خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: در ایمان به خدا، همه چیز به خدا بازمی‌گردد. محور حب و بغض ناب دینی نیز خدای متعال است. چنانکه امام صادق (ع) در تشریح محبت در راه خدا می‌فرمایند: «الْمُحِبُّ فِی اللَّهِ مُحِبُّ اللَّهِ وَ الْمَحْبُوبُ فِی اللَّهِ حَبِیبُ اللَّهِ لِأَنَّهُمَا لَا یَتَحَابَّانِ إِلَّا فِی اللَّهِ؛ [۱] محبّ در راه خدا، محبّ خدا است و کسی که در راه خدا محبوب شده است، دوست خداست زیرا این دو (محب در راه خدا و محبوب در راه خدا) دوستی ایشان نیست مگر در راه خدا.» روزی رسول خدا (ص) از اصحابشان پرسیدند: در میان دستگیرههای ایمان کدام‌یک از همه محکم‌تر است؟ گفتند: خدا و پیغمبرش بهتر میدانند، آنگاه یکی از ایشان گفت: نماز، و دیگری گفت: زکات، شخصی گفت: روزه، و یکی دیگر از ایشان گفت: حج و عمره، و دیگری گفت: جهاد، آنگاه پیغمبر خدا (ص) فرمود: همه اینها که نام بردید، کارهای با فضیلتی است، ولی پاسخ سوال من نیست. سپس فرمودند: «أَوْثَقُ عُرَی الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ وَ تَوَلِّی أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ التَّبَرِّی مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ [۲] قویترین دستگیره ایمان، دوست داشتن برای خدا و دشمن داشتن برای خداست، و دوست داشتن اولیا خدا، و بیزاری جستن از دشمنان خدا!»
در زیارت امیرالمؤمنین (ع) نیز همین درخواست را داریم و عرض می‌کنیم: «اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ نَفْسِی مُطْمَئِنَّةً بِقَدَرِکَ رَاضِیَةً بِقَضَائِکَ مُولَعَةً بِذِکْرِکَ وَ دُعَائِکَ مُحِبَّةً لِصَفْوَةِ أَوْلِیَائِکَ مَحْبُوبَةً فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِک؛ [۳] بار خدایا نفس من را به تقدیرات خود مطمئن و به قضائت راضی و خشنود و به یاد و خواندنت حریص و نسبت به برگزیدههای از دوستانت محب و علاقهمند قرار بده، و من را در زمین و آسمانت محبوب دیگران نما.» برای محکم شدن پایه‌های ایمان، باید چنین دستگیره محکمی را از خداوند درخواست کنیم و بگوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مُحِبّاً لِأَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادِیاً لِأَعْدَائِکَ؛ [۴] ای خدا مرا در این روز محب دوستانت و دشمن دشمنانت قرار ده.»
وقتی کار، به مسابقه بین محبت‌ها برسد، مؤمنان پیروزند و کفر، هرگز نمی‌تواند دل آنها را از راه خدا به در کند؛ زیرا قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْداداً یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّه؛ [۵] و برخی از مردم، در برابر خدا، همانندهایی [برای او] برمیگزینند، و آنها را چون دوستی خدا، دوست میدارند؛ ولی کسانی که ایمان آوردهاند، به خدا محبت بیشتری دارند.» و هنگامی که کار به عداوت و دشمنی برسد، عداوت‌هایی که برای خدا و در راه او هستند پیروز و سرفرازند. دوستی در راه خدا چنان فضیلتی دارد که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدَ النَّبِیِّینَ علیهم السلام فِی الدُّنْیَا وَ الآخرة الْمُحِبُّونَ لِلَّهِ الْمُتَحَابُّونَ فِیه؛ [۶] بهترین مردمان بعد از پیغمبران (و اوصیای پیغمبران) در دنیا و آخرت، دوستان خدا هستند و دوستداران بندگان خدا در راه خدا.»
مشتاق هدایت امت
برای رسیدن به تکامل حقیقی خود، به الگوی رفتاری کاملی نیاز داریم. همه پیامبران الهی مبلغان یک دین به نام اسلام هستند چراکه خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام؛ [۷] در حقیقت، دین نزد خدا همان اسلام است.» پیامبران، بهترین الگوهای عملی دین خدا بوده‌اند. از سویی، خاتم پیامبران، آخرین و کامل‌ترین دین را برای بشریت آورد. تمام رفتار و گفتار ایشان مطابق همین دین است. پس رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) تا ابد، بهترین الگوی رفتاری برای بشریت خواهد بود. شوق به هدایت امت، در رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) موج می‌زد. [۸] قرآن کریم از ایشان به عنوان اسوه نیکو نام برده و می‌فرماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیرا؛ [۹] قطعاً برای شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقی نیکوست: برای آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد می‌کند.» پیروی از رفتار و گفتار و سیره رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله)، بهترین شاقول برای حرکت در صراط مستقیم است. از خدای متعال، چنین تبعیتی را درخواست کرده و می‌گوئیم: «مُسْتَنّاً بِسُنَّةِ خَاتَمِ أَنْبِیَائِکَ؛ [۱۰] و مرا در راه و روش به طریقه و سنت خاتم پیغمبرانت بدار.»
دلی که خدا کوک کرده است
درجات تقوا در افراد مختلف، با یکدیگر تفاوت دارد. بالاترین درجه پاکیزگی از گناه مربوط به پیامبران و معصومین (علیهم السلام) است که حتی دل‌های آنها نیز از هر گونه غفلتی در امان هستند. این عصمت و پاکی موهبتی الهی است که به بندگان مخلَص ارزانی می‌شود. در مورد حضرت یوسف (علیه السلام) می‌فرماید: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأی بُرْهانَ رَبِّهِ کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُخْلَصین؛ [۱۱] و در حقیقت [آن زن] آهنگ وی کرد، و [یوسف نیز] اگر برهان پروردگارش را ندیده بود، آهنگ او میکرد. چنین [کردیم] تا بدی و زشتکاری را از او بازگردانیم، چرا که او از بندگان مخلص ما بود.» خداوند چنین افرادی را برای خودش انتخاب می‌کند. برخی را همچون حضرت موسی (علیه السلام) به عنوان هم‌صحبت، برخی را همچون حضرت ابراهیم (ع) به عنوان دوست صمیمی خود برمی‌گزیند.
اما برخی را نیز مثل حضرت محمد (ص)، عاشقشان می‌شود و حبیب خود قرار می‌دهد. باید کاری کنیم که خدا، به ما نیز نگاه ویژه‌ای داشته باشد. برای این کار باید دل‌هایمان را برای او نگاه داریم. این فرموده امام صادق (علیه السلام) است که: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْکِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَیْرَ اللَّهِ؛ [۱۲] دل حرم خداوند است، پس در حرم خدا کسی غیر از خداوند را جای ندهید.» خدا را با چنین هدایتی که مخصوص پیامبران الهی است صدا می‌زنیم و می‌گوئیم: «یَا عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیِّین؛ [۱۳] ای عصمت بخش دل‌های پیغمبران.» به این امید هستیم که دل‌های ما را نیز برای خودش نگاه دارد و از پرسه زدن در جای دیگر نگاه دارد.
پی‌نوشت
[۱]. امام ششم جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشریعة (مؤسسة الأعلمی للمطبوعات: بیروت، ۱۴۰۰)، ۱۹۴.
[۲]. محمد بن علی ابن‌بابویه، معانی الأخبار (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۶۱)، ۳۹۸.
[۳]. جعفر بن محمد ابن‌قولویه، کامل الزیارات ([بی نا]: نجف اشرف، ۱۳۵۶)، ۴۰.
[۴]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.
[۵]. سوره بقره، آیه ۱۶۵.
[۶]. جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشریعة، ص ۱۹۴.
[۷]. سوره آل‌عمران، آیه ۱۹.
[۸]. سوره توبه، آیه ۱۲۸: لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم؛ قطعاً، برای شما پیامبری از خودتان آمد که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به [هدایت] شما حریص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است.
[۹]. سوره احزاب، آیه ۲۱.
[۱۰]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.
[۱۱]. سوره یوسف، آیه ۲۴.
[۱۲]. محمد بن محمد شعیری، جامع الأخبار (المطبعة الحیدریة: نجف اشرف، بی‌تا)، ۱۸۵.
[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.