خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- عاطفه علیان: اصفهان دومین جهان‌شهر خلاق صنایع دستی است که با ۱۹۹ رشته حرف اول را در ایران می‌زند؛ بااینکه در دولت نهم معاونت صنایع‌دستی به شهر اصفهان منتقل شد و این استان با ۶۰ هزار هنرمند، ۷۰ درصد صنایع‌دستی کشور را تولید می‌کند اما زخم‌های نو و کهنه بر پیکر این صنعت کم نیست.
در این میان شیوع کرونا حتی حرفه صنایع‌دستی را به لیست مشاغل آسیب‌دیده وارد کرده و قرار است به متقاضیان تسهیلاتی پرداخت شود.
ژاله صالحی دانش‌آموخته هنر و صاحب دو کارگاه میناکاری و فیروزه کوبی در میدان نقش‌جهان بوده که ۱۵ سالی است در این حرفه فعالیت دارد. وی از شرایط ایجادشده توسط کرونا شاکی است و در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از مشکلات این صنعت گفت و اظهار داشت: متأسفانه شیوع کرونا، ضرر اقتصادی هنگفتی به صنایع‌دستی استان اصفهان وارد کرد.
ضرر اقتصادی با توقف صادرات صنایع دستی
وی افزود: با شیوع کرونا بسیاری از سفارشات ما معلق ماند و با توقف صادرات بالغ‌بر ۳۰۰ میلیون تومان ضرر اقتصادی را متحمل شدیم؛ البته تسهیلاتی که دولت برای صنایع‌دستی در نظر گرفته هم کافی نیست.
در طول بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته بسیاری از صنایع‌دستی اصفهان به دلیل نبود آموزش و هنرجو در معرض خطر نابودی قرار گرفت، این خطر تا جایی جدی بود که حتی هنرهای مهمی چون خاتم و قلم‌زنی و به‌ویژه میناکاری را تحت تأثیر قرار داد.
بر همین اساس میراث فرهنگی اصفهان اقدامات گسترده‌ای را برای آموزش رایگان این هنر آغاز کرد به‌نوعی که حتی بسیاری از فرهنگسراهای اصفهان در طول ایام سال دست به آموزش انواع این هنرها زدند، به‌تدریج بار دیگر این صنایع‌دستی رونق گرفت و حتی کمیت بالای این صنایع و کیفیت پایین برخی از صنایع‌دستی به‌ویژه مینا انتقاد مخاطبان را برانگیخت گرچه در شرایط خاص آن دوران این انتقادی بجا محسوب نمی‌شد.
کارآفرینی میراث فرهنگی با گسترش آموزش‌های خارج سازمانی صنایع دستی
دیبا خلجی هنرمند دیگری است که در طول سال‌های گذشته در رشته هنر میناکاری فعالیت داشته است.
مسئله مهم این است که کرونا در اصلی‌ترین فصول گردشگری سال بر پیکر صنایع‌دستی اصفهان ضربه شدیدی وارد کرد و زندگی ما را تحت تأثیر قرار داد وی با اشاره به اینکه در طول ۱۰ سال گذشته حمایت خوبی از هنر صنایع‌دستی انجام شد، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: با استفاده از آموزش‌های رایگان و یا ارزان‌قیمت میراث فرهنگی در طول سال‌های گذشته، کارآفرینی خوبی برای علاقه‌مندان هنر در نصف جهان و مردم هنرمند اصفهان انجام‌شده است.
وی افزود: گرچه به نظر من کیفیت پایین برخی صنایع‌دستی اصفهان در حال حاضر ناشی از همین مسئله است که نظارت‌های درستی بر کارگاه‌های انبوه آموزشی انجام‌نشده است و عملاً امکان آن نیز وجود نداشته است اما در این زمینه می‌توان چاره‌اندیشی کرد، به این مسئله نیز اعتقاددارم که در شرایط رقابتی صنایع‌دستی نامرغوب که بسیار اندک نیز هست حذف خواهد شد.
این هنرمند میناکار اصفهانی تأکید کرد: اکنون مسئله مهم این است که کرونا در اصلی‌ترین فصول گردشگری سال بر پیکر صنایع‌دستی اصفهان ضربه شدیدی وارد کرد و زندگی ما را تحت تأثیر قرار داد و با کمک‌های دولتی و غیردولتی این مشکل به‌راحتی رفع نمی‌شود و باید به‌واقع نقشه یا نقشه‌های راهی را برای حل این معضل مدنظر قرارداد.
اما معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان معتقد است که نباید انتظار این را داشت که تمام صنایع‌دستی تولیدشده به آثاری فاخر تبدیل شوند بلکه باید به این نکته دقت کنیم که تولید صنایع‌دستی می‌تواند به منبع درآمد پایداری برای شهروندان هر شهر تبدیل شود و به رونق این صنعت کمک کند و در اشتغال‌زایی و درآمدزایی افراد جامعه نقش بسزایی داشته باشد.
جعفر جعفر صالحی در این ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: تولید صنایع‌دستی برای نمونه «میناکاری» مستلزم صرف هزینه و وقت بسیار است و به‌واسطه تولید مستقیم توسط نیروی انسانی با قیمت‌های متنوعی عرضه می‌شود.
ضرورت نیازسنجی از مخاطبان در راستای رونق تولید صنایع دستی
وی با بیان اینکه آنچه مهم است تولید صنایع‌دستی با رعایت استانداردهای کیفی خلق اثر است، تأکید کرد: آنچه در زنجیره صنایع‌دستی باید در نظر داشت پاسخ به نیازهای مخاطبان است؛ ممکن است عده‌ای توان مالی هزینه و پرداخت آثار فاخر را داشته باشند اما از سویی عده‌ای هستند که تمایل به خرید آثار صنایع‌دستی دارند اما توان مالی در پرداخت هزینه‌های بالا را ندارند.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان تأکید کرد: درواقع با هزینه کردن از آثار دست هنرمندانی که در آغاز راه هستند هم از این قشر افراد حمایت خواهند کرد و هم کالای موردعلاقه خود را خریداری می‌کنند و این امر به معنای عرضه صنایع‌دستی بی‌کیفیت و تقلبی در صنعت «میناکاری» نیست چون تمام مواد به‌کاررفته اعم از رنگ و بوم در سطح قابل قبولی است.
وی اضافه کرد: اما آنچه در طرح و قیمت «صنعت میناکاری» تفاوت ایجاد می‌کند پردازش آثار، توسط هنرمندان مختلف است که درنهایت هر مخاطبی بسته به وسع مالی می‌تواند از صنایع‌دستی موردعلاقه‌اش حمایت کند.
پایان آموزش‌های لجام گسیخته
جعفر صالحی با اشاره به ساماندهی آموزش‌های صنعت میناکاری گفت: چند سالی است که در جهت پشتیبانی از هنرمندان صنعت میناکاری آموزش‌ها با نظارت و کنترل صورت می‌گیرد، سعی شده تا به آموزش‌های لگام‌گسیخته پایان داده شود و به‌صورت هدفمند در جهت ارتقای سطح هنرمندان اقدام شود تا بازار صنایع‌دستی رونق بیشتری بگیرد.
اکنون مسئله اصلی این است که معیشت این هنرمندان فراوان صنایع‌دستی تحت تأثیر قرار گرفته است و در این زمینه ورای کیفی نبودن وضعیت برخی از صنایع‌دستی تولیدی، مسائل اقتصادی به‌ویژه پس از شیوع کرونا مشکل‌ساز شده است.
کرونا و زخمی عمیق بر پیکر صنایع دستی استان اصفهان
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر سال گذشته را سال خوبی برای صنایع‌دستی ندانست و گفت: نوسانات ارزی، کاهش تورهای گردشگری و مهم‌تر از همه شیوع کرونا در ایام عید نوروز زخم عمیقی بر پیکر صنایع‌دستی استان اصفهان وارد کرد.
عباس شیردل با اشاره به اینکه حمایت‌های دولتی می‌تواند مانع از ورشکستگی صاحبان کسب‌وکار در حوزه صنایع‌دستی شود، تصریح کرد: حمایتی که قرار است دولت از صنایع‌دستی به‌عنوان یکی از مشاغل آسیب‌پذیر در دوران کرونا انجام دهد به‌هیچ‌عنوان کارساز نیست.
بسته‌های حمایتی دولت باید با تسهیلات ۱۰۰ میلیون به بالا و با تنفس یک‌ساله همراه باشد تا شاید بتوان مانع از ورشکستگی کسب‌وکارهای مرتبط با صنایع‌دستی شد وی با اشاره به تنوع رشته‌های صنایع‌دستی اصفهان تصریح کرد: بسته‌های حمایتی دولت باید با تسهیلات ۱۰۰ میلیون به بالا و با تنفس یک‌ساله همراه باشد تا شاید بتوان مانع از ورشکستگی کسب‌وکارهای مرتبط با صنایع‌دستی شد.
این هنرمند قلم‌زن اصفهانی بابیان اینکه سال‌ها برای تربیت یک هنرمند هزینه می‌شود، اظهار داشت: پرداخت تسهیلات برای باقی ماندن در چرخه تولید به‌مراتب مؤثرتر از پرداخت بیمه بیکاری توسط تأمین اجتماعی است.
وی با تأکید بر اینکه در سطح استان اصفهان ده هزار کارگاه با سه نفر کارگر و ۲۰ هزار کارگاه انفرادی به تولید صنایع‌دستی مشغول هستند، تصریح کرد: برآوردهای اولیه حاکی از آن است که شرایط کنونی ماهانه ۱۹۰ میلیارد تومان در ماه به این صنعت ضرر اقتصادی وارد کرده و تعریف بسته حمایتی یکپارچه با مبلغ ۱۶ میلیون توسط دولت برای بقای تولید در این حوزه مؤثر نخواهد بود.
نبود یک حراج واقعی برای صنایع دستی
زخم صنایع‌دستی استان اصفهان کهنه است و بیماری کرونا آن را حادتر کرده است؛ نبود یک حراج واقعی برای صنایع‌دستی خواسته چندین ساله فعالان این حوزه است. هنوز جایگاه تحقیقات بازار هدف در این صنعت مشخص نیست و نیاز است اطلاعات بازار هدف توسط سفارت‌خانه‌های ایران جمع‌آوری و به فعالان اقتصادی ارائه شود موضوعی که در میان وعده‌ها گم‌شده است.
مواد اولیه داخلی و زیرساخت صنایع‌دستی به قیمت گزاف و انحصاری است و هنوز هم بخش اعظم صادرات صنایع‌دستی چمدانی است و واسطه‌گری در این صنعت از چالش‌های مهم به شمار می‌رود.
در این زمینه معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به بازگشایی کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی در استان اصفهان طبق دستورالعمل‌های بهداشتی ابلاغ‌شده اظهار داشت: اگرچه این صنعت کم رونق شده اما امیدواریم بسته‌های حمایتی دولت بتواند در سرپا نگه‌داشتن این صنعت مؤثر واقع شود.
جعفر جعفرصالحی افزود: برآورد می‌شود بالغ‌بر ۶۰ هزار هنرمند در حوزه صنایع‌دستی استان اصفهان فعال باشند و در این چند ماه اخیر ازلحاظ هزینه‌ای ماهانه ۲۰۰ میلیارد تومان به این صنعت خسارت واردشده است.
معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به اینکه تاکنون اقدام ضابطه‌مند و متمرکز برای شناخت بازار هدف صنایع‌دستی انجام‌نشده است، گفت: با شکل‌گیری میز صادرات صنایع‌دستی کشور در استان اصفهان، امیدواریم بتوان با شناخت و درک واقع‌بینانه از جامعه هدف تولیدات صنایع‌دستی، صادرات پررونق شود.
رایزنان فرهنگی بهترین مرجع معرفی صنایع دستی به کشورهای خارجی
جعفر صالحی با تأکید بر اینکه رایزنان فرهنگی بهترین مرجع برای معرفی صنایع‌دستی به کشورهای خارجی هستند، تصریح کرد: قول‌هایی برای ایجاد ویترین صنایع‌دستی در سفارت‌خانه داده‌شده که هنوز این وعده محقق نشده است.
شناسایی بازار هدف داخلی و خارجی موضوع مهمی است که در طول سال‌های گذشته کمتر موردتوجه قرارگرفته است به‌ویژه اینکه کشورهای همسایه که با ساخت فیلم‌های متنوع و متعدد به شکل غیرمستقیم در پی قبضه کردن صنایع‌دستی ایران به نام خودشان هستند، اکنون به ساخت صنایع‌دستی ویژه مطابق سفارش مخاطبان روی آورده‌اند.
شیوع کرونا بسیاری از برنامه‌ها اعم از برگزاری حراج و نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی را تحت‌الشعاع قرارداد که امیدواریم از اواخر خردادماه با کنترل این بیماری این برنامه‌ها عملیاتی شود معاون امور اقتصادی استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به حراج هنرهای فاخر و صنایع‌دستی اظهار داشت: شیوع کرونا بسیاری از برنامه‌ها اعم از برگزاری حراج و نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی را تحت‌الشعاع قرارداد که امیدواریم از اواخر خردادماه با کنترل این بیماری این برنامه‌ها عملیاتی شود.
سید حسن قاضی عسگر با اشاره به حذف ارزش‌افزوده در واردات طلا و نقره گفت: این اقدام می‌تواند در تأمین مواد اولیه برخی از رشته‌های صنایع‌دستی مفید واقع شود.
ضرورت شناخت بازار هدف
وی افزود: یکی از مسائل مهم در حوزه صنایع‌دستی عدم شناخت از بازار هدف است. مطالعات برای سلیقه‌یابی و تنوع در طراحی متناسب با جامعه هدف می‌تواند در رونق صنایع‌دستی در جامعه جهانی مؤثر باشد.
معاون امور اقتصادی استانداری اصفهان با تأکید بر اهمیت بخش خصوصی در رونق دوباره صنایع‌دستی تصریح کرد: شناسایی گالری داران ایرانی در کشورهای هدف یکی از اتفاقاتی است که اخیراً در توسعه و رونق صنایع‌دستی در استان اصفهان شکل‌گرفته تا با همکاری بخش‌های خصوصی اصلاحات لازم در این حوزه انجام شود.
وی با تأکید بر هم تنیدگی صنعت گردشگری و صنایع‌دستی گفت: تحول‌های بنیادین در صنعت گردشگری استان اصفهان در حال وقوع است که با مهار بیماری کرونا می‌توان شاهد اتفاق‌های میمونی در حوزه صنایع‌دستی بود.
قاضی عسگر با تأکید بر تأثیر مکانیسم بازار بر روی مواد اولیه و زیرساخت‌های صنایع‌دستی گفت: با بازسازی مکانیسم تنظیم بازار و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌توان واسطه‌گری را مهار کرد و با توسعه دیپلماسی صادرات صنایع‌دستی را رونق بخشید.
سیاست سرکوب نرخ ارز و ضربه مهلک به تولید صنایع دستی
وی افزود: یکی از ضربه‌های مهلک به تولید و صنایع‌دستی سیاست سرکوب نرخ ارز بود که با شکل‌گیری منطقی نرخ دلار می‌توان در مقابل واردات از تولید داخلی حمایت کرد و با ادامه این روند بسیاری از تولیدکنندگان به چرخه تولید و اشتغال بازخواهند گشت.
معاون امور اقتصادی استانداری اصفهان اشاره‌ای هم به بازتعریف کاربری صنایع‌دستی داشت و گفت: برای رسیدن به فرهنگ استفاده از صنایع‌دستی در زندگی روزمره و نه به‌عنوان کالای لوکس لازم است سلیقه مشتری بازنگری شود و با تقویت بازاریابی و فروش، موانع کسب‌وکار در حوزه صنایع‌دستی برطرف شود.
دالان‌ها و کوچه‌های مشرف‌به میدان نقش‌جهان پر از مغازه‌ها و کارگاه‌های تولیدی صنایع‌دستی است تا تولید دست هنرمندان اصفهانی چرخه اقتصاد شهر و کشور را بچرخاند.
اگرچه این روزها صدای قلم‌زنان و مس گران کمتر شنیده می‌شود اما میناکاری، فیروزه کوبی، طلاکوبی روی فولاد، نقره سازی، نگارگری، ملیله سازی، زربافی، گلابتون دوزی و زنجیره‌بافی بخش‌هایی از ۱۹۹ رشته صنایع‌دستی استان اصفهان است که در سال جهش تولید می‌توان با بازتعریف و بازبینی مجدد و رفع موانع و مسائلی که سالیان سال دامن‌گیر این صنعت شده گام مهمی در تحقق شعار سال برداشت.