به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر برشی از کتاب «معرفت امام زمان» اثر ابراهیم شفیعی سروستانی است که در ادامه می‌خوانید؛
معرفت امام زمان (ع) نیز چون برخی دیگر از معرفت‌ها از دو طریق حاصل می‌شود:
الف) معرفت اکتسابی
یکی از راه‌های پی بردن به مراتب و مقامات بلند امامان معصوم شیعه به طور کلی و امام عصر (عج) به طور خاص، مطالعه و تأمل در کتاب‌ها و مقاله‌هایی است که در این زمینه نگاشته شده است. [۱] همچنین خواندن زیارت جامعه کبیره و تأمل و تدبّر در اوصافی که در این زیارت برای ائمه معصومین (عج) نقل شده، در حصول معرفت نسبت به مقام و جایگاه امام در هستی بسیار مؤثر است. [۲]
شاید بتوان گفت شناخت نشانه‌های ظهور نیز یکی از فروع شناخت امام عصر (عج) است؛ زیرا شناخت دقیق نشانه‌های ظهور سبب می‌شود انسان، فریب مدعیان دروغین مهدویت را نخورد و در دام شیادانی که ادعای «مهدی» بودن دارند، نیفتد.
برای ظهور منجی آخرالزمان، نشانه‌های حتمی و تردیدناپذیری شمرده شده است که با مشاهده آنها به حقانیت آن منجی و اینکه او واقعاً همان امام منتظر؛ یعنی امام مهدی (عج) است، می‌توان پی برد. بنابراین، بر همه منتظران لازم است که پس از شناخت کامل امام عصر (ع)، به مطالعه و شناسایی نشانه‌های ظهور نیز بپردازند. [۳]
ب) معرفت اعطایی
در آموزه‌های اسلامی بر تأثیر پرهیزکاری و انجام اعمال شایسته در حصول معرفت راستین و نهادینه شدن آن در وجود آدمی بسیار تأکید شده است. بر اساس این آموزه‌ها انسان می‌تواند با عمل کردن به آموخته‌های خود، مرزهای دانایی اش را گسترش دهد و به آنچه نمی‌داند دست یابد. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: یا أَیُّها الَّذِینَ امَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقانا. [۴] ای کسانی که ایمان آوردهاید، اگر از خدا پروا دارید، برای شما [نیروی] تشخیص حق از باطل قرار می‌دهد.
و در جایی دیگر می‌فرماید: إِلَیْهِ یَصْعَدُ الکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ. [۵] سخنان پاکیزه به سوی او بالا می‌رود و کار شایسته به آن رفعت می‌بخشد.
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه و بیان مراد از «کلم الطیب؛ سخن‌های پاکیزه» چنین می‌نویسد: مراد از آن صرف لفظ نیست، بلکه لفظ بدان جهت که معنایی طیب (پاکیزه) دارد منظور است. پس در نتیجه مراد از این «کلم طیب» عقاید حقی می‌شود که انسان اعتقاد به آن را زیربنای اعمال خود قرار می‌دهد. [۶]
ایشان در ادامه، به بررسی رابطه علم و عمل و تأثیر عمل شایسته در رفعت علم پرداخته و می‌نویسد: عمل از فروع علم و آثار آن است، آثاری که هیچگاه از آن جدا شدنی نیست. هر چه عمل مکرر شود، اعتقاد راسخ‌تر، روشن‌تر و در تأثیرش قوی‌تر می‌گردد. [۷]
امام باقر (ع) نیز در زمینه نقش عمل به دانسته‌ها در افزایش دانایی می‌فرماید: مَنْ عَمِلَ بِما یَعْلَمْ عَلَّمَهُ اللّهُ ما لَمْ یَعْلَمْ. [۸] هر کس به آنچه می‌داند، عمل کند، خداوند آنچه را نمی‌داند به او می‌آموزد.
بنابراین، کسانی که در پی معرفت امام عصر (ع) و راه یافتن به ولایت ایشان هستند باید افزون بر مطالعه و تحقیق و تدبر در ویژگی‌های امامان معصوم (ع)، در پیروی از این بزرگواران و دوری از مخالفت آنها نیز بکوشند و خود را از همه آلودگی‌هایی که پیشوایان معصوم نمی‌پسندند، پیراسته سازند. در این صورت است که می‌توان امیدوار بود انوار معرفت این حجت‌های الهی در قلب ما راه یابد.
در روایتی که از امام باقر (ع) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: وَ اللّهِ یا أَبا خالِدٍ لایُحِبُّنا عَبْدٌ وَ یَتَوَلاّنا حَتّی یُطَهِّرُ اللّهُ قَلْبَهُ وَ لایُطَهِّرُ اللّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتّی یُسَلِّمُ لَنا وَ یَکُونَ سِلْما لَنا، فَإِذا کانَ سِلْما لَنا سَلَّمَهُ اللّهُ مِنْ شَدِیدِ الْحِسابِ وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیامَةِ الأَکْبَرِ. [۹]
ای اباخالد! به خدا سوگند بندهای ما را دوست ندارد و از ما پیروی نکند تا اینکه خدا قلبش را پاکیزه کرده باشد و خدا قلب بندهای را پاکیزه نمی‌کند تا اینکه تسلیم محض ما شده و با ما آشتی کرده باشد. پس چون با ما از در آشتی درآمد، خدا از حساب سخت نگاهش دارد و هراس بزرگ روز رستاخیز ایمنش سازد.
ناگفته نماند که در این راه باید از عنایت حضرت حق نیز مدد جوییم و همچنان که در دعایی که پیش از این بدان اشاره کردیم، ملاحظه شد از درگاه الهی نیز توفیق شناخت حجتش را درخواست کنیم تا بدین وسیله از گمراهی و سرگردانی نجات یابیم.
[۱]. از جمله آنها به کتاب‌های زیر می‌توان اشاره کرد: الکافی، ج ۱، کتاب الحجة، صص ۱۶۸ ۴۳۸؛ الهدایة، صص ۳۰ ۵۰؛ ابوجعفر محمدبن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ع)، چاپ اول: قم، مکتبة آیهالله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ه. ق، لطفاللّه صافی گلپایگانی، معرفت حجت خدا شرح دعای أللّهمّ عرّفنی نفسک، چاپ اول: قم، حضرت معصومه، ۱۳۷۵؛ سیدمحمد بنی هاشمی، معرفت امام عصر (ع)، چاپ اول: تهران، نیکمعارف، ۱۳۷۵؛ سید حسن میرجهانی طباطبایی، ولایت کلیّه، تحقیق و تصحیح: سیدمحمد لولاکی، چاپ اول: قم، الهادی، ۱۳۸۲؛ «جایگاه امام معصوم (ع) در نسبت با کل هستی»؛گفت وگو با آیت اللّه محمدعلی گرامی، موعود، سال اول، ش ۲، خرداد و تیر ۱۳۷۶ و ش ۱۳، مرداد و شهریور ۱۳۷۶؛ سیدمحمد مهدی میرباقری، «معرفت الله، معرفت ولی خداست»، موعود، سال پانزدهم، ش ۷۰، آذر ۱۳۸۵؛ «معرفت امام عصر (ع): اقتراح با حضور حجج الاسلام و المسلمین محمدباقر تحریری، سید محمدمهدی میرباقری و ابراهیم شفیعی سروستانی»، موعود، سال دوازدهم، ش ۸۶ و ۸۷، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۶.
[۲]. برخی از شرح‌های زیارت جامعه کبیره که علاقه مندان را در درک مفاهیم بلند مطرح شده در این زیارت یاری می‌کند، به شرح زیر است: سیدحسین همدانی درود آبادی، الشموس الطالعة فی شرح الزیارة الجامعة، تهران، مصطفوی، ۱۳۷۸ ه. ق؛ احمد زمردیان، مقام ولایت در شرح زیارت جامعه کبیره، چاپ سوم: تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۶؛ عبدالعلی گویا، علی و زیارت جامعه کبیره، چاپ اول: تهران، زرارة، ۱۳۷۸؛ عبدالله جوادی آملی آیت الله، ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره، تحقیق و تنظیم محمد صفایی، چاپ اول: قم، مرکز نشر اسرا، ۱۳۸۱؛ محمدباقر تحریری، جلوه‌های لاهوتی: شرح زیارت جامعه کبیره، ۳ ج، چاپ اول: تهران، دارالمعارف، ۱۳۸۴.
[۳]. برای آشنایی با نشانه‌های ظهور می‌توان به کتاب‌های زیر مراجعه کرد: سیدحسن میرجهانی، نوائب الدهور فی علائم الظهور، دو جلد در چهار مجلد، کتابخانه صدر، ۱۳۶۹؛ علی کورانی، عصر ظهور، ترجمه کتاب عصر الظهور، ترجمه: عباس جلالی، چاپ پنجم: تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱؛ کامل سلیمان، روزگار رهایی یوم الخلاص، ترجمه: علیاکبر مهدی پور، چاپ سوم: تهران، آفاق، ۱۳۷۶، ج ۲، صص ۸۱۷ ۸۸۷؛ محمد خادمی شیرازی، نشانه‌های ظهور او، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۸. برای آشنایی بیشتر با منابع مطالعاتی موضوع نشانه‌های ظهور، ر. ک: ابراهیم شفیعی سروستانی، «آخرالزمان شناسی در آثار اسلامی» مندرج در کتاب پیشگویی‌ها و آخرالزمان مجموعه مقالات.
[۴]. سوره انفال (۸)، آیه ۲۹؛ ر. ک: سوره طلاق (۶۵)، آیه ۲ و ۳.
[۵]. سوره فاطر (۳۵)، آیه ۱۰.
[۶]. سید محمدحسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، چاپ اول: تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۳، ج ۱۷، ص ۲۹.
[۷]. همان.
[۸]. بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۸۹، ح ۴۴.
[۹]. الکافی، ج ۱، ص ۱۹۴، ح ۱.