به گزارش خبرنگار مهر، اهمیت و جایگاه زکات در رفع فقر به قدری است که امام صادق(ع) می فرماید " اگر همه مردم زکات اموال خود را بپردازند، مسلمان فقیر و نیازمندی نخواهد ماند و مردم فقیر، محتاج ، گرسنه و برهنه نمی شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان."
تدبر در آیات و روایات و همچنین بررسی آرای فقهی مربوط به این موضوع، بیانگر آن است که زکات در تأمین بودجه عمومی دولت اسلامی، نقشی بسیار مؤثر و ارزشمند داشته و با توسعه و تعمیم این منبع عظیم مالی، بسیاری از نیازمندیهای جامعه اسلامی برطرف می شود .
معنای لغوی زکات
زکات در لغت به معنای رشد است برای زکات معانی دیگری چون تزکیه و طهارت نیز آمده است .
زکات در اصطلاح شرعی به میزان معلومی از مال اطلاق می‌شود که برای نیازمندان در نظر گرفته شده است . می توان چنین تعبیر کرد که اطلاق کلمه زکات به این عمل برای این است که جدا کردن مقداری از مال به عنوان زکات ، بقیه مال را تطهیر، تزکیه و پربرکت می کند .
تاریخ زکات در اسلام
زکات در طول تاریخ اسلام از فرایض مهم بوده است . تمام انبیای الهی همانگونه که به اقامه نماز دعوت شده بودند، به پرداخت زکات نیز سفارش شده اند .
قدر و ارزش زکات چنان است که در قرآن کریم این عمل مقارن با نماز ذکر شده است:" و جعلنا هم ائمة یهدون بامرنا و اوحینا الیهم فعل الخیرات و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة و کانوا لنا عابدین .
و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما [ مردم را ] هدایت می کردند ، و انجام دادن کارهاى نیک و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات را به آنان وحى کردیم ، و آنان فقط پرستش کنندگان ما بودند . (انبیاء،73)
با توجه به این آیه می توان استنباط کرد که زکات نیز مانند نماز قدمتی جاودانه داشته و زمان توصیه آن ، به آغاز نزول قرآن بر می گردد و هر دو از مشخصات دین اسلام هستند.
زکات در قرآن کریم
به گزارش مهر ، واژه زکات در قرآن ، به طور لفظی و معنایی، بیش از 100مرتبه آمده است. در این میان واژه زکات بصورت لفظی یعنی "الزکوه", 30 بار آمده است که 27 مرتبه آن مقارن با کلمه "صلاة" و حتی در یک آیه آورده شده است.
" تلک آیات القرآن و کتاب مبین هدی و بشری للمؤمنین الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة" (نمل، 3-1)، در اینجا زکات به عنوان شرط ایمان و قرین نماز مطرح شده است. "و اقیموا الصلوة و آتوا الزکوة و اقرضوا الله قرضا حسنا. (مزمل،20) ؛ "فان تابوا و اقاموا الصلوة و آتوا الزکوة فاخوانکم فی الدین "(توبه،11) ؛ "ان الذین آمنوا و عملوا اصلاحات و اقاموا الصلوه و اتولزکوه لهم اجرهم و لاخوف علیم و لا هم یحزنون " (بقره ، 277)
اما به صورت معنایی نیز در قرآن کریم آمده است : " والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله مع المحسنین " آنانکه در راه ما با جان و مال کوشش کردند محققا آنها را به راه معرفت و لطف خویش هدایت می کنیم و همیشه خدا با نیکوکاران است "(عنکبوت ، 69)
زکات در اسلام
در اهمیت زکات در اسلام همین بس که بر طبق آیه " فان تابوا و اقاموا الصلاة و آتوا الزکوة فاخوانکم فی الدین" زکات شرط کفر و شرک قلمداد شده است .
زکات از جمله ارکان دین اسلام بوده و از جایگاه بلندی برخوردار است .
از طرفی ، آثار و عواقب وضعی و تکلیفی امتناع از پرداخت زکات نیز در روایات آنچنان است که اهمیت ایجابی آن را صد چندان می کند .
از جمله عقوبات قضا و قدری امتناع از پرداخت زکات ، ابتلا به قحطی و گرسنگی عنوان شده است . حضرت علی (ع) فرموده است : خدا را درباره زکات پیش چشم آورید که آن خشم پروردگارتان را فرو می نشاند. خدا را درباره جهاد در راه خدا با مالها و جانهایتان منظور دارید .
دستاوردهای پرداخت زکات
زکات یک امتحان و آزمایش الهی است که تزکیه، تربیت روحانی و نفسانی را در پی دارد . بی تردید هدف از وضع زکات تنها جمع آوری اموال و یا کمک به نیازمندان نیست ، بلکه هدفی بالاتر و والاتری بواسطه این اقدام دنبال می شود که در درجه اول یک آزمون الهی است و روح انسان را تعالی می بخشد .
نتیجه این آزمایش آن است که افراد با پذیرش و استقبال از این حکم و گذشتن از بخشی از اموال خود ، نفس و روح خود را از وابستگی به اموال تطهیر و تزکیه می‌کنند.
اعطای زکات زمینه ای برای رسیدن به صفات و اخلاق حسنه ای چون انفاق و ایثار است. در واقع زکات ، تمرین خودسازی برای از خود گذشتن و دیگر دوستی است.
تبعات و نتایج مثبت پرداخت زکات ، فرد و جامعه را شامل می شود . سازندگی و تعالی روح ، از جمله موارد فردی زکات است و رفع نیاز افراد نیازمند جامعه نیز از موارد و دستاورهای ارزشمند اجتماعی زکات است .
از آیات و روایات بر می آید که زکات از احکام اقتصادی اسلام است که برای رفع نیاز فقرا و نیازمندان جامعه وضع شده و همیشه تاریخ خواهد بود تا در راستای برطرف کردن نیازهای اولیه نیازمندان بکار گرفته شود .
البته شک نیست که زکات تنها بعد اقتصادی را شامل نمی شود و ابعاد آن فراگیرتر است که نمی بایست مورد کم توجهی قرار گیرد ، پاکی نفس ، نوع دوستی ، توجه به نیازهای نیازمندان و عدم وابستگی به مال دنیا از نتایج غیر اقتصادی زکات برای فرد و جامعه است .