به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام ابوالفضل ابراهیمی استاد حوزه علمیه امام خمینی (ره) در یادداشتی به مناسبت پایان یافتن ماه مبارک رمضان و عید سعید فطر یادداشتی نوشته است که در ادامه از نظر شما می‌گذرد:
مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی استاد حضرت امام رضوان الله علیهما یکی از اعمال مهم در شب آخر ماه مبارک رمضان را وداع با این ماه شریف می‌دانند.
سید بن طاووس رحمه الله در کتاب شریف اقبال در قالب طرح سوالی می‌فرمایند: «معنای وداع با ماه رمضان چیست؟ ماه رمضان زمان است و موجود زنده نیست لذا چگونه او را مورد خطاب قرار دهیم و چگونه او متوجه این وداع می‌شود؟»
سپس در جواب این سوال می‌فرمایند: عادت عقلاء عالم چه قبل از رسول خدا صلی الله علیه و آله و چه در زمان حضور ایشان و چه بعد از رحلت حضرت مورد خطاب قرار دادن شهرها، أوطان و زمانهای خاص می‌باشد و با زبان حال این امور را مورد خطاب قرار می‌دهند.پس از ظهور اسلام این سیره امضا شد و قرآن نیز این شیوه را به کار برد. در سوره «ق» می‌فرمایند: یَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِیدٍ ﴿۳۰﴾ در این روز به جهنم می گوئیم: آیا لبریز شده‌ای؟ جهنم می‌گوید: آیا افزون بر این هم وجود دارد.
در این آیه خدای متعال جواب جهنم را در مقابل سوال از او نقل می‌کند که این زبان حال است و موارد مشابه آن در قرآن و روایات و محاورات بسیار است. از آنجا که مسلمانان با ماه رمضان مصاحبت دارند و این مصاحبت و همراهی از همراهی با نظایر آنکه در قالب زبان حال مورد خطاب قرار می‌گیرند برتر است لذا انگیزه سخن گفتن با زبان حال نسبت به این ماه مبارک بیشتر است.
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب شریف المراقبات پس از نقل جواب سید بن طاووس پاسخ دیگری ارائه داده و می‌فرمایند: درست است که زمان و مکان و ساسر اشیا که در بین عقلاء دارای شعور و درک نمی‌باشند اما تمامی این اشیا، زمان‌ها و مکان‌ها در عوالم بالاتر از این حیات دنیا دارای حیات و شعور و صاحب نطق می‌باشند و شاهد بر این مطلب روایات فراوانی است که احوالات برزخ و قیامت را نقل می‌کنند و در مکاشفات اولیا الهی مشاهده شده است. تمام اشیا در عوالم بالاتر از این دنیا دارای وجود متناسب با آن عالم هستند که احکام خاص خود را دارند. بعضی از احکام عوالم بالا وجود حیات و شعور موجودات در آن عوالم است چرا که آنجا عالم حیات و شعور است و درآیه ی شریفه می‌خوانیم: وَ مَا هٰذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ زندگی دنیا جز لهو لعب نیست و حیات و زندگی واقعی زندگی آخرت است. خدای متعال در این آیه حیات و زندگی را به آخرت نسبت داده است.
از جمله روایاتی که بر زنده بودن موجودات در عالم آخرت دلالت دارد روایاتی است که به تکلم میوه‌های بهشتی، شادی تختهای بهشتی و خوشحالی او از تکیه مؤمن بر این تختهاو صحبت کردن زمین با مؤمن و کافر اشاره دارد. معجزات انبیا مانند عصای حضرت موسی نیز از این باب است و خدای متعال به عنوان اظهار معجزه پیامبران این امور غیبی را اظهار کرده است. با توجه به این نشانه‌ها زمان نیز در بعض عوالم غیر از عالم دنیا دارای شعور و درک می‌باشد.
برای توجیه بیان مرحوم ملکی تبریزی می‌توان به این آیه شریفه اشاره کرد: تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَیْ‌ءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لٰکِنْ لاَ تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً (اسرا / ۴۴) آسمانهای هفت گانه و زمین و هر کسی در آنها وجود دارد تسبیح خدای متعال می‌کنند و هیچ چیزی نیست الا اینکه تسبیح و حمد خدای متعال می‌کند اما شما آن تسبیح و حمد را متوجه نمی‌شوید.
با توجه به این بیانات معنای وداع با ماه مبارک رمضان روشن می‌شود.
مرحوم ملکی تبریزی پس از توجیه وداع با ماه مبارک می‌فرمایند مطلب مهم‌تر این است که شخصی که وداع می‌کند اهلیت برای آن را داشته باشد و در این وداع و خداحافظی و حزنی که به سبب فراق ماه رمضان اظهار می‌دارد، صادق باشد و این حالت برای کسی تحقق می‌یابد که با شوق و محبت ماه رمضان را سپری کرده باشد نه از روی تکلّف و کراهت بعلاوه برای کسی که در این ماه با دستورات ماه مبارک مخالفت کرده است وداع معنا ندارد زیرا کسی که مخالفت با همراه خود می‌کند در واقع همراهی نکرده است تا وداع معنا پیدا کند.
سید بن طاووس رحمه الله ۳۰ صفحه از کتاب شریف اقبال الاعمال را به وداع با ماه مبارک اختصاص داده‌اند و ادعیه‌ی بسیاری در وداع با ماه مبارک نقل فرموده‌اند.
یکی از آن ادعیه، دعای مختصری است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در جمعه آخر ماه مبارک به جابر بن عبد الله انصاری فرمودند که امروز با ماه رمضان وداع کن و بگو: اللَّهُمَّ لٰا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیامِنا إِیّاهُ، فَانْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوماً، وَ لٰا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً.
خدایا این ماه رمضان را آخرین ماه رمضانی که موفق به روزه داری شدیم قرار مده و اگر آخرین ماه رمضان مقدر شده است من را جزو کسانی قرار ده که مورد رحمت تو واقع شده‌اند و من را از محرومین قرار مده.
سپس حضرت فرمودند: هر کسی این جملات را بگوید به یکی از دو حسنة می‌رسد یا توفیق درک ماه رمضان آینده را پیدا می‌کند و غفران و رحمت الهی شامل حالش می‌شود.
یکی از بهترین وداع‌ها با ماه رمضان وداع امام سجاد علیه السلام که دعای ۴۵ صحیفه سجادیه می‌باشد.
حضرت در ابتدای دعا پس از اشاره به لطف و کرم الهی در معامله با بندگان و فرصت‌هایی که برای بندگان در قرب به خدای متعال و توبه و استغفار از گناهان قرار داده شده است می‌فرمایند:
یکی از بهترین فرصتها برای بندگی خدا ماه مبارک رمضان است که خدای متعال روزها و شب‌های آن را فضیلت بخشیده و امر به روزه داری فرموده است سپس می‌فرمایند: اکنون پایان این ماه فرا رسیده است و ما با آن وداع می‌کنیم.
حضرت در قالب سلامهایی با این ماه وداع می‌کنند و می‌فرمایند:
ما با ماه رمضان وداع می‌کنیم مانند وداع با کسی که دوریش برای ما سخت است و رفتنش ما را به وحشت انداخته است پس می گوئیم:
السَّلامُ عَلَیْکَ یا شَهْرَ اللّٰهِ الْأَکْبَرِ، وَ یا عِیدَ أَوْلِیائِهِ الْأَعْظَمِ
سلام بر تو ای بزرگترین ماه خدا و ای عید اولیا اعظم الهی
السَّلامُ عَلَیْکَ یا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقاتِ، وَ یا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعاتِ
سلام بر تو که در بین وقت‌ها کریم‌ترین مصاحب بودی و ایام و ساعات تو بهترین ایام و ساعات در بین ماه‌ها بود
السَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الآمالُ، وَ یُسِّرَتْ فِیهِ الْأَعْمالُ
سلام بر تو ماهی بودی که در آن تحقق آرزوها نزدیک بود و انجام اعمال در آن آسان
السَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً
سلام بر تو که همنشینی بودی که به هنگام بودند جلیل القدر و به هنگام رفتن دل‌ها را به درد آوردی
السَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ،
سلام بر تو که همسایه ای بودی که دل‌ها در کنار تو نرم شده بود و گناهان با وجود تو کاسته شده بود
السَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ ناصِرٍ أَعانَ عَلَی الشَّیْطانِ، وَ صاحَبٍ سَهَّلَ سَبِیلَ الإِحْسانِ.
سلام بر تو که یاری کننده در برابر شیطان بودی و راه‌های احسان و نیکی را آسان کرده بودی
السَّلامُ عَلَیْکَ کَما وَفَدْتَ عَلَیْنا بِالْبَرَکاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِیئَاتِ
سلام بر تو همان طور که با آمدنت برکات را آوردی و چرک و زشتی گناه را از روی ما شستی
السَّلامُ عَلَیْکَ غَیْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَ لٰا مَتْرُوکٍ صِیامُهُ سَأَماً
سلام بر تو در حالی که این وداع بخاطر ناراحتی از وجودت نیست و بخاطر خستگی از روزه گرفتن نیست
السَّلامُ عَلَیْکَ ما کانَ أَحْرَصَنا بِالأَمْسِ عَلَیْکَ وَ أَشَدَّ شَوْقَنا غَداً الَیْکَ
سلام بر تو که قبل از آمدنت چقدر حریص به آن بودیم و پس از رفتنت چقدر شوق دوباره آمدنت را داریم
السَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلیٰ فَضْلِکَ الَّذِی حُرِمْناهُ، وَ عَلَی ما کانَ مِنْ بَرَکاتِکَ سُلِبْناهُ.
سلام بر تو و بر آن فضایلی که داشتی و ما از آن محروم بودیم و بر آن برکاتی که داشتی و از ما سلب شد.
حضرت سجاد علیه السلام پس از این وداع با خدای متعال مناجات می‌کنند و در بخشی از آن می‌فرمایند: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْبُرْ مُصِیبَتَنا بِشَهْرِنا، وَ بارِکْ لَنا فِی یَوْمِ عِیدِنا وَ فِطْرِنا، وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ یَوْمٍ مَرَّ عَلَیْنا، أَجْلِبَهُ لِلْعَفْوِ، وَ أَمْحاهُ لِلذَّنْبِ، وَ اغْفِرْ لَنا ما خَفِیَ مِنْ ذُنُوبِنا وَ ما عَلَنَ.
خدایا مصیبت ما به خاطر رفتن ماه رمضان را تو جبران کن و روز عید فطر را بر ما مبارک گردان و آن را بهترین روزی قرار ده که بر ما عبور می‌کند روزی که عفو را جلب کند و گناه را محو کند و گناهان آشکار و پنهان ما را ببخش.
ان شاء الله در روز عید فطر، عیدی اعمال ماه مبارک را از دست امام زمان دریافت کنیم.