خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه - محمدرضا آرام*: بارها هنگامه گلبانگ اذان در کوچه پس کوچه‌های این کلان شهر در جستجوی مسجدی برای اقامه نماز هستی. اما با کمال تعجب درب‌های عمده مساجد بسته است. بر سردر مسجد نوشته است: «به دستور ستاد مبارزه با کرونا نماز جماعت تشکیل نمی‌شود»! انگار با تعطیلی نماز جماعت، مسجد هم باید تعطیل باشد و خبری از یک نماز خشک و خالی هم نیست! «نماز ستون دین است». نگاهی به این حدیث که بر سر در مسجد نوشته شده می‌اندازی و زیر چشمی با مسجد خداحافظی می‌کنی. هرچند درب مسجد را تخته کرده‌اند، اما خدا را شکر مغازه‌های تجاری مسجد مثل همیشه پررونق هستند.
از خودت سوال می‌کنی: «چرا بانک‌ها، فروشگاه‌ها، پمپ‌بنزین‌ها و دیگر اماکن تجاری - که طبق آمار بیشترین اماکن انتقال ویروس هستند- هیچگاه تعطیل نمی‌شوند و همواره پر رونق هستند»؟ جواب آن ساده بود؛ چون نیاز مردم به آنها گره خورده و اگر یک روز تعطیل شوند، زندگی مردم مختل می‌شود.
شاید یک راهبرد مضحک برای باز کردن مساجد و اعتاب مقدسه این باشد که بخشی از این اماکن تبدیل به فروشگاه، سینما، بانک و … شود تا به یُمن این نهادهای اقتصادی و لابلای این خرید و فروش‌ها، دعا و توسلی انجام و نمازی خوانده شود.
دوباره صورت مسأله را مطرح کنیم: تعطیلی نماز جماعت مساوی است با تعطیلی مسجد. این یعنی مساجد امروز ما کارکردی جز نماز جماعت ندارند که با ممنوعیت آن مسجد هم کارکرد خود را از دست می‌دهد. یاد چند ماه پیش می‌افتی؛ آنوقت‌ها که بعد از نماز با اطرافیان مصافحه می‌کردیم. اوج ارتباط ما با نمازگزاران در همین دست‌دادن بعد از نماز خلاصه می‌شد ولی کاری به کار هم نداشتیم. حتی از اسم هم بی‌خبر بودیم. انگار با دست دادن بعد از نماز زیرزبانی به او می‌فهماندیم: «خدانگهدار»؛ «من خودم هزار و یک مشکل دارم» و….
یکی مجرد است و دنبال همسر خوب، آن دیگری که هر روز بیش از نمازهای یومیه به مشاورین املاک مراجعه می‌کند و دنبال خانه می‌گردد، آن مسجدی دیگر هم بچه‌دار شده ولی کسی خبر از حال و روزش ندارد که یک تبریک خشک و خالی نثارش کند و لبخندی خرج نماید. اصلاً انگار جای اینکارها در مسجد نیست.
خدا را شکر تقسیم کار خوبی صورت گرفته؛ اگر دنبال همسر مناسب می‌گردی، سایت‌های همسان‌گزینی و فضای مجازی با تمام قوا در خدمت شما برای یک انتخاب درست و پایدار هستند. اگر دنبال خانه خوب می‌گردی، مشاورین املاک با دلسوزی تمام، مشاوره‌های تأثیرگذار برای خانه‌دار شدن می‌دهند و بدون کمترین توقعی آینده‌ای درخشان در ذهنتان ترسیم می‌کنند! اگر دخل و خرج زندگی‌ات با هم ناسازگار است، بانکداری بدون ربا با کارمزد ۱۷ درصد و با چند فقره چک و سفته و ضامن درخدمت شماست. اگر در زندگی مشترک دچار اختلافات خانوادگی شُدید، مشاورین خانواده -که خودشان الگوی زندگی موفق هستند-، با مبانی صددرصد اسلامی به زوجین مشاوره می‌دهند و مبلغ ناچیزی بابت هر دقیقه مکالمه شما می‌گیرند تا پول آب و برق دفتر مشاوره تأمین شود.
حالا کرونا پرده از ظواهر این نوع تدین و جمعه و جماعت برداشته. حالا خوب به ما نشان می‌دهد که چقدر مساجد ما از کارکردهای مدّنظر اسلام دور شده بودند. مهمترین راهبرد برای بازگشایی مساجد، تغییر کاربری مساجد است. مسجد اگر محمل تأمین نیازها و حل مشکلات افراد یک محله باشد در ایام سخت و دشواری چون جنگ، تحریم و کرونا بیش از پیش فعال می‌شود و کانون مواسات قرار می‌گیرد. ما به جای حل مسأله صورت مسأله را پاک کرده‌ایم؛ به جای احیای کارکردهای مسجد و قدرت دادن به امام جماعت برای حل مشکلات به از دست رفتن نماز جماعت، درب مساجد را تخته کردیم. انگار از ائمه جماعت گرفته تا نمازگزاران به مرخصی رفته‌ایم. انگار امام جماعت شدن تبدیل به یک شغل شده و مسجد رفتن به یک کار جانبی و حاشیه‌ای.
جا دارد به عکس‌های یادگاری نوزدهمین اجلاس سراسری نماز که ده سال پیش برگزار شد نگاهی بیاندازیم؛ اجلاسی که مقام معظم رهبری اینگونه چهره مسجد تراز اسلامی را مطالبه می‌کنند: «روحانی پرهیزگار، خردمند، کارشناس و دلسوز در مسجد، همچون پزشک و پرستار در بیمارستان، روح و مایه‌ی حیات مسجد است. امامان جماعت باید آماده‌سازی خویش برای طبابت معنوی را وظیفه حتمی خود بدانند و مراکز رسیدگی به امور مساجد و حوزه‌های علمیه در همه جا آنان را یاری دهند.
مسجد باید رابطه‌ی خود را با جوانانی که ازدواج می‌کنند، با کسانی که به موفقیت‌های علمی و اجتماعی و هنری و ورزشی دست می‌یابند، با صاحب همّتانی که کمک به دیگران را وجهه‌ی همت می‌سازند، با غم دیدگانی که غمگساری می‌جویند، و حتی با نوزادانی که متولد می‌شوند، برقرار و مستحکم کند».
اگر مساجد محور واسطه‌گری‌ها در امر ازدواج باشند، دیگر فضای مجازی جایی برای همسریابی نخواهد بود؛ اگر صاحبخانه‌های مؤمن، ائمه جماعت را امین ملک خود قرار می‌دادند، حالا مشاور املاک‌ها، تبدیل به مسلخ مستأجران نمی‌شد. دور باطل بسیاری از مشکلات زمانی پایان خواهد یافت که مساجد محور مواسات و حل مشکلات در این روزهای سخت کرونایی باشد.
*پژوهشگر حلقه سیاست خانواده مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام