدی، کاهش لایه ازن، ریزگردها و ده‌ها عامل دیگر آلاینده محیط زیست ممکن است شرایط دورکاری و یادگیری از راه دور را به یک الزام گریزناپذیر تبدیل کند.
تاکنون هیچ عاملی همچون کرونا، این الزام و اجبار را برای خانه‌نشینی و کار از راه دور به وجود نیاورده بود. در همین دوره، کاستی‌های نظام یادگیری از راه دور به وضوح خود را نشان داد که از دو این خلأ و نیازها، نظام آموزشی جایگزین یا نظام آموزشی هوشمند و از راه دور تولدی دوباره پیدا می‌کند و ضرورت تقویت کیفیت این نظام آموزشی برای همه دولت‌ها خصوصاً دولت‌های پیشرفته جهان آشکار می‌شود و اقدامات و روندهای جدیدی را به وجود می آورد.
فضای مجازی یک ظرفیت دوم برای علم و نوآوری فناورانه و همچنین فضای کار و زندگی است که لازم است همواره برای خدمات تکمیلی و یا خدمات مستقل و الزامی به عنوان جایگزین فضای فیزیکی- طبیعی آماده باشد تا خصوصاً در صورت الزامات طبیعی مثل زلزله، هوای بسیار ناسالم و خطرزا، سیل، غلبه ریزگردها و باران‌های اسیدی و سایر تهدیدهای محیط زیستی بتواند کار و قلمروهای یادگیری الکترونیک و پژوهش‌های داده مبنای دیجیتال و حتی آزمایشگاه‌های نیمه هوشمند و هوشمند را در دسترس قرار دهد و امکان عملیات علمی را فراهم آورد.
برای دست یافتن به ظرفیت بالا لازم است وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با همکاری وزارت بهداشت و درمان و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری، اقدام به ارائه لایحه‌ای جهت تصویب در ستاد نقشه جامع علمی کشور کنند.
این لایحه می‌تواند در خصوص متراکم ساختن ظرفیت‌های حوزه یادگیری و آموزش الکترونیک، شبکه‌سازی قطب‌ها و گروه‌های علمی، ذخیره‌سازی و امکان بازخوانی ابرداده‌های ملی در حوزه منابع علمی، دروس آموزشی و کارهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی در بستر «شهر هوشمند علم ایرانی» باشد.
علاقمندان این موضوع برای مطالعات کمیلی می توانند به اینجا مراجعه کنند.