خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- سکینه اسمی: کولبری کاری است که در نتیجه بی‌عدالتی و تبعیض اقتصادی در مناطق غربی کشور به وجود آمده است، افرادی که در قبال پول اندک دست به کاری سخت و دشوار می‌زنند که هیچ حق‌وحقوق اجتماعی و آینده‌ای ندارد.
بر اساس تعاریف ارائه‌شده کولبران به کارگران مرزی گفته می‌شوند که برای کسب درآمد زندگی خود مجبور به حمل اجناس می‌شوند، بر اساس آمارهای غیررسمی هم‌اکنون حدود ۱۰ هزار کولبر در مناطق مرزی آذربایجان‌غربی مشغول فعالیت بوده و این فعالیتی است که طبق تعاریف ارائه‌شده قانونی نبوده و هیچ مزایای اجتماعی برای آن در نظر نگرفته‌اند.
نداشتن بیمه، حق‌وحقوق اجتماعی در کنار عوارض بدنی متعدد به دلیل حمل اجناس سنگین تنها سهم مردمانی است که در مناطق مرزی ضمن مرزداری به امرارمعاش ناچیزی دل‌بسته‌اند و سهمی که سال‌ها است از آن به‌عنوان شغل کاذب یادشده و در مواقع لازم برخوردهای قانونی سختی نیز می‌شود.
آمارهای رسمی تعداد کولبران را ۸۰ تا ۱۸۰ هزار نفر اعلام می‌کند که در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، ایلام و کرمانشاه زندگی می‌کنند، یکی از تهدیدات همزاد با مرز پدیده شوم قاچاق است پدیده‌ای که تاکنون هزینه‌های زیادی را به کشور و حتی اهالی این منطقه تحمیل کرده، اما هنوز تعریف و مرز مشخصی بین قاچاق و معیشت مرزنشینان (کولبری) ارائه نشده است.
مرزبانی آذربایجان غربی به موضوع کولبری ورود نمی‌کند
نبود سرمایه‌گذاری مناسب، واحدهای تولیدی و صنعتی در کنار محرومیت در مناطق مرزی موجب شده مردم برای امرارمعاش دست به فعالیت‌هایی قانونی و غیرقانونی ازجمله کولبری، پیله‌وری و دادوستد از طریق بازارچه‌های مرزی بزنند، اما همین فعالیت‌ها نیز به دلیل درآمدهای اندک تاکنون نتوانسته باری از دوش مردم مناطق مرزی بردارد موضوعی که بی‌توجهی مسئولان به معیشت و اشتغال در این مناطق را به معضلی اساسی تبدیل کرده است.
در کنار مسائل و مشکلات اقتصادی ناشی از موضوع کولبری در مناطق غربی هرازگاهی انتشار اخباری مبنی بر مرگ کولبران در مناطق مرزی را شاهد هستیم که حاشیه‌های امنیتی زیادی به دنبال دارد، برای آسیب‌شناسی این اقدامات سراغ مسئولان، فعالان اجتماعی، اقتصادی و مرتبط با حوزه کولبری و قاچاق در آذربایجان غربی رفتیم اما تلاش‌های متعدد خبرنگار مهر در خصوص مصاحبه با فرماندهی مرزبانی آذربایجان غربی، تعدادی از مسئولان ادارات حوزه اقتصادی و حتی فعالان اجتماعی و اقتصادی بی‌نتیجه ماند و حاضر به گفتگو در موضوع کولبری نشدند.
فرمانده مرزبانی آذربایجان غربی در پاسخ به سوالات خبرنگار مهر در این خصوص عنوان کرد: برابر دستورات فرماندهی مرزبانی کشور اجازه ورود به بحث کولبری را نداریم.
بسیاری از مدیران و فرماندار سردشت نیز در برابر سؤال‌های خبرنگار مهر در خصوص بحث ساماندهی کولبران و مسائل ناشی از آن سکوت را ترجیح دادند، درحالی‌که حذف صورت‌مسئله نمی‌تواند راهکار مناسبی برای یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصادی، امنیتی و حتی فرهنگی مناطق مرزی باشد.
آذربایجان غربی کولبر ندارد / لزوم برخورد با مترددین غیرمجاز در مرزها
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی آذربایجان غربی در خصوص اقدامات دولت برای ساماندهی کولبران در استان به خبرنگار مهر گفت: امروز در استان ما کولبر دیگر نداریم چراکه در سال‌های اخیر اقدامات زیادی برای تأمین معیشت و زیرساخت‌ها در استان‌های مرزی به‌خصوص آذربایجان غربی صورت گرفته است.
در استان برای تأمین معیشت مرزنشینان و ساماندهی موضوع کولبری هر سه ماه از محل فروش سوخت سهمیه مرزنشینان مبلغی به حساب هر خانواده ساکن در ۲۰ کیلومتری مرز واریز می‌شود که مجموع این مبلغ در سال گذشته ۲۷۰ میلیارد ریال بود علی مصطفوی بیان کرد: در استان برای تأمین معیشت مرزنشینان و ساماندهی موضوع کولبری هر سه ماه از محل فروش سوخت سهمیه مرزنشینان مبلغی به حساب هر خانواده ساکن در ۲۰ کیلومتری مرز واریز می‌شود که مجموع این مبلغ در سال گذشته ۲۷۰ میلیارد ریال بود.
وی با اشاره به وجود ۹۰ هزار خانوار ساکن در مرزهای آذربایجان غربی عنوان کرد: هرچند این مبلغ جوابگوی نیاز و معیشت خانوارهای ساکن در نوار ۲۰ کیلومتری مرزهای استان نیست، اما این اقدام در سال‌های گذشته صورت نمی‌گرفت و امروز اختصاص این مبلغ کمک‌هزینه‌ای برای معیشت ساکنان مرزهای استان است که با هدف جلوگیری از کولبری انجام می‌گیرد.
مصطفوی با تأکید بر اینکه امروز به مفهوم سال‌های گذشته کولبر در استان نداریم، گفت: افرادی که بدون توجه به قوانین و هشدارهای مرزبانی از مرزها عبور می‌کنند، مترددین غیرمجاز هستند که برای حفظ امنیت باید با این افراد برخورد شود.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان غربی با اشاره به لزوم تأمین و حفظ امنیت پایدار در مرزها اضافه کرد: امنیت مقوله مهم در مرزهای کشور به‌خصوص آذربایجان غربی به شمار می‌رود، قوانین و مقررات تردد در مرزها نیز مشخص است افرادی که برخلاف این قوانین از مرز عبور یا فعالیت می‌کنند مترددین غیرمجاز بوده و نیروهای نظامی و انتظامی ما ملزم به برخورد با مترددین غیرمجاز هستند.
مصطفوی با بیان اینکه همواره در مرزهای ایران اسلامی به‌خصوص آذربایجان غربی شاهد تحرکات گروهک‌های ضدانقلاب بوده‌ایم، عنوان کرد: هم‌اکنون معابر مرزی و رسمی در استان مشخص و قوانین تردد در مرزها نیز تبیین شده است.
هرچند معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان غربی معتقد است در استان کولبر نداریم و افرادی که برخلاف قوانین مرزی از مرزها عبور می‌کنند مترددین غیرمجاز مرزی هستند اما مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی از ساماندهی کولبران توسط دولت و اختصاص سهمیه معافیت ورود کالا به این قشر خبر می‌دهد.
ضرورت تثبیت جمعیت مرزنشین / قاچاق به امنیت اقتصادی ضربه می‌زند
حسین سیوانی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص کولبری و مشکلات ناشی از آن در استان‌های مرزی اظهار کرد: در سال‌های اخیر دولت در راستای ساماندهی بحث کولبری اقدام به صدور کارت‌های پیله‌وری الکترونیکی بر اساس کد ملی ساکنان نوار مرزی کرده است.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی از اختصاص سهمیه سالانه معافیت ورود و خروج کالا به مبلغ ۲۸ میلیون ریال به کولبران در استان خبر داد و افزود: این اقدام برای حمایت از کولبران و معیشت مردم مرزنشین استان و نیز حمایت از آن‌ها صورت گرفته است تا محل درآمد مناسبی برای ساکنان مناطق مرزی باشد.
سیوانی با تاکید بر بازتعریف مفهوم کولبری در استان‌های مرزی، اظهار کرد: در حال حاضر مردم ساکن در مناطق مرزی می‌توانند با استفاده از کارت‌های الکترونیکی پیله‌وری بر اساس قوانین و در چهارچوب مقررات گمرکی اقدام به دادوستد قانونی در معابر رسمی کنند.
وی ثبت سفارش و منشأ ارزی را از دیگر مزایای کارت‌های الکترونیکی پیله‌وری در استان‌های مرزی اعلام و خاطرنشان کرد: پیله‌وران می‌توانند از طریق این کارت‌های الکترونیکی از معافیت‌های گمرکی نیز بهره‌مند شوند.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی با تاکید بر به رسمیت شناختن کولبران واقعی، عنوان کرد: معابر رسمی مرزی، قوانین و مقررات گمرکی و قاعده و قانون تردد در مرزها به‌خوبی تبیین و تعریف‌شده‌اند افرادی که خارج از این قاعده و قانون اقدام کنند ضمن ضربه به امنیت اقتصادی امنیت کشور را نیز تهدید می‌کنند.
سیوانی با اشاره به اینکه هنگ مرزی و نیروهای مرزبانی ما موظف هستند با افرادی که از این مفاهیم سوءاستفاده کنند و امنیت در مرزها را با چالش مواجه کنند برخورد قانونی و جدی داشته باشند، گفت: افرادی که به اسم کولبر از معابر غیررسمی اقدام به قاچاق می‌کنند نباید به رسمیت شناخته شوند و نیروهای مرزبانی ما بر اساس قاعده و قانون موظف به برخورد با این افراد هستند.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی خواستار تثبیت جمعیت به‌خصوص جمعیت کولبران در مناطق مرزی شد و افزود: مناطق مرزی کشور نیازمند حمایت مسئولان و وضع قوانین حمایتی توسط مجلس شورای اسلامی است تردیدی نیست امروز با توجه به مشکلات اقتصادی معیشت مردم مرزنشین نیز با مشکلات زیادی مواجه شده که بدون حمایت مسئولان کشوری نمی‌توان این مشکلات را حل کرد.
کولبری ناشی از نارسایی اقتصادی در کشور است
یکی از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه ارومیه در حوزه اقتصاد معتقد است کولبری در قالب چهارچوب رفتارهای اقتصادی فعالیتی منطقی نیست و بروز این فعالیت ناشی از نارسایی اقتصادی در کشور است.
سلیمان فیضی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه نبود اشتغال، آمار بالای بیکاری، درآمد اندک مرزنشینان در سال‌های اخیر موجب شده است عده‌ای از مردم مناطق مرزی اقدام به فعالیت سخت و زیان‌آور کولبری کنند، اظهار کرد: از دیدگاه اقتصاد پیشرفته این فعالیت به‌هیچ‌وجه منطقی نیست و بروز آن ناشی از نارسایی اقتصادی و مشکلات متعدد در این حوزه است.
وی با تاکید بر اینکه برخوردهای صورت گرفته با کولبران نیز درست نیست، اضافه کرد: با جبر و زور نمی‌توان این مسئله اقتصادی را حل کرد.
وی افزود: معتقدم برخورد افراطی با موضوع کولبری نیز درست نیست به‌جای جبر و زور باید با برنامه‌ریزی اصولی و حل مشکلات اقتصادی ضمن توجه به وضعیت معیشت مرزنشینان می‌توان اقدامات مناسبی برای ساماندهی بحث کولبری انجام داد.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه ارومیه در حوزه اقتصاد تنها راه‌حل مسئله کولبری را حل موضوع اشتغال، بیکاری و معیشت مرزنشینان عنوان و خاطرنشان کرد: برخورد افراطی با این افراد ضمن آسیب جدی به موضوع امنیت در مناطق مرزی مشکلی به مشکلات اقتصادی منطقه می‌افزاید.
فیضی با تاکید بر اینکه در بحث اقتصادی کشور به‌خصوص در مناطق مرزی با نارسایی‌های زیادی مواجه هستیم، افزود: نمی‌توان به‌زور اسلحه مشکلات کولبری را ساماندهی کرد، هرچند بحث کولبری از دیدگاه اقتصادی فعالیتی منطقی و قابل‌قبول نیست.
مشکلات کولبران از پشت میز توسط مسئولان قابل حل نیست
«سوران- م» یکی از کولبران فعال در شهرستان سردشت که از مشکلات معیشتی مردم مرزنشین به‌شدت گلایه دارد در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: مشکلات مردم مرزنشین و کولبران از پشت میز توسط مسئولان در مرکز و حتی استان قابل‌حل نیست تا این مشکلات به چشم دیده و لمس نشود نمی‌توان درک کرد که ما کولبران و مردم مرزنشین چه مصائبی را تحمل می‌کنیم.
وی بیکاری، نبود اشتغال مناسب، درآمد اندک و نبود امکانات در مناطق مرزی را از مهم‌ترین عوامل روی آوردن مردم مناطق مرزی به حرفه سخت و زیان‌آور کولبری دانست و گفت: کولبری فعالیت مداوم و نان‌آوری برای اهالی این منطقه نیست در حالت مناسب یک کولبر در یک ماه ممکن است یک هفته یا دو هفته بتواند کار کند، درآمد ناچیز این هفته کفاف هزینه‌های زندگی با این مشکلات اقتصادی را نمی‌کند.
سوران نبود امنیت جانی و درآمد بسیار اندک را از مهم‌ترین دغدغه کولبران دانست و گفت: به دلیل نبود اشتغال و کسب درآمد مردان زیادی در مناطق مرزی از روی اجبار به شغل کولبری روی آورده‌اند، چراکه بیکاری در این منطقه زیاد است و مشاغل قدیمی این مناطق که عمدتاً دام‌پروری و کشاورزی بوده بسیار کم شده است و مردم برای معاش به این شغل روی آورده‌اند.
وی در خصوص فعالیت از طریق کارت‌های الکترونیکی پیله‌وری اظهار کرد: این کارت محدوده مرزی مشخصی را تعیین کرده است که افراد می‌توانند در آن مناطق طی روزهایی مشخص، بار مشخصی را حمل و اقدام به کولبری کنند، درحالی‌که این موضوع جوابگوی هزینه‌ها و نیاز ما نیست.
سوران گران بودن دادوستد کالا با کارت‌های پیله‌وری را یکی دیگر از دلایل بی‌رغبتی مردم مرزنشین برای استفاده از آن‌ها عنوان و بیان کرد: از این مناطق کمتر جنس وارد ایران می‌شود، زیرا آوردن بار از آن مناطق برای صاحب بار گران تمام می‌شود، علت این گران‌تر بودن آن است که برای دریافت کارت باید پول بدهی و گاهی برخی صاحبان کارت خود از آن استفاده نمی‌کنند، بلکه آن‌را به دست شخص کولبر دیگری داده و با او قرار می‌گذارند که درآمد حاصل را نصف کنند، لذا گرانی حمل بار از این نقاط سبب عدم تمایل صاحبان بار به رد کالا از این مناطق شده است.
درآمد اندک، مبتلا شدن بسیاری از کولبران به امراض و بیماری‌های جسمی و ناتوانی، خطر امنیت جانی ناشی از برخورد نیروهای مرزبانی، محرومیت و نبود امکانات در مناطق مرزی از دیگر دغدغه‌های مطرح‌شده کولبران توسط سوران است.
قوانین مرزی در برخورد با کولبران سلیقه‌ای است
امیرارسلان خضری مؤلف کتاب «پیدا و پنهان کولبران» که اهل شهرستان مهاباد در آذربایجان غربی است در خصوص مشکلات کولبری در استان‌های مرزی به خبرنگار مهر گفت: بحث کولبری معلول اتفاقات دیگر است، تا زمانی که نیاز به کالاهای خارجی در کشور باشد بحث کولبری و حتی قاچاق نیز خواهد بود.
وی بروکراسی پرپیچ‌وخم ترخیص کالا از گمرکات و کیفیت نامناسب کالاهای تولید داخل را از مهم‌ترین دلایل بحث کولبری و نیز پدیده قاچاق در استان‌های مرزی دانست و گفت: سود ناشی از دادوستد کالاهای خارجی به دلیل کیفیت بالا از دیگر دلایلی است که به بحث کولبری در مناطق مرزی کشور دامن زده است.
خضری در خصوص فعالیت کولبری و علل گرایش مرزنشینان به این فعالیت اظهار کرد: عوامل زیادی در بروز این پدیده دخیل هستند اما اصلی‌ترین عامل، عوامل اقتصادی و جغرافیایی هستند، از سویی در جوار مرز ساکن هستیم و تمام کشورهای جهان با پدیده قاچاق در نواحی مرزی خود مواجه هستند، همچنین وجود مسائل و سخت‌گیری‌های قانونی در حوزه صادرات و واردات موجب شده عده‌ای به این نتیجه برسند که واردکردن کالا از طریق قاچاق و کولبری بسیار ارزان‌تر و کم دردسرتر برایشان تمام شود، پس برای کسب درآمد بیشتر و هم تسریع در امر واردکردن کالا به نسبت گمرک‌های قانونی، از طریق قاچاق و کولبری اقدام می‌کنند.
وی در زمینه برخورد با کولبران و حاشیه‌های به وجود آمده ناشی از آن گفت: در کنار مقوله اقتصاد مرزی امنیت یکی از مهم‌ترین فاکتورهای هر کشوری است برای تأمین امنیت پایدار نمی‌توان قوانین را نادیده گرفت اما در بسیاری از موارد مقررات و برخورد با کولبران سلیقه‌ای است که در این زمینه نیز باید چاره‌اندیشی شود.
خضری خاطرنشان کرد: تا زمانی که قوانین دست و پاگیر واردات کالا وجود دارند برای واردکننده به‌صرفه‌تر است که کالا را از طریق قاچاق وارد کشور کند و وقعی به این‌گونه معابر و بازارچه‌های ترخیص کالا نمی‌نهد. از طرف دیگر تا زمانی که تقاضا برای کالای قاچاق در داخل کشور وجود دارد باید منتظر ورود کالای قاچاق باشیم و به‌تبع آن این واردات قاچاق به‌وسیله کولبران خواهد بود.
مؤلف کتاب «پیدا و پنهان کولبری» گفت: تولیدکننده‌های داخلی کشور باید به‌گونه‌ای اعتماد مصرف‌کننده‌های داخلی را جلب کنند که نیازی به خرید و واردکردن کالای خارجی باقی نماند. وقتی تقاضایی برای خرید کالای خارجی نباشد، خودبه‌خود کولبری هم حذف خواهد شد.
خضری بازبینی قوانین صادرات و واردات، توسعه زیرساخت‌های توسعه‌ای در مناطق مرزی و کارهای فرهنگی را از مهم‌ترین راهکارهای ساماندهی کولبری در مناطق مرزی دانست و گفت: توجه به بعد فرهنگ‌سازی در مناطق مرزی در زمینه‌های مختلف نیز می‌تواند در حل موضوع کولبری و پدیده شوم قاچاق مؤثر باشد.
سال‌هاست کوله فقر، بیکاری، بی‌توجهی مسئولان به معیشت و نبود سرمایه‌گذاری مناسب بر دوش مردم مرزنشین استان‌های مرزی به‌خصوص آذربایجان غربی سنگینی می‌کند، امید می‌رود اقدامات اساسی برای حل این مسئله اقتصادی یکی از اولویت‌های اصلی دولت در این منطقه باشد.