به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی فقط ۲۱۰۰ قلم دارو در کشور وجود داشت که ۱۳۰۰ قلم آن وارداتی و ۳۰۰ تا ۴۰۰ قلم دارو تولید تحت لیسانس و ۵۵۰ قلم دارو هم توسط شرکت‌های داروسازی داخلی تولید می‌شد.
وضعیت صنعت داروسازی قبل از انقلاب
یدالله سهرابی عضو داروساز شورای عالی نظام پزشکی، در ارتباط با وضعیت صنعت داروسازی کشور در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب، به خبرنگار مهر، گفت: افزود: قبل از انقلاب، صنعت دارو واردات محور بود و حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد داروهای مصرفی کشور را داروهای تولید داخل شامل می‌شد و ۷۰ درصد داروهای مورد نیاز بیماران به صورت واردات در اختیار بیماران قرار می‌گرفت.
در سال ۱۳۵۷ تامین دارو برای بیماران از طریق ۱۴ کارخانه با سرمایه گذاری خارجی تاسیس شدند و محصولات مربوط به خود را با فرمولاسیون و مشخصات دریافتی از کارخانه مادر و با نام برند (تجاری) آنها می‌ساختند و در این سال‌ها همچنین ۲۰ کارخانه کوچک که با سرمایه گذاری ایرانیان تاسیس و محصولات را صرفاً با فرمولاسیون خود تولید می‌کردند که آن هم حجم زیادی نبود و بیشتر داروهای OTC تولید می‌کردند و از اهمیت چندانی برخوردار نبود.
به گفته سهرابی، ۷۰ تا ۷۵ درصد داروها توسط صدها شرکت وارد کننده از سراسر دنیا و در اغلب موارد از اروپا و آمریکا و شرکت‌های چند ملیتی به صورت داروی آماده وارد کشور می‌شد و با توجه به واردات محور بودن صنعت دارو، کل این بخش از واردات اعم از مواد اولیه دارو و مواد لازم بسته بندی ۱۰۰ درصدی وارداتی بود و میزان ارزبری دارویی کشور در سال ۵۷ حدود ۵۳۰ میلیون دلار بود.
تشکیل ستاد خودکفایی دارو
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی و شروع تحریم‌های بین‌المللی با برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پژوهشی و تلاش‌های صنفی خصوصاً در سال ۱۳۵۸ با شکل‌گیری «ستاد خودکفایی دارو» که خروجی آن تدوین فهرست داروها بر اساس داروهای ژنریک بود و ساماندهی توزیع دارو و جلوگیری از واردات دارو از جمله موفقیت‌های پس از انقلاب بود. صنعت تولید در شرایط جنگ تحمیلی و تحریم‌های همه جانبه باعث شد که تولید نگاه درون گرایی بیشتری به ظرفیت‌های داخلی داشته باشد و این باعث شد ایران در گروه کشورهای دارای دانش فنی داروسازی قرار گیرد و با هدف و برنامه‌ریزی در چندین گام به وسیله داروسازان و محققان ایرانی، باعث شد افق و چشم‌انداز ایده آلی برای صنعت داروسازی کشور رقم بخورد.
عضو داروساز شورای عالی نظام پزشکی، گفت: در زمان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس اتفاق افتاد که واگذاری شرکت‌های چند ملیتی به سازمان صنایع ملی ایران بود و با این عمل تقریباً صنعت داروسازی کشور ملی شد و پس از آن ۶ کارخانه مهم داروسازی که برخی از آنها هم اکنون بزرگترین تولیدکنندگان کشور هستند، تاسیس شدند.
توسعه صنایع دارویی کشور به دوران سازندگی باز می‌گردد. شرکت‌های داروسازی دولتی با واگذاری به سازمان تامین اجتماعی و شرکت‌های سرمایه گذاری بانک‌ها هر چند نه به طور کامل ولی به صورت نسبی خصوصی شدند و به تبع سیاست‌های کلان آن دوران اشخاص حقیقی به خرید کارخانه‌ها اقدام کردند و شرکت‌های داروسازی خصوصی را تامین سرمایه نمودند و به این صورت برای اولین بار تولید مواد اولیه دارویی در داخل کشور آغاز شد.
ورود صنعت به عرصه داروهای های تک
ورود به عرصه داروهای بیوتکنولوژیک که در این مرحله با تاسیس شرکت‌های تولید فرآورده‌های نوترکیب، پروتئین و عموماً بیوتکنولوژی با فناوری و دانش روز تا حد خودکفایی مورد نیاز بیماران خاص در کشور تولید شد.
سهرابی افزود: افتتاح کارخانه‌های دارویی با سرمایه گذاری عظیم و ورود بخش خصوصی، نیمه خصوصی و دولتی و استفاده از همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کشور که چندین و چند کارخانه کوچک و بزرگ در زمینه‌های دارویی افتتاح و در تولید دارو کشور فعالیت نموده‌اند. علاوه بر آن تولید داروهای خاص که نمونه آن را می‌توان «ریتوکسی مب» که نوعی مونوکلونال آنتی بادی مختص بیماران سرطان است و داروی «هرسپتن» که در سال ۱۳۹۴ وارد بازار شد و داروهای فاکتور خونی «ریکامبینت» و فاکتور ۷ بیمارن هموفیلی که مدتی است وارد بازار شده است و داروی فاکتور ۸ هم تولید شده است. در خصوص داروهای نانوتکنولوژی نیز تولیداتی در بازار وجود دارد که توسط شرکت‌های دانش بنیان داخلی، تولید شده و خواهد شد.
نقش آموزش و پژوهش و نقش فارغ‌التحصیلان ایرانی و همچنین نقش دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در گام چهارم بسیار موثر بوده است. بر اساس آمارهای منتشره در بین ۳۰ دانشمند برتر کشور حداقل ۶ دارو ساز دیده می‌شود، همچنین چنانچه آمار متخصصان و پژوهشگران شیمی که در عرصه‌های دارویی فعالیت می‌نمایند با آمار داروسازان تجمیع گردد. بیش از نیمی از ۳۰ دانشمند برتر کشور داروسازان و متخصصان شیمی هستند. این آمار نشان می‌دهد که برنامه ریزان و دولتمردان و سیاستگذاران در تنظیم سیاست‌های توسعه‌ای کشور به این پتانسیل و ظرفیت به عنوان فرصت‌های توسعه‌ای توجه ویژه نموده‌اند و نقش آفرینی متخصصین را در عرصه‌های فناوری و صنعتی کشور تصویر و تسریع کرده‌اند.
عضو داروساز شورای عالی نظام پزشکی، گفت: اگر بخواهیم یک نگاه مقایسه‌ای و عددی در خصوص افتتاح این کارخانه‌ها و تولیدات دارویی داشته باشیم باید گفت اگر این کارخانه‌ها افتتاح نمی‌شد و فقط دارو از طریق واردات برای کشور تامین می‌شد اگر این داروها از برند داروهای چینی و برند داروهای هندی تهیه و وارد کشور می‌شد ۲۳ تا ۲۵ میلیارد دلار ارز صرف واردات دارو می‌شد و اگر از برندهای اروپایی و آمریکایی جهت واردات دارو استفاده می‌شد ۴۳ تا ۴۵ میلیارد دلار ارز برای واردات مورد نیاز بود، در صورتی که در سال ۱۳۹۸ با توجه به گام‌های موثری که برداشته شد، ۲.۵ تا ۳ میلیارد دلار جهت واردات مواد اولیه و همچنین دارو در اختیار این صنعت قرار گرفت که این خود گواه دستاورد بزرگی است که داروسازان و محققان ایرانی و موسسات دانش بنیان و دانشکده‌های داروسازی و شرکت‌های داروسازی انجام داده‌اند.
صرفه‌جویی ارزی دارو برای کشور
سعید نمکی وزیر بهداشت با بیان اینکه سال ۹۸ برای ما و نظام دارویی کشور سالی سخت ولی افتخارآفرین بود، گفت: سال گذشته توانستیم ۷۰۰ میلیون یورو در ارز دارویی کشور صرفه‌جویی کنیم، در حالی که برآورد ما آن بود که نیازمندی به ارز دارو ۵۰ درصد بیشتر خواهد شد. این در حالی است که نسبت به سال ۹۷ حدود ۲۰ درصد هم ارز کمتری مصرف شد. بر این اساس ما توانستیم با تکیه به صنعتگران و تولید کنندگان داخلی، واردات محصولات دارای مشابه داخلی را به میزان ۲۵ درصد کم و تولید داخل را ۳۰ درصد افزایش دهیم.
وی ادامه داد: سال ۹۹ را نیز با ۲۰ درصد کاهش ارزبری نسبت به سال ۹۸ هدف قرار دادیم و امیدواریم این سال را نیز با افتخاری جدید در تاریخ کشور بگذرانیم.
وزیر بهداشت تاکید کرد: تردید ندارم که سال جهش تولید به عنوان یکی از سال‌های ماندگار در تاریخ صنعت دارویی کشور ثبت خواهد شد. ما در کشور صنعتگران و دانشمندان قابلی داریم که در بسیاری از مناطق دنیا نمونه ندارند.
جایگاه حال حاضر صنعت داروسازی
توسعه صنعت دارویی کشور و رسیدن به تراز مثبت در صنعت داروسازی کشور تا ارز مورد نیاز صنعت داروسازی از طریق صادرات دارو تامین شود و هدف نهایی صنعت داروسازی ضمن حفظ بازار داخلی به سمت صادرات و ارزآوری برای کشور باشد. صادرات موتور محرک تولید است و تولید را به دنبال خود می‌کشد. امروزه ۵۵ درصد از مواد اولیه دارویی توسط شرکت‌های دانش بنیان با فناوری بالا (های تک) در داخل کشور تولید می‌شود و بیش از ۹۵ درصد مواد و لوازم بسته‌بندی هم در داخل تولید و نیاز شرکت‌های داروسازی را تامین می‌کند. در حال حاضر ۹۷ درصد از داروهای موردنیاز کشور از نظر عددی در داخل تهیه و تولید می‌شود و حدود ۳ درصد به صورت داروی ساخته شده وارد می‌شود.
در موقعت کنونی ۱۱۰ کارخانه داروسازی در کشور فعال بوده و حدود ۳۰ شرکت داروسازی نیز به صورت قراردادی داروی خود را در آن کارخانه‌ها تولید می‌کنند، به همراه ۷۰ شرکت مواد اولیه دارویی و ۵۶ شرکت توزیع دارو به همراه ۱۳ هزار داروخانه در مسیر تامین داروهای مورد نیاز هموطنان فعالیت می‌کنند و امروز به رغم تحریم‌ها ۶۰۰ مولکول دارویی، ۲۰۰۰ دوز دارویی ژنریک و حدود ۱۱ هزار دوز دارویی برند در ایران داریم و به لطف و توسعه دانش و صنعت داروسازی و همت داروسازان داخلی، این توان را داریم که ظرف مدت کوتاهی هر دارویی را در داخل کشور تولید نماییم.