به گزارش خبرگزاری مهر، نشست بزرگداشت شش‌صدوچهل‌ودومین زادروز سلطان غیاث‌الدین بایسنغر بهادرخان عصر دیروز دوشنبه ۲۷ اسد / مرداد ۱۳۹۹ در مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر در شهر هرات برگزار شد. این برنامه شامل دو بخش کلی سخنرانی‌های علمی و برنامۀ تقدیر از حامیان مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر بود. مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر از سال ۱۳۹۶ فعالیت‌های خود را در حوزۀ فرهنگ و زبان و ادب فارسی با تمرکز بر هرات‌پژوهی آغاز کرده است و مؤفق به انتشار آثاری چند و برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی تا کنون شده است.
نشست با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید توسط حیدر حمید آغاز شد. سپس نوریه نورزاد برنامه را با گرامی‌داشت از کارنامۀ پربار بایسنغر به معرفی بخش‌های برنامۀ نشست و سخنران‌ها و ۹ نفر از حامیان و یاران مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر پرداخت. این برنامه با هدف پیش‌گیری از گسترش بیماری کرونا، با تعدادی محدودی از علاقه‌مندان که از قبل دعوت شده بودند، برگزار شد.
سخنران نخستین نشست، خلیل‌الله افضلی مدیر مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر به معرفی «عرضه‌داشت» جعفر بایسنغری و جُنگ مراثی بایسنغر دو اثر هنرمندان کارگاه بایسنغر میرزا در هرات پرداخت. بر اساس گفته‌های او «عرضه‌داشت» در واقع گزارش پیشرفت برنامه‌های کتاب‌آرایی و عمرانی در باغ سفید هرات است که جعفر تبریزی آن را به احتمال زیاد به بایسنغر میرزا نوشته است. جُنگ مراثی بایسنغر نیز مجموعۀ یازده مرثیۀ شعرای دربار شاهرخ و بایسنغر میرزا در هرات است که در سال ۸۳۷ ق. اظهر تبریزی آن را کتابت کرده است. اهمیت عمدۀ عرضه‌داشت در اطلاعات دقیق با جزئیات کار هنرمندان شاغل در کتابخانه و صورت‌خانۀ باغ سفید است و اثر دوم حاوی اطلاعاتی در خصوص شخصیت بایسنغر، برخی ابنیه و ویژگی‌های معماری و تزئینات باغ سفید و شماری از خصوصیات شخصیتی بایسنغر میرزاست. جز این از برخی از شاعرانی که در این مجموعه مرثیه‌ای آمده است اکنون دیوانی بر جای نمانده است و این تنها قصیدۀ بازمانده از آنان است. سند نخستین در موزه توپکاپی استانبول و اثر دومی در کتابخانه ملی تبریز نگهداری می‌شود.
سخنران بعدی مهندس نصیراحمد یاور معاون مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر در بخش نخست سخنرانی خود به معرفی باغ‌های تیموری در هرات پرداخت و در بخش دوم صحبت خود به معرفی اهمیت، موقعیت و کاربری باغ سفید اشاره کرد. او اشاره کرد که باغ سفید باغی از دورۀ آل کرت در هرات است که در دورۀ شاهرخ بازسازی شد و بایسنغر بر آن عماراتی افزود. این باغ اکنون در حوالی شفاخانۀ هرات تا چهارراه آمریت قرار گرفته و از میان آن خیابانی گذشته است. باغ در دورۀ بایسنغر دارای ساختمان‌های مختلفی از جمله کتابخانه، صورت‌خانه، طرب‌خانه، قوش‌خانه، کاخ جدید، قصر قدیمی، حوض، باغ جدید، باغ میدان و کلنگ‌خانه بوده که با کشیدن شاخه‌ای از آب جوی انجیل به آن، سبب سرسبزی آن شده بودند. باغ مملو از درختان بید و سرو و گل‌های رنگارنگ بوده‌است. باغ سفید در دورۀ صفوی کم‌کم از توجه افتاد و در دوره‌های بعدی کاملاً از میان رفت که اکنون هیچ اثری از آن بر جای نمانده‌است. بایسته است حکومت افغانستان جهت زنده نگهداشتن یاد و آثار هنرمندان باغ سفید و حامی و پشتیبان آنان شفاخانۀ هرات را به نام بایسنغر و چهارراه آمریت را به چهارراه باغ سفید نام‌گذاری کند.
در بخش دوم برنامه از نُه تن از حامیان و یاران مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر به ترتیب ۱- جنرال عزیزالله افضلی که در قسمت اعمار ساختمان و تجهیز مؤسسه همکاری کردند، ۲- آقای دکتر محمدالله افضلی با اهدای ۸۵۰ عنوان کتاب ادبی، تاریخی، ۳- بانو دکتر عابده سلجوقی با اهدای بیش از ۴۰۰ عنوان کتاب فلسفی و روان‌شناسی از کتاب‌خانۀ شخصی خود و زنده‌یاد استاد عمادالدین بیژن سلجوقی، ۴- آقای محمدداوود افضل با اهدای ۱۷۵ عنوان کتاب ارزشمند چاپ کابل و چاپ‌های قدیمی تهران از کتاب‌خانۀ زنده‌یاد استاد محمدصالح افضل مشهور به «افندی»، ۵- آقای عبدالکبیر صالحی و بانو سحر رحمتی با اهدای ۱۷۰ عنوان کتاب در حوزۀ روشن‌فکری دینی و حقوقی، ۶- آقای عبدالله غوریانی با اهدای ۵۰ عنوان کتاب و شماری از مجلات قدیمی هرات از کتاب‌خانۀ زنده‌یاد میرزا عبدالسلام غوریانی، ۷ و ۸- آقای عبدالولی جوینده و عبدالحلیم کریمی به سبب اهتمامی که در گردآوری آثار فرهنگی برای موزیم بایسنغر دارند و ۹- آقای علی ابراهیمی به سبب زحمات و تلاش‌های‌شان در طراحی‌ها و نقش‌پردازی‌های گرافیکی در پوسترها، نشان‌ها، اوراق اداری، کتاب‌ها و مجلۀ نامۀ بایسنغر با اهدای لوح سپاس تقدیر شدند.
غیاث‌الدین بایسنغر بهادر خان در ۲۱ ذی الحجۀ سال ۷۹۹ هجری قمری در باغ سفید هرات به دنیا آمد و در ۷ جمادی الاول سال ۸۳۷ در این باغ درگذشت و در مدرسۀ گوهرشاد به خاک سپرده شد. بایسنغر هرات را به صورت مرکزی علمی و هنری درآورد که قریب ۴۰ هنرمند و دانشمند در آن سرگرم کار بودند. در این شهر، سبک جدیدی از کتاب آرایی و در واقع فن کتاب سازی به‌طور کلّی، از جمله خطّاطی و تذهیب و تجلید، پدید آمد. در دورۀ معاصر برای نخستین بار از زادروز او در هرات توسط مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر تجلیل به عمل آمد.