خبرگزاری مهر، گروه استانها – محمدحسین عابدی: دیدار امام‌جمعه، اعضای شورای شهر و اساتید دانشگاه و دوست‌داران محیط‌زیست، وکلا و کارشناسان معدن، جمعی از مؤثران و بازاریان و اصحاب رسانه شهرهای شاهرود و بسطام و مجن از قله شاهوار که شش سال است به دست معدنچیان بی‌پروا تخریب می‌شود، بهانه‌ای شد تا بار دیگر به این کانون آب ساز و حیات‌بخش پای بگذاریم.
وعده دیدار پیش از طلوع آفتاب است خودروها کم‌کم می‌آیند کسی نگران یافتن خودروی دو دیفرانسیل یا کمک دار نیست چون آنقدر تخریب‌ها وسیع است که با پراید هم می‌شود این روزها تا نزدیک قله شاهوار بلندترین قله شرق رشته‌کوه‌های البرز رفت.
درختانی که دیگر نیستند
هوا گرگ و میش است که تعدادی ادوات معدن شامل کامیون و لودر و بیل مکانیکی در کناره جاده شاهرود- توسکستان دیده می‌شود هنوز آفتاب درنیامده است که یک تابلوی بزرگ سفیدرنگ ورودی معدن بوکسیت تاش که تحت نظر ایمیدرو است را نشان می‌دهد. کمی انتظار برای رسیدن سایر خودروها فرصتی می‌دهد تا نگاهی به کوه بیندازیم.
دو جاده اصلی پهن تا جایی که دو لودر یا کامیون بتوانند به‌راحتی از کنار هم عبور کنند بر پیکر نرم شاهوار تراشیده شده است، جاده‌ای به طول بیش از هفت هزار و ۵۰۰ متر و عرض هشت‌تا ۱۲ متر! این یعنی هکتارها خرابی، نابودی صدها درخت اُرس که رشدشان سالانه فقط چند میلی‌متر است و اگر این درخت یک و نیم متری را در کوه یافتی می‌توانی حدس بزنی که عمرش نزدیک به حداقل دو قرن است.
درختی که محمد درویش معاون اسبق سازمان حفاظت از محیط‌زیست معتقد بود ارزش هر یک اصله از آنها برای ایران بین ۴۵ تا ۷۵ میلیون تومان است، بالای کوه متوجه می‌شویم که معدن طبق گزارش منابع طبیعی شهرستان شاهرود تعداد قابل توجهی از آنها را نابود کرده است. چند پیچی که خودرو طی می‌کند چند درخت اُرسی را می‌بینیم که هنوز زنده‌اند اما ریشه‌هایشان باز شده و هوا می‌خورد تا چند ماه دیگر این درختان هم دیگر زنده نیستند… نیاز نیست کارشناس باشید تا بدانید درخت بدون ریشه می‌میرد.
چاله‌های انفجار منتظر دینامیت
راه دراز نیست آنقدر تخریب‌ها وسیع هستند که راحت می‌شود تا ارتفاع سه هزار و ۳۵۰ متری بالا رفت. حجت الاسلام عباس امینی امام‌جمعه شاهرود و اعضای شورای شهر و مسئولان منتظر مابقی افراد هستند گروه ۳۰، ۴۰ نفری بالای کوه جایی که چاله‌های کارگذاری دینامیت برای انفجار در پهنه‌ای حدود ۳۰۰ مترمربعی حفر شده‌اند، گردهم می‌آید یکی از کارشناسان معدن می‌گوید برای این پهنه ۳۰۰ متری ۱۰ حفره دینامیت هم کافی است اما تعداد چاله‌ها بیش از ۱۶ عدد هستند. آیا این انفجارها تأثیر منفی بر روی منابع آبی شاهوار و هراساندن قوچ و بز و کل و میش. خرس قهوه‌ای و کبک و ده‌ها جانور دیگر که زیستگاهشان اینجا است ندارد؟
نزدیک مکانی که همه گردهم آمده‌اند روباهی خاکستری رخ نمایان می‌کند حیوان گرسنه است یکی از همراهان می‌گوید همیشه این موقع سال شاهوار پر از کبک است اما چند وقتی می‌شود که این کبک‌ها نیستند و این حیوانات گرسنه‌اند در طول سه ساعت بازدید نه یک عدد کبک دیده شد و نه حتی یک رأس چهارپاهایی که روزگاری کوهنوردان با آنها عکس یادگاری می‌انداختند آن‌هم در گله‌های ۳۰۰ راسی! وقتی زیستگاهشان تخریب‌شده دیگر جایی برای ماندن ندارند.
نابودی درختان با ارزش
آفتاب طلایی اندک اندک از پشت کوه رخ می‌نمایاند انگشتان گرمش را روی کوه شاهوار می‌کشد و گرمی وجود همه را پر می‌کند تلالو طلایی آفتاب روی سنگ‌های زیبای شاهوار لحظه‌ای انسان را از این فکر دور می‌سازد که برای چه به شاهوار آمده است… شاهوار زیبا مهمترین دارایی مردم شاهرود بعد از جنگل ابر و زیست‌کره توران است…
صحبت از تخریب‌ها می‌شود، حسن حلاجی بیش از ۴۰۰ برگ اسناد ضررهای زیست‌محیطی معدن را با خود در کیف سیاهی آورده است دو سه مورد از آن را برای حضار قرائت می‌کند: نامه مورخ یازدهم تیرماه ۹۸ اداره منابع طبیعی شهرستان شاهرود که در آن قیدشده معدن ۲۴۷ هزار و ۸۳۰ بوته درمنه و خار … را از میان برده است. این یعنی حجم وسیعی از غذای وحوش.
در این گزارش آمده است معدن ۴۱۳ درخت اُرس، ۸۲۶ بوته زرشک و سه هزار و ۳۰۵ گون را نابود کرده است، حلاجی همچنین اشاره می‌کند که جاده ساخته‌شده برای معدن به طول هفت هزار ۲۹۰ متر و به عرض ۱۲ متر یعنی هکتارها تخریب پوشش گیاهی را نابود کرده و این در حالی است که اصلاً نیازی به این جاده نبوده است زیر معدن یک‌راه دسترسی دیگر از روستای تاش داشته است.
پاک تراشی کوه شاهوار
امیرحسین ولیان دبیر جمعیت دیده‌بان طبیعت در تکمیل این موضوع می‌گوید: منابع طبیعی ابتدا جاده‌ای را برای این معدن مصوب می‌کند اما معدن به آن عمل نکرده و راه دیگری را می‌سازد که در حقیقت اصلاً نیاز به آن نبود و معدن برای اینکه دو کیلومتر مسیر رودخانه تاش را طی نکند و از جاده اصلی معدن تردد نداشته باشد این راه را خود سرانه می‌سازد که نشان می‌دهد معدن اهل تخریب بی‌پروا است.
ولیان با بیان اینکه این جاده سازی و تخریب‌ها مجموعاً بیش از ۵۰ هکتار پوشش گیاهی و زیستگاه جانوری را تخریب کرده است، بیان می‌کند: مَثَل کاری که در شاهوار صورت گرفته بر بن شاخه نشستن و آن را اره کردن است امروز شاهوار در حالی به دست معدن چیام تخریب می‌شود که همان شاخه‌ای که مردم بر روی آن نشسته‌اند کل منطقه شاهرود و بسطام است و اگر این شاخه بشکند حیات در شهرستان تهدید می‌شود.
وی می‌افزاید: بر خلاف ادعایی که مطرح می‌شود این معدن نیاز حیاتی کشور را تأمین می‌کند، فقط و فقط پنج درصد بوکسیت موردنیاز کشور از این معدن تأمین می‌شود از سوی دیگر شرکت آلومینا به خاطر دو درصد سود بیشتر قید دیگر معادن خود را زده و از شاهوار برداشت می‌کند اما سوال اصلی اینجا است که آیا این آمارها به تخریب منابع آبی، زیستگاه‌های جانوری، گیاهان و … می‌صرفد؟ این معدن نه اشتغالی برای شاهرود داشته و نه توانسته این شهرستان را توسعه دهد لذا معلوم نیست چرا باید این معدن پابرجا باشد.
نامه ائمه جمعه شاهرود و بسطام
این دوست دار طبیعت با بیان اینکه امروز معدن به دنبال تمدید پروانه و همچنین مطالعه بر روی پهنه‌هایی از قطار زرشک و نکارمن است، تاکید کرد: در صورت ادامه کار معدن این شرکت تا جنگل ابر پیش می‌رود و کسی هم جلودار آن نخواهد بود و تنها تخریب است که برای مردم شاهرود می‌ماند. از سوی دیگر این مردم دیگر به واقع خسته شده‌اند و اگر این خرابی‌ها ادامه پیدا کند به واقعاً تبعات اجتماعی منفی آن متوجه جامعه خواهد بود.
حلاجی از دوست‌داران محیط‌زیست اما در ادامه سخنان خود به نامه مورخ ۱۶ بهمن‌ماه ۹۸ که توسط امامان جمعه شاهرود و بسطام به امضا رسیده به همراه طومار مردمی و مدارک تخریب محیط‌زیست در شاهوار اشاره می‌کند و می‌افزاید: این نامه تحویل سازمان بازرسی کل کشور شده است و از سوی دیگر نامه‌هایی جداگانه نیز به نهاد ریاست‌جمهوری و قوه قضائیه ارسال‌شده که مکمل آنها نامه نماینده سابق شاهرود و میامی در مجلس در تاریخ ۱۵ بهمن‌ماه ۹۸ است که در آن به تخریب‌های گسترده شاهوار و اسناد آن اشاره‌شده است.
تخریب زیستگاه قوچ او ریال
سعید آقایان یکی دیگر از پیشکسوتان حوزه زیست محیطی و کوهنورد با سابقه کشور نیز با بیان اینکه شاهوار دارای اهمیت فراوانی از لحاظ منابع طبیعی، خاک، آب و.... است، تاکید کرد: تنها زیستگاه قوچ او ریال در جهان بخش‌هایی از افغانستان و البرز شرقی تا سمنان هستند که این نوع قوچ در شاهوار سابقاً به وفور دیده می‌شد ما در هیچ جای دیگر در جهان قوچ او ریال نداریم و حتی در ارتفاعات میانه البرز این نوع قوچ وجود ندارد و گونه آن با قوچ البرزی و پس از آن با قوچ ارمنی جایگزین می‌شود این یعنی تخریب شاهوار یکی از مهمترین زیستگاه‌های این نوع گونه جانوری در جهان را نابود می‌سازد.
وی با بیان اینکه برای بهره‌برداری پنج، ده و حتی ۲۰ ساله از یک معدن حاضر هستیم تمام گونه‌های گیاهی، طبیعی، خاک، آب، وحوش و … را مورد تخریب قرار دهیم و در نهایت هم چیزی دستگیرمان نشود. لذا انتظار است که مسئولان به این امر ورود کنند.
ملاقات با استاندار سمنان
امام‌جمعه شاهرود دیگرکسی است که سخنان وی کمی امید را در دل‌های دوست‌داران محیط‌زیست تقویت می‌کند، حجت‌الاسلام عباس امینی با اشاره به ضرورت جلوگیری از تخریب بیشتر در شاهوار، می‌گوید: بارها این موضوع را در خطبه‌ها، جلسات و نامه نگاری‌ها تاکید کرده و از این پس هم می‌کنیم و معتقد هستیم که نباید این تخریب‌ها صورت گیرد.
امینی با بیان اینکه این موضوع را با استاندار سمنان در میان گذاشته و از او خواستم تا تکلیف را روشن کند و اگر قرار است بگویند که این معدن تخریب نداشته است این امر را صراحتاً به مردم اعلام کند و اگر هم بر این موضع نیست دستور دهد تا به این موضوع رسیدگی شود.
وی می‌افزاید: از استاندار همچنین درخواست مؤثران و محیط‌زیستی‌ها برای تحقق ملاقات با وی و ارائه مدارک را نیز مطرح کردم.
امام جمعه شاهرود همچنین به حق حیات برای آیندگان و ضرورت حفظ محیط زیست نیز تاکید کرد و گفت: همانطور که تا کنون پیگیر موضوع شاهوار بوده‌ایم از این پس نیز این موضوع را دنبال خواهیم کرد.
موضع دولتی‌ها انکار و سکوت
موضع دولتی‌ها در این شش ساله همواره درباره شاهوار همین بوده است همگی یک صدا می‌گویند سند قاطعی مبنی بر تخریب وجود ندارد و این در حالی است که حداقل ۳۰۰ برگ در این باره سند به مراجع دولتی ارائه شده که از مهمترین آنها می‌توان به چندین نامه از سوی منابع طبیعی و محیط‌زیست و خانه کشاورز و شورای اسلامی شهرهای شاهرود و میامی، دانشگاه صنعتی و آزاد شاهرود و … اشاره کرد از سوی دیگر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بیانگر حجم وسیع تخریب‌ها است اما گویا همه اینها از نظر دولتی‌ها در شهرستان شاهرود و استان سمنان سند و مدرک نیستند.
در دیدگاه مسئولان استان سمنان یک آزمایش که با هزینه خود معدن انجام شده قابل استناد است اما اسناد تهیه شده در آزمایشگاه آب و خاک ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس، دانشگاه آزاد شاهرود، محیط‌زیست شاهرود، منابع طبیعی شاهرود، شورای شهر شاهرود، مدارک دیده‌بان طبیعت و «ان جی او» های محیط‌زیستی و حتی دیده‌های عقلانی از محل معدن هیچکدام مدرک نیستند!
مردم کار دشواری دارند
این نشان می‌دهد که مردم شاهرود برای مطالبه تعطیلی دائمی معدن کار دشواری دارند و باید در چندین جبهه مبارزه کنند مردمی که تاکنون بالغ بر پنج تجمع اعتراض‌آمیز انجام داده‌اند و مطالبات همین مردم سبب شد تا معدن ملزم به رعایت ۱۴ بند از الزامات محیط‌زیستی شود بندهایی که یکسال هم برایشان زمان خرید اما آن‌طور که حسینی شاهرودی نماینده سابق شاهرود و میامی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: طبق تحقیقات صورت گرفته حتی یک مورد از این تعهدات نیز به انجام نرسیده و به هیچ مرجعی اعلام‌نشده است و حتی تخریب‌های وسیع شاهوار را می‌توان با چشم هم حتی دید.
معدن به تازگی چند نهال کاج و اقاقیا را غرس کرده، اما سوال اصلی این است که اگر محیط‌زیست برای معدن مهم بود چرا در این شش سال اقدام به درختکاری نکرده بود و همچنین چرا حالا که مجبور به این کار شده برای نمایش درختانی را غرس کرده و کوه شاهوار را شبیه پارکی کرده است که درختانش تا ۷۰ سال دیگر هم به یک و نیم متر نمی‌رسند زیرا رشد ارس سالانه یک سانتی‌متر هم نیست.
حیات شاهرود به شاهوار بستگی دارد
حسین علی سمیعی عضو شورای شهر شاهرود دیگر کسی است که سخن می‌گوید. او درباره تخریب منابع آبی شاهوار سخن می‌گوید منابعی که حیات بسطام و شاهرود به آن بستگی دارد، وی همچنین به آزمایش آزمایشگاه آب و خاک ایران معتبرترین آزمایشگاه کشور در زمینه آب اشاره می‌کند و می‌گوید: آزمایش این آزمایشگاه نشان داد که هرچه به دامنه‌های پایین شاهوار نزدیک می‌شویم آب آلودگی بیشتری دارد تا جایی که آلاینده‌های فلزی آب که باید در حالت معمولی ۵۰ باشد در آب شاهوار ۲۵۰ بود یعنی پنج برابر حد مجاز.
نوبت به رستمی از اساتید دانشگاه می‌رسد او با اشاره به اینکه این نوع پاک تراشی و تخریب وسیع در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود، می‌گوید: شما در هیچ کشوری نمی‌بینید که این رفتار را با منابع طبیعی خود کنند و هر بلایی که بخواهند بر سر زمین و منابع آن بیاورند.
وی با بیان اینکه زندگی مردم شرق استان سمنان به شاهوار بستگی دارد، بیان داشت: شاهوار تنظیم کننده گرادیان و دمای هوای شاهرود و بسطام است از سوی دیگر به نظر می‌رسد برخی افراد دست به دست هم داده‌اند تا کشور را به نابودی بکشانند وگرنه این حد از تخریب‌ها در فکر کسی هم نمی‌گنجد.
نابودی زیستگاه جانوری
این استاد دانشگاه همچنین با تاکید بر اینکه شاهوار مذاکره پذیر نیست چرا که مردم برای حق مسلم خودشان مذاکره نمی‌کنند، ابراز داشت: مگر ایران بر روی حق موشکی خود با غرب مذاکره می‌کند که مردم ما برای حق حیاتشان حق برخورداری از آب، زندگی، گیاهان، وحوش و … مذاکره کنند؟ شاهوار همه چیز ما است و ما می‌گوئیم شاهوار قابل مذاکره نیست.
رستمی به پاک تراشی کوه اشاره می‌کند. پاک تراشی که هیچ چیز برای شاهوار باقی نگذاشته و دیدن صحنه‌های آن قلب هر انسان آزادمردی را جریحه‌دار می‌سازد. انسان آزاده مگر می‌تواند تبدیل شدن کوه‌هایی که روزی زیستگاه جانوری بودند به دره را ببیند و تاب آورد.
شاهوار امروز در حالی نابودشده که سه گونه گیاهی منحصر به فرد در دنیا به نام این کوه ثبت‌شده است، شاهوار هر ساله بیش از ۵۰۰ کوهنورد حرفه‌ای را از سراسر کشور به خود جذب می‌کرد اما سال‌ها است که دیگر این افراد به شاهرود نمی‌آیند و اگر هم بیایند صعودی یک روزه با هدف حمایت از شاهوار برنامه‌ریزی می‌کنند. این تخریب‌ها رفتاری نبود که زیبنده کوهی چون شاهوار باشد. کوهی که گرادیان هوای منطقه را تنظیم می‌کند زیستگاه جانوران و گیاهان منحصر به فرد است.
باطله‌ها مشرف به روستای تاش
فرصت اندک است باید بازگشت، خودروها در مسیر بازگشت قرار می‌گیرند سابقاً اگر گروهی می‌خواستند به شاهوار بروند باید برنامه‌ریزی دو روزه‌ای را می‌کردند اما امروز با یک خودرو می‌توان ۴۵ دقیقه‌ای از میدان خروجی شهر شاهرود به ۲۰۰ متری قله رسید آن هم به دلیل پاک تراشی کوه.
ارتفاع سنج عدد سه هزار و ۵۹۰ را نشان می‌دهد، شاهوار تقریباً حدود سه هزار و ۹۶۰ متر است یعنی کافی است از اینجا چند متری را کوهنوردی کنیم تا از بلندترین معدن ایران به بلندترین قله البرز شرقی برسیم! آن هم به دلیل اینکه معدن درست تا پای قله جاده‌ای ساخته که در آن دو لودر از کنار هم می‌توانند عبور کنند.
در راه باطله هایی که روی هم تل انبار شده و درست در نزدیکی روستای تاش قرارگرفته‌اند دیده می‌شود، باطله هایی که بعضاً ارتفاعی ۳۰ متری دارند و کافی است که یک باران و سیلاب در شاهوار رخ دهد تا تمام تاش را زیر گل فرو ببرد و آن وقت است که هلال احمر باید سگ‌های زنده یابش را به تاش بیاورد تا شاید بتواند فردی را زنده از زیر گل و لای بیرون آورد … اگر آن فرد شانسی برای زنده ماندن داشته باشد.
تخریب برای شاهرود منفعت برای جاجرم
این روزها معدن کوه را تخریب کرده بوکسیت آن را برده و خاکش را برای ما تل انبار کرده است این کاری است که با شاهوار صورت داده‌اند تخریب آنقدر وسیع است که نمی‌توان آن را به شکل اول درآورد دیگرگونه گیاهی نیست که بخواهد ترمیم شود. تنها در شش سال اخیر پنج خرس قهوه‌ای که زیستگاه آنها شاهوار است در شمال شاهرود تلف شده‌اند که دلیل مرگشان هم تبعید از زیستگاهشان و تصادف با خودرو و دیگر عوامل بوده است.
همان موضوعی که محمد درویش کارشناس محیط زیست درباره آن گفته بود الماس را از شاهرودی‌ها گرفتند و به‌جایش به آنها یک شکلات یا آب‌نبات چوبی دادند! این داستان غم بار شاهوار است و معدنی که شش سال است آن را تخریب می‌کند و هنوز این سوال برای ۲۸۶ هزار نفر از مردم شاهرود بی جواب است که این معدن چه فایده‌ای برای شهرمان داشته است که این گونه خسارتش را باید ما تحمل کنیم.
شرکت آلومینا بالغ بر ۲۰ معدن دیگر در کنار شاهوار را نیز دارد که می‌تواند از آنها برداشت کند اما عیار بوکسیت شاهوار نمی‌گذارد سمت آنها بروند از سوی دیگر اینجا مسئولان دولتی ساکت هستند و دستگاه قضا نیز بی تفاوت است پس چرا باید قید شاهوار را زد آن هم این لقمه چرب و نرم و بی دردسر.
شاهوار امروز درگیر شرکتی است که در میامی، دامغان و جاجرم و… معدن دارد اما نمی‌خواهد از شاهوار دل بکند. منابعی که حتی سه درصد کل بوکسیت ایران را هم تأمین نمی‌کند پس تعطیلی آن ضربه‌ای به اقتصاد کشور نخواهد زد. این روزها مطالبه مردم شاهرود عدم تمدید مجوز معدن به دلیل تخریب‌های محیط زیستی است و طومار مردم این شهرستان به بیت رهبری و سازمان بازرسی کل کشور نیز ارسال شده است.