خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - مهدی پورحسنی: با افزایش تدریجی تاثیر سیاست نرم (اقتصادی، فرهنگی و دانش فنی) نسبت به سیاست سخت (نظامی – امنیتی) بر قدرت کشورها در سطح نظام بین المللی پس از جنگ سرد و ورود به جامعه اطلاعاتی قرن بیست و یکم تاثیرفناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی بر موازنه قدرت بین المللی در حال افزایش است.
اگر در گذشته نفت به عنوان یکی از ابزارهای ژئوپلیتیک قلمداد می‌شد امروزه پدیده‌هایی مانند هوش مصنوعی، داده‌های عظیم و رمز ارز نیز کارکردهای ژئوپلیتیک یافته است.
تاثیرات ژئوپلیتیک پول مجازی
پس از گسترش فناوری‌های اطلاعاتی و ایجاد فضای مجازی پژوهشگرانی که تاثیرات این فناوری‌ها بر دولت را بررسی می‌کردند به دو گروه قرون وسطی گرایان جدید و فرادولت گرایان تقسیم شدند.
قرون وسطی گرایان جدید بر این عقیده بودند که فناوری‌های اطلاعاتی با مکان زدایی و سرزمین زدایی به عنوان یکی از عناصر دولت ملی انحصار دولتها را بر انباشت و مدیریت اطلاعات را شکسته و پیامدهای ناسازگاری را بر کنترل دولت ملی و تعاملات داخلی و بین المللی مردمان سرزمین‌ها بر جای می‌گذارد و باعث کاهش توانایی استخراجی دولت‌های ملی مانند کاهش توانایی اخذ مالیات و گمرکات شده و این کاهش منابع منجر به تحلیل رفتن شدید دولت –ملت هایی می‌شود که از زمان پیمان وستفالیا ایجاد شده‌اند.
ولی گروه دیگری از محققان اظهار می‌کردند که این فناوری‌ها چالش‌هایی را برای دولت ملی به وجود آورده و موازنه قدرت میان دولت ملی و بازیگران فرا و فروملی را تا حدی به ضرر دولتها تغییر می‌دهد ولی دولت‌های ملی با تمرکز زدایی از قدرت و با ایجاد شبکه‌های فراملی و فروملی قدرت و موجودیت خویش را حفظ کرده و در برخی از حوزه‌ها تقویت می‌شود.
تحولات دولت‌های ملی در عصر فضای مجازی نظر فرا دولت گرایان را تایید کرده ضمن اینکه تاثیر فضای مجازی بر تقویت با تضعیف دولت‌های ملی بیشتر متغیر وابسته‌ای است که به میزان پیشرفت‌های فناورانه اطلاعاتی دولتها، ثبات و توسعه یافتگی، میزان قدرت آنها در سایر زمینه‌ها، ایجاد قوانین مناسب ملی در فضای مجازی، میزان رقابت و همکاری دولتها با یکدیگر و بکارگیری ابزار دیپلماسی به ویژه دیپلماسی سایبری آنها بستگی دارد.
یکی از پدیده‌های مهمی که می‌توان این نظریات را با آن سنجید موضوع رمز ارزها یا پول‌های مجازی است. پس از وقوع بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ در ژانویه ۲۰۰۹ اولین رمز ارز به نام بیت کوین توسط یک پژوهشگر به نام ساتوشی ناکاموتو در یک پروژه منبع باز ایجاد شد و پس از آن از لحاظ کمی و کیفی افزایش قابل ملاحظه‌ای یافت. در این نوشته رمز ارزها به عنوان یکی از محصولات راهبردی عصر فناوری اطلاعات با نظریات فوق مورد آزمون قرار می‌گیرد.
سیاست یکجانبه گرایی آمریکا و گسترش رمز ارزها
سال‌ها است آمریکا با در اختیار داشتن سیستم سوئیفت و سلطه دلار تحریم‌های غیر قانونی و یکجانبه ای را علیه سایر کشورها وضع کرده و یا با کمک ابزارهای مالی بر این تحریم‌ها نظارت می‌کند استفاده کشورهایی مانند روسیه، چین و ونزوئلا از رمز ارزها برای دور زدن تحریم‌های آمریکا از مصادیق تاثیرات ژئوپلیتیک رمز ارزها بوده است.
همچنین گسترش پول‌های دیجیتال باعث ایجاد بازارهای دارک وب (وب تاریک) معاملات غیر قانونی در این فضا شده است و توانایی دولتها را در این خصوص به چالش کشیده است ولی در عین حال برخی از دولتها مانند پلیس اروپا (یوروپل) از طریق فهم و پیگیری رمز ارزها برای تحلیل و پیگیری فعالیت‌های جنایی و تروریستی استفاده می‌کنند.
همچنین رمز ارزها در زمانی که بی ثباتی در برخی از مناطق جهان رخ داده است به عنوان ابزاری برای حفظ دارایی‌ها عمل کرده است به عنوان مثال در کشورهای زیمباوه و ونزوئلا رمز ارزها به عنوان محل امنی برای حفظ ارزش پول درآمد.
به نظر می‌رسد رمز ارزها یکی از محصولات فناوری اطلاعات است که قدرت دولتها را به چالش طلبیده است ولی این نهادها با تمرکز زدایی به سمت کنترل استفاده از آنها و ایجاد این نوع محصول در محیطی تحت کنترل حرکت کرده‌اند یکی از مصادیق بارز آن کار روی رمز ارز یوان توسط دولت چین می‌باشد.
بنابراین به نظر می‌رسد همانگونه که فرا دولت گرایان اعتقاد دارند فضای مجازی چالش‌هایی را برای اعمال قدرت دولتها ایجاد کرده است ولی دولتها با تمرکز زدایی و ایجاد اتحادهای فراملی و فروملی سعی در کنترل این فضا داشته‌اند که تاحدی موفق بوده است.
منابع:
کتاب «تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی»، مراد علی صدوقی، ۱۳۸۴ دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه،
http://www.hackmiami.org/whitepapers/HackMiami-Analysis_of_the_Cryptocurrency_Marketplace.pdf
https://cointelegraph.com/news/how-crypto-and-blockchain-are-influencing-geopolitics