به گزارش خبرگزاری مهر، به همت گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کرسی علمی ترویجی «گونه‌شناسی کنشگری روحانیت در شبکه‌های اجتماعی (مطالعه موردی؛ اینستاگرام)» ۲۳ مردادماه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه سیدمحمد کاظمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، نتایج پروژه تحقیقاتی خود که نزدیک دو سال بر آن متمرکز بود را ارائه کرد.
وی ضمن اشاره کوتاهی به روند شکل‌گیری این پروژه و انجام آن، معرفی ۱۰ گونه را به شرح زیر بیان کرد:
۱) نهادی (بنیادگرا)؛ مسئله اصلی این قشر از روحانیون بازگرداندن اعتبار اجتماعی دین و اجتهاد اصیل حوزوی به مرکز خوانش دین است.
۲) بازاندیش دینی (تجددطلب)؛ به‌روز نبودن تفسیر دین و کاراکتر روحانیت مبنای کنشگری این گونه از روحانیون می‌باشد.
۳) مبلغ فانتزی؛ مکان‌مند و زمان‌مند بودن تبلیغ سنتی و استفاده از ظرفیت فرامکانی و زمانی تبلیغ مجازی با توجه به زیبایی‌شناسی جدید مخاطب از روحانیت و لزوم تمرکز بر جذابیت ظاهری برای تبلیغ از جمله مسائل این گروه از طلاب به حساب می‌آید.
۴) امدادگری اجتماعی؛ شکاف روحانیت با جامعه و میانجی شدن برای جمع‌آوری منابع اجتماعی در راستای مسائل و آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی از جمله موارد مورد اشاره این طیف از روحانیون برای استفاده از فضای مجازی است.
۵) امدادگری فرهنگی؛ این گروه از روحانیون فقر فرهنگی را اساس کنشگری خود در فضای مجازی قرار داده‌اند و تلاش می‌کنند با جذب منابع اجتماعی؛ بستر لازم برای خودآگاهی جامعه هدف را برای تحول و تحرک فکری فراهم آورند.
۶) سبک زندگی و رمانتیک؛ مسئله اصلی ششمین گونه کنشگری روحانیت در اینستاگرام آن الگوسازی افراطی در سبک‌زندگی غربی و عاشقانه مذهبی، برچسب تغایر دین با زندگی عاطفی زناشویی و حضور اجتماعی بانوان و کلیشه عدم تقید روحانیون به زندگی است که لزوم الگوسازی برای جامعه را بر اساس سبک‌زندگی عاطفی و متعادل را مبنای بازنمایی خود عنوان می‌کنند.
۷) هفتمین گونه، عقلایی و توازن‌بخش است که سفاهت اجتماعی را عامل گسترش خشونت می‌داند و به دنبال افزایش کاربست عقلانیت در ارتباطات اجتماعی با نشان دادن نمونه‌های عینی است.
۸) هشتمین گونه، عرفی است که مسئله خود را فاصله بین روحانیت با فرهنگ پایین(Low culture)، گروه‌های متناظر با آن و تصور فرازمینی بودن روحانیون می‌داند.
۹) تمایزگرا و گفتمانی نهمین گونه؛ بر اساس دوگانه مشروعیت و مقبولیت در جریان‌های سیاسی به دنبال گسترش گفتمان‌سازی و غیریت‌سازی با گروه‌های رقیب است و وظیفه خود را تبیین‌گری برای آحاد اجتماع می‌داند.
۱۰) روحانیت روشنگر و مطالبه‌گر؛ مسئله دهمین گونه روحانیت بازتولید اشرافیت و سرمایه‌داری در دهه‌های اخیر است و وظیفه خود را در شبکه اجتماعی اینستاگرام، با ارتباط با مخاطب و جمع‌آوری‌های میدانی، روشنگری و گذر دادن عموم مردم از آگاهی کاذب در مقابل کانون‌های قدرت و ثروت می‌داند.
کاظمی در ادامه، به توصیف کنشگری هر کدام از این گونه‌ها را با اساس نظریه گافمن پرداخت و ضمن ارائه «خود» های هر گونه، روایت پشت صحنه و روی صحنه هر گونه را بیان کرد.
پس از ارائه وی، سیدحسین شرف‌الدین دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و محمدصادق نصرالهی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به عنوان ناقدان کرسی، نظرات خود را بیان کردند که اهم آن‌ها به شرح ذیل است:
شرف‌الدین بدیع‌بودن، عمیق‌بودن، ارائه تحلیل‌های چندلایه‌ای، استفاده صحیح از ادبیات حوزه علوم اجتماعی، ابتنا به مصاحبه‌های عمیق و میدانی و انجام تحقیق در حوزه‌ای که مطالعات آن بسیار نحیف و ضعیف است را از محسنات اثر مذکور برشمرد و ضعف نگاه انتقادی به ادعاهای کنشگران، عدم تبیین شیوه نمونه‌گیری و غلظت بالای قلم در متن را از جمله نقدهای وارد بر این پروژه دانست.
نصرالهی نیز مسئله‌بودگی و مبتلا بودن کنشگران به مسائل مطرح شده در پروژه، استناد به داده‌های میدانی و موفقیت این پروژه در ارتباط بین داده‌های انضمامی با مبانی نظری را از ویژگی‌های برجسته و متمایز این اثر دانست و ضعف تبیین نوع نمونه‌گیری و تمرکز بر داده‌های مصاحبه‌های انجام شده و عدم استفاده از پست‌های اینستاگرامی طلاب به عنوان استناد ادعاهای مطرح‌شده را از جمله ضعف‌های این کار دانست و مؤکداً خواستار این شد که در انتشار اثر از پست‌ها به دلیل جذابیت برای خوانندگان استفاده شود.