به گزارش خبرنگار مهر، نماز آیات از جمله مناسکی است که به هنگامه برخی اتفاقات همچون خسوف، کسوف، زلزله و … بر کسانی که در منطقه حادثه حضور داشته اند ولو آنکه متوجه آن اتفاق نشده باشند و یا نترسیده باشند واجب می‌شود. اصل این نماز عبارت است از دو رکعت که هر رکعت شامل پنج رکوع و دو سجده می‌شود است اما در خصوص جزئیات آن در میان فتواهای مراجع عظام تقلید اختلافاتی وجود دارد از همین رو و به دنبال کسوفی که امروز در برخی از مناطق کشور رخ داده گزارشی از فتاوی مراجع عظام تقلید در خصوص جزئیات نماز آیات تهیه کرده ایم.
نحوه خواندن نماز آیات
حضرت آیت الله خامنه‌ای: بعد از نیت و حمد یک آیه (البته احتساب بسم الله الرحمن الرحیم به عنوان آیه صحیح نیست) از سوره‌ای را بخواند و سپس به رکوع رود و دوباره سر از رکوع برداشته و آیه دوم همان سوره را بخواند، دوباره به رکوع رفته و این کار را تا هنگامی که پنج رکوع تمام شود انجام دهد. باید بداند که سوره مورد نظر باید قبل از رکوع پنجم تمام شود و اگر یک آیه از هر سوره‌ای واحد در هر قیام قرائت شود دیگر نیازی به خواندن سوره حمد نیست. رکعت دوم را نیز مانند رکعت اول به جا آورده و در نهایت تشهد و سلام دهد تا نماز پایان یابد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی: بعد از نیّت و تکبیر و خواندن حمد، آیه‌های یک سوره را پنج قسمت کند و یک قسمت از آن را بخواند و به رکوع رود، بعد سر بردارد و قسمت دوم از همان سوره را (بدون حمد) بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید و بعد به رکوع رود و رکعت دوم را هم به همین صورت به جا آورد، مثلًا سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ احَدٌ» را به ترتیب زیر تقسیم کند: قبل از رکوع اوّل: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بگوید و به رکوع رود بعد بایستد و بگوید: «قُلْ هُوَ اللَّهُ احَدٌ» باز به رکوع رود و سربردارد و بگوید: «اللَّهُ الصَّمَدُ»، باز به رکوع رود و سر بردارد و بگوید: «لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ» و به رکوع رود و سر بردارد و بگوید: «وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوَاً احَدٌ»، بعد به رکوع رود و بعد از سر برداشتن دو سجده کند و رکعت دوم را نیز مانند رکعت اوّل به جا آورد و در آخر تشهد بخواند و سلام گوید.
حضرت آیت الله سیستانی: نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد، و دستور آن این است که انسان بعد از نیت، تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند، باز به رکوع رود تا پنج مرتبه، و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد، و رکعت دوّم را هم مثل رکعت اوّل به‌جا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.
در نماز آیات ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد، آیه‌های یک سوره را پنج قسمت کند، و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند بلکه کمتر از یک آیه را نیز می‌تواند بخواند ولی باید بنا بر احتیاط جمله تامّه باشد، و از اوّل سوره شروع کند و به گفتن «بسم الله» اکتفا نکند، و سپس به رکوع رود و سر بردارد، و بدون اینکه حمد بخواند، قسمت دوّم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود، و همین‌طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید
در صورت تداخل میان نماز آیات و نماز یومیه کدام یک مقدم تر است؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای: باید نماز آیات را قطع کرده و نماز یومیه را بخواند و سپس اگر کاری که مبطل نماز باشد انجام نداد می‌تواند نماز آیات را بلافاصله از همان جایی که قطع کرده بود ادامه دهد و نیازی به خواندن از اول نیست.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی: اگر در وقتی که نماز روزانه واجب است نماز آیات بر او واجب شود، هرگاه برای هر دو وقت دارد، هر کدام را اوّل بخواند اشکالی ندارد و اگر وقت یکی از آن دو تنگ شود، باید اوّل آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، باید اوّل نماز روزانه را بخواند.
حضرت آیت الله سیستانی: اگر در وقت نماز یومیه نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه برای هر دو نماز وقت دارد، هرکدام را اوّل بخواند اشکال ندارد، و اگر وقت یکی از آن دو تنگ باشد، باید اوّل آن را بخواند، و اگر وقت هر دو تنگ باشد، باید اوّل نماز یومیه را بخواند.
آیا نماز آیات را می‌توان به جماعت خواند؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای: اشکالی ندارد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی: نماز آیات را می‌توان به جماعت خواند، که در این صورت حمد و سوره‌ها را تنها امام جماعت می‌خواند.
نماز آیات چه زمان قضا می‌شود و آیا قضای آن واجب است؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای: نماز آیات برای زلزله هیچ گاه قضا نمی‌شود و همواره باید با نیت اداء خوانده شود و همچنین لازم است که تعجیل در خواندن ولی در خورشید گرفتگی (کلی) اگر بعداً آن را به جا آورد باید نیت قضا کند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی: در مورد خوشید یا ماه گرفتگی، اگر بعد از گذشتن وقت بفهمد تمام خورشید یا ماه گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بجا آورد، امّا اگر تمام آن نگرفته باشد قضا واجب نیست.
حضرت آیت الله سیستانی: وقت شروع در نماز آیات برای کسوف و خسوف، موقعی است که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند، و تا زمانی که به حالت طبیعی برنگشته ادامه دارد (اگرچه بهتر آن است که به‌قدری تأخیر نیندازند که شروع به باز شدن کند)، ولی تمام کردن نماز آیات را می‌توان تا بعد از باز شدن خورشید، یا ماه تأخیر انداخت. اگر خواندن نماز آیات را به قدری تأخیر بیندازد که خورشید یا ماه شروع به باز شدن کند، نیت ادا مانعی ندارد، ولی بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا می‌شود.