خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: ماه مبارک رمضان، ماهی است که رحمت و اسباب هدایت الهی به‌صورت ویژه و مداوم بر همه مؤمنین منتشر می‌شود. پیامبر گرامی اسلام در توصیف این ماه عزیز می‌فرمایند: «یَا مَعْشَرَ النَّاسِ إِذَا طَلَعَ هِلَالُ شَهْرِ رَمَضَانَ غُلَّتْ مَرَدَةُ الشَّیَاطِینِ وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ أَبْوَابُ الرَّحْمَةِ وَ غُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ وَ اسْتُجِیبَ الدُّعَاء؛ [۱] ای مردم! چون هلال ماه رمضان طلوع میکند، شیطان‌های سرکش به زنجیر کشیده میشوند و درهای آسمان و بهشت و دروازه‌های رحمت گشوده و درهای دوزخ بسته می‌شود و دعا پذیرفته می‌شود.» در ادامه به تشریح عبارت «باز شدن درهای بهشت‌ها» خواهیم پرداخت.
طبق روایات معصومین علیهم السلام، بهشت دارای هشت در است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: «لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةُ أَبْوَاب؛ [۲] بهشت هشت در دارد.» قطعاً این درها شبیه درهای مادی نیستند؛ بلکه به معنای اسباب ورود به بهشت هستند. اسبابی که در حقیقت، موجب رشد و تعالی انسان شده و او را شایسته برخورداری از لطف خاص الهی در بهشت می‌کنند. ورود به بهشت، به معنای بخشیده شدن گناهان و رهایی یافتن از آتش خباثت‌ها و ظلمت‌های دوزخی است، یعنی همان چیزی که در دعاهای ماه مبارک رمضان می‌خوانیم که: «فَیا ذَا الْمَنِّ و لا یُمَنُّ عَلَیْکَ، مُنَّ عَلَیَّ بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ، فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ، وَ ادْخِلْنی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یا ارْحَمَ الرَّاحِمِین؛ [۳] پس ای خدایی که بر همه منت داری و هیچکس بر تو منت ندارد بر من منت گزار در میان آن همه بندگانت که منت گزارده‌ای و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت داخل گردان به حق رحمت بی‌پایانت ای مهربان‌ترین مهربانان عالم.»
جنان، جمع کلمه جنّت به معنای باغ است. [۴] در دعای روز بیستم ماه مبارک رمضان، از خدای متعال می‌خواهیم: «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ؛ [۵] ای خدا در این روز به روی من درهای بهشت‌ها بگشا.»
وقتی از کلمه جنّت، استفاده می‌شود به معنای بهشت موعود خداست، پس درهایش، همان هشت در هستند؛ اما وقتی از بهشت‌ها سخن به میان می‌آید منظور چیست؟
پله‌های بهشت
همان‌طور که می‌دانیم بهشت دارای درجات فراوان است. مقصود از بهشت‌ها نیز همین است و باز شدن درهای بهشت‌ها نیز به این معنا خواهد بود که فرصت ویژه‌ای برای صعود به درجات بالاتر بهشت مهیا شده است. به‌عبارت‌دیگر، فرصت تکمیل حقیقت ایمان فراهم آمده است.
از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل است که فرمودند: «مَنْ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ وَ أَحْسَنَ صَلَاتَهُ وَ أَدَّی زَکَاةَ مَالِهِ وَ کَفَّ غَضَبَهُ وَ سَجَنَ لِسَانَهُ وَ اسْتَغْفَرَ لِذَنْبِهِ وَ أَدَّی النَّصِیحَةَ لِأَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَدِ اسْتَکْمَلَ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ وَ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ مُفَتَّحَةٌ لَه؛ [۶] هر که خوب وضوء سازد و نمازش درست بخواند و زکات مالش را بپردازد و زبانش را نگهدارد و برای گناهش آمرزش جوید و برای خاندان پیغمبرش خیرخواهی کند حقایق ایمان را کامل کرده و درهای بهشت برایش باز است.»
درهای پلیدی را ببندیم
همان‌طور که هر کسی ممکن است به واسطه عمل صالح خاصی، بهشتی شود، دلایل ورود به جهنم نیز گوناگون هستند. باید توجه داشت که درجات آتش‌های آخرت نیز متفاوت هستند. به این معنی که، سقوط معرفتی و ایمانی افراد نیز اسباب متعددی دارد.
ما از خدا می‌خواهیم که همه این اسباب را بر روی ما ببندد تا هیچ آتش گناهی را به روی خود شعله‌ور نسازیم. پس، می‌گوئیم: «وَ أَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ؛ [۷] و درهای آتش‌ها را بر روی من ببند.» گناه، آتش است و بستن فرصت و راه گناه، لطف بزرگی از طرف خدای متعال خواهد بود.
قرآن؛ کارخانه انسان سازی
هدف نهایی از نزول قرآن کریم، تربیت و تعالی انسان و عبور دادن او از ظلمت‌ها به سوی نور است؛ چنان‌که می‌فرماید: «کِتَابٌ أَنزَلْنَهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلیَ النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلیَ صِرَاطِ الْعَزِیزِ الحَمِید؛ [۸] کتابی است که آن را به‌سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی‌ها به‌سوی روشنایی بیرون آوری: به‌سوی راه آن شکست‌ناپذیر ستوده.»
این مطلب در بیان رسای امیر بیان، حضرت علی علیه‌السلام آمده است که فرمودند: «مَا جَالَسَ هَذَا الْقُرْآنَ أَحَدٌ إِلَّا قَامَ عَنْهُ بِزِیَادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ زِیَادَةٍ فِی هُدًی أَوْ نُقْصَانٍ مِنْ عَمًی؛ [۹] کسی با قرآن همنشین نشد مگر آنکه بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلی و گمراهیاو کاست.»
پس، با تلاوت و انس با قرآن کریم می‌توان، درهای بهشت‌ها را باز و درهای آتش‌ها را قفل کرد و لحظه‌به‌لحظه به سعادت حقیقی نزدیک‌تر شد؛ و این، موفقیتی بس بزرگ است که آن را از خدا درخواست کرده و می‌گوئیم: «وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلاَوَةِ الْقُرْآنِ؛ [۱۰] و مرا توفیق تلاوت قرآن عطا فرما.»
وقتی آرامش از آسمان می‌بارد
برای طی‌کردن پله‌های درجات ایمان، نیازمند مدد الهی هستیم. چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «هُوَ الَّذی أَنْزَلَ السَّکینَةَ فی قُلُوبِ الْمُؤْمِنینَ لِیَزْدادُوا إیماناً مَعَ إیمانِهِم؛ [۱۱] اوست آن‌کس که در دل‌های مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند.»
ظاهراً مراد از «سکینه»، آرامش و سکون نفس و ثبات و اطمینان آن به عقائدی است که به آن ایمان آورده است. [۱۲] با چنین عنایت الهی است که مؤمنان به‌سرعت مسیر کمال و سعادت را طی می‌کنند. چنین خدای کریمی را صدا زده و می‌گوئیم: «یَا مُنْزِلَ السَّکِینَةِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِین؛ [۱۳] ای فرود آورنده وقار و سکینه بر دل‌های اهل ایمان.»
پی‌نوشت:
[۱]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۴, ص ۶۷، ح ۶.
[۲]. محمد بن علی ابن‌بابویه، أمالی شیخ صدوق (کتابچی: تهران، ۱۳۷۶)، ۶۶.
[۳]. علی بن موسی ابن‌طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر: قم، ۱۳۷۶)، ج ۱, ۸۰.
[۴]. محمد بن مکرم ابن منظور، لسان العرب (دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع: بیروت، بی‌تا)، ج ۱۳, ۱۰۰.
[۵]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[۶]. علی بن جعفر عریضی، مسائل علیّ بن جعفر و مستدرکات‌ها (موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث: مشهد مقدس، ۱۳۶۸)، ص ۳۳۹، ح ۸۳۵.
[۷]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[۸]. سوره ابراهیم، آیه ۱.
[۹]. صبحی صالح و محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح) (موسسة دار الهجرة: قم، ۱۴۱۴)، ص ۲۵۲، خ ۱۷۶.
[۱۰]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[۱۱]. سوره فتح، آیه ۴.
[۱۲]. محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان (ترجمه) (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۷۸)، ج ۱۸, ۳۸۶.
[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.