به گزارش خبرگزاری مهر، از امام باقر و امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند "خداوند زکات را به نه چیز واجب کرد و پیامبر سنت قرار داد که طلا ، نقره ، شتر، گاو ، گوسفند ، گندم ، جو ، خرما و کشمش هستند و اجناس دیگر را مورد بخشودگى قرار داد. "
انسان باید زکات را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و در نیت معین کند که آنچه را می دهد زکات مال است یا زکات فطره .
زکات برای فقرا، مساکین ، کارکنانى که براى جمع آورى آن کار مى کنند ، کسانى که براى جلب محبتشان اقدام مى شود ، براى آزادى بردگان ، بدهکاران و در راه " تقویت آئین" خدا و کمک به واماندگان در راه ، مصرف می شود .
با توجه به اینکه اسلام به صورت یک مکتب صرفا اخلاقى ، فلسفى و یا اعتقادى ظهور نکرده ، بلکه به عنوان یک آئین جامع که تمام نیازهای مادى و معنوى در آن پیش بینى شده ، پا به عرصه ظهور گذاشت و با توجه به اینکه اسلام ، از همان عصر پیامبر (ص)، با تأسیس حکومت همراه بود و توجه خاصى به حمایت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، روشن مى شود که نقش بیت المال و زکات که یکى از منابع درآمد بیت المال است ، در سازندگی و بهبود وضعیت جامعه ، نقش بسیار مؤثری دارد .
بی تردید هر جامعه اى داراى افرادى از کار افتاده ، بیمار ، یتیمان بى سرپرست ، معلولین و دیگر کسانی است که می بایست مورد حمایت قرار گیرند .
به همین دلیل در اسلام مسئله زکات که در حقیقت یکنوع مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت راکد محسوب مى شود، از اهمیت خاصى برخوردار است، تا آنجا که در ردیف مهمترین عبادات قرار گرفته و در بسیارى موارد همراه با نماز ذکر شده است .
حکم زکات مانند بسیارى از احکام قرآنى ، گر چه تعبدى است ولى داراى انگیزه و فلسفه اى قابل فهم براى مکلفان است ، از جمله انگیزه هاى واجب بودن زکات ، ایجاد عدالت اجتماعى و رفع حاجات نیازمندان است .
قانون زکات ، چون دیگر قانونهاى الهى ، جارى در بستر زمان بوده و پاسخگوى نیازهای جامعه انسانى در هر عصر و هر محیط است و این چنین روایاتى به طور معمول بیانگر واقعیتهاى زمان صدور بوده اند.
زکات یک منبع تأمین مالی حکومت اسلامی است که این منابع حسب اعصار و زمان ، با یکدیگر متفاوت است . در واقع ممکن است محدود بودن حکم وجوب زکات در مواردى خاص ، حکمى ولایى و حکومتى بوده باشد ، یعنى در زمان و مکانی خاص که ثروتها و منافع اموال براساس شرایط زمانى و مکانى متغیر است ، اسلام تعیین موارد وجوب زکات را از اختیارات ولى امر مسلمانان قرار داده است ، بنابراین محدود بودن زکات از سوى پیامبر (ص) و ائمه (ع) حکمى ولایى ، متناسب با شرایط خاص آن زمان در آن سامان بوده است ، همان گونه که رسول خدا (ص) نیز به عنوان حاکم اسلامی بر حسب مقتضیات زمان خویش ، موارد مشمول زکات را نه قلم اعلام داشته و مابقی را مورد عفو قرار داده‌اند.
زکات به معنای تزکیه ، تطهیر و اصلاح است ، بنابراین می توان گفت زکات عملی شایسته برای تزکیه و تطهیر کردن اموال و اشیا از هر نوع آلودگی و شائبه ناخالصی است .