خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: چند ماه صبر می‌کنیم، صبر می‌کنیم، صبر می‌کنیم و تا وقتی حس و حالش چند روز مانده به آغاز به سراغمان می‌آید؛ فرقی هم نمی‌کند، چند ساله‌ایم، کوچکیم یا بزرگیم؛ هرکسی به سهم خود مدهوش می‌شود از عطر دل‌انگیز «محرم».
انگار هر که باشی می‌توانی در این دم و دستگاه پر از شکوه و جلال سهمی داشته باشی. حالا می‌خواهی سینه‌زن باشی، می‌خواهی آبدارچی باشی، می‌خواهی نوحه‌خوان باشی، می‌خواهی کفش جفت کن باشی، می‌خواهی خواننده باشی یا نوازنده؛ هر که باشی قدمت بر سر چشم است و عالمی میزبان حضورت در حریم حسین (ع) و یارانش (ع)، تو به جایی آمده‌ای که اگر بخواهی همانی می‌شود که باید… آنجا که فارغ از هر دروغ و خرافه و تحریف می‌توانی آرام بگیری، آرام تر از آنچه فکرش را بکنی…
وصف کربلا، وصف محرم، وصف سیدالشهدا و آزادگی محض یارانش در نینوا در این چند کلمه نمی‌گنجد. آنچه اینجا بهانه‌ای شد تا در ایام سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) و یاران فداکارش در حماسه عاشورا به آن بپردازیم، نگاهی گذرا و منتخب بر یادگارهای موسیقایی عرصه «هنر عاشورایی» است. تلاشی محض یادآوری تلاش هنرمندانی که طی سال‌های گذشته پیرامون حماسه سیدالشهدا در صحرای نینوا دست به خلق آثاری ماندگار در قالب آلبوم، کنسرت یا تک قطعه زدند و توانستند در جان و دل مخاطبان و دوستداران امام حسین (ع) جایی برای خود دست و پا کنند.
در این مجال آنچه در این سلسله گزارش مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.
در اولین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، به معرفی آلبوم «وداع» به‌عنوان یکی از معتبرترین و پرطرفدارترین آثار موسیقایی مرتبط با سوگواری حضرت سیدالشهدا پرداخته‌ایم. آلبومی با صدای حسام‌الدین سراج که توسط مرکز موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
این مجموعه موسیقایی ماندگار که یکی از تولیدات عاشورایی مهم حوزه موسیقی محسوب می‌شود، اولین بار سال ۱۳۸۱ و سپس در سال ۱۳۸۴ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر شد. اثری که در همان ابتدای توزیع و عرضه با وجود محدودیت در نحوه فروش آثار موسیقایی که از اینترنت و ماجراهایی از این دست خبری نبود، بازهم با استقبال مخاطبان قرار گرفت و توانست به معنا و مفهوم مطلق کلمه، به یکی آثار شنیداری مهم حوزه موسیقی با موضوع سوگواری حضرت سیدالشهدا (ع) لقب بگیرد.
یک اثر هنری مادامی که در ذهن و زبان مردم زنده است به حیات پرنشاط خود ادامه می‌دهد و این اتفاق درباره مجموعه «وداع» محقق شده است. بهزاد فروهری نی، کوروش بابایی کمانچه، مجید اخشابی سنتور، جمال جهانشاه عود، مسعود حبیبی دف، ناصر رحیمی فلوت، محمدحسین پورمعین کلارینت، ارسلان کامکار ویولن و ویولا، مازیار ظهرالدینی و همایون رحیمیان ویولن، عماد نکویی ویولا، کریم قربانی ویولنسل، علیرضا خورشیدفر کنترباس، محمود منتظم‌صدیقی و کوروش بزرگ‌پور ضربی و کوبه‌ای نوازندگان این آلبوم موسیقی را تشکیل می‌دادند.
در این آلبوم که در ابتدا به شکل دو نوار کاست منتشر شد، اشعاری از «گنجینه اسرار» عمان سامانی از شاعران پرآوازهٔ آیینی در نیمهٔ دوم سدهٔ ۱۳ و اوایل سدهٔ ۱۴ هجری پیرامون عرفان عاشورا به چشم می‌خورد. آثاری که به دلیل غنای محتوایی و ارزش‌های معنایی آن در حوزه فلسفه عاشورا به غنای موسیقایی آلبوم رنگ و بوی دیگری داد و موجب شد تا آهنگساز، خواننده و راوی اثر با وسواس بیشتری نسبت به ضبط و تولید آن اقدام کنند.
محمد میرزمانی از جمله آهنگسازان و رهبران ارکستر باسابقه و خوش نام موسیقی کشورمان است که طی سال‌های اخیر چه به‌عنوان رهبر ارکستر و چه به عنوان آهنگساز آثار متعددی را در حوزه‌های مختلف موسیقایی منتشر کرده است.
این هنرمند که آهنگسازی آلبوم «وداع» را به عهده داشته، چندی پیش درباره استقبال مخاطبان از این اثر موسیقایی ویژه ایام سوگواری حضرت امام حسین (ع) گفته بود: کمبود آثار موسیقایی با کیفیت در حوزه موسیقی محرم نکته حائز اهمیتی است که می‌تواند یکی از دلایل استقبال مخاطبان از آلبوم «وداع» باشد. البته مردم فارغ از این ماجرا آلبوم را هم دوست دارند. مسئله این است که در حوزه موسیقی آیینی و مذهبی، مخصوصاً درباره عاشورا و حوادث کربلا، بضاعتمان محدود است و آثار بسیار کمی منتشر کرده‌ایم. از طرفی خود آلبوم «وداع» هم برای مردم جذاب است و زمانی این آلبوم نایاب بود. برای همین است که دوباره منتشر شده است.
وی افزود: آثار هنری هرکدام جایگاه خودشان را دارند. این‌طور نیست که اثری منتشر شود و بتواند جای آثار قبلی را بگیرد. به نظر من ورود هیچ آلبومی در این زمینه نمی‌تواند لطمه‌ای به آلبوم‌های قبلی بزند. اتفاقاً باعث رونق همدیگر می‌شوند. هر چقدر ما در این زمینه فعال‌تر باشیم، تأثیر بیشتری در زمینه موسیقایی خواهیم گذاشت. یعنی هرچقدر آثار هم موضوع و موازی منتشر شوند، می‌توانند باعث تقویت همدیگر شوند.
حسام‌الدین سراج نیز پس از انتشار آلبوم «وداع» درباره عمان سامانی نوشته است: عمان سامانی یکی از بی‌بدیل‌ترین مرثیه سرایان معاصر است. عمان در «لطافت و حماسه»، «صنایع شعر و مضامین عارفانه»، را چنان استوار و لطیف به هم آمیخته که کمتر اهل ذوق و نظری است که از شنیدن شعر او شگفت زده نشود. عمان حماسه شهادت و ایثار بزرگ‌مرد عالم بشریت حضرت امام حسین علیه السلام را از افقی بسیار بلند و ملکوتی و منظری لطیف و شاعرانه چنان تصویر می‌کند که گویی روح ظریف و بلندش در جای‌جای آن حماسه عظیم حضور داشته و باطن امور را نظاره‌گر بوده است.
هرچند خود در فرازی از «گنجینه الاسرار» لب از گفتن فرو می‌بندد: «دیگر اینجا گفتگو را راه نیست / پرده افکندند و کس آگاه نیست»
عمان در «براعت استهلال» کتاب خود را معبری برای حقیقت و زیبایی می‌داند:
کیست این پنهان مرا در جان و تن
کز زبان من همی گوید سخن
اینکه گوید از لب من راز کیست
بنگرید این صاحب آواز کیست
کیست این گویا و شنوا در تنم
باورم یارب نباید کاین منم
و… لطافت و زیبایی و شور حماسه را رنگی از شعر زده تا مضامین عارفانه را به گوش مخاطب اهل ذوق و نظر برساند. بلند نظری و ابتکار وی در تبیین حماسه عاشورا بی نظیر است. افق بیکران زیبایی را چنان می‌گشاید که لذت مستی سُکر دیدار یار را در مذاق جان انسان می‌نشاند.
مجموعه «وداع» بر محور اشعار عمان سامانی از کتاب «گنجینه الاسرار» شکل گرفته که در کنار آن از شعر چند تن از شعرای معاصر نیز بهره جسته‌ایم. امید که مقبول نظر حق باشند.
این خواننده در یکی از گفتگوهای رسانه‌ای خود و در پاسخ به این پرسش که چرا محتوای آثاری از دسته آلبوم «وداع» دیگر در فضای موسیقی کشورمان منتشر نمی‌شود؟ توضیح داده بود: پاسخ به این پرسش ۲ بخش دارد که بخش اول آن به ذوق و نوآوری هنرمندان مربوط می‌شود که در این مورد هنرمندان شایسته موسیقی کشورمان همگی دارای این ذوق و نوآوری هستند اما بخش دوم به سرمایه گذاری بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی مربوط می‌شود که نهادهای مختلف دولتی و خصوصی باید در این زمینه پیش قدم باشند. تولید چنین کارهایی به طور حتم نیازمند بودجه است که باید از طریق نهادهای دولتی تامین شود. متاسفانه ما در شرایطی هستیم که عمده این سرمایه‌گذاری‌ها به سمت موسیقی پاپ که من اصلاً با آن مخالفتی ندارم، گرایش پیدا کرده و باید راه‌حلی برای آن پیدا کرد.
«راز»، «آیینه عشق»، «باده الست»، «سرخیل مستان»، «وحدت عاشقان»، «غریب آشنا» با شعر غلامرضا کافی، «یک دل و یک یار»، «سر حق» اسامی قطعات آلبوم اول و «عاشق کشی»، «سازمستی»، «دستانسرا»، «شوخ شیرین»، «وداع»، «پریشانی»، «غریبه» با شعر غلامرضا کافی و «گریه خون» با شعر علیرضا قزوه و ابراهیم درویشی اسامی قطعات آلبوم دوم هستند.
مرکز موسیقی حوزه هنری نیز پس از انتشار این آلبوم که در سال‌های پس از انتشار نسخه اول، چندین نوبت دیگر نیز پیش روی مخاطبان قرار گرفت، توضیح داده بود: «در دنیای پرشتاب امروز که لحظه‌لحظه به دنبال نو شدن و خلق تجربه‌های تازه است. حضور و درخشش آثاری که زیر غبار زمان پنهان نمی‌شوند یک اتفاق مبارک و ارزشمند است. یک اثر هنری مادامی که در ذهن و زبان مردم زنده است به حیات پرنشاط خود ادامه می‌دهد و این اتفاق درباره مجموعه وداع محقق شده است. از هم نشینی شعرهای درخشان عمان سامانی که هر یک مرثیه عزتمند است با ذوق و هنرمندی سید محمد میرزمانی و صدای دلنشین حسام‌الدین سراج نوایی به یاد ماندنی و اثری روح‌نواز آفریده شده است.»
یکی از نکات قابل توجهی که می‌توان به آلبوم موسیقی «وداع» اشاره کرد، اجراهای زنده متعددی بود که چندین سال بعد از انتشار آلبوم به مناسبت‌های گوناگون پیش روی مخاطبان قرار گرفت که از آن جمله می‌توان به اجرای زنده در برج میلاد به رهبری سید محمد میر زمانی، روایت وحید جلیلوند و خوانندگی حسام‌الدین سراج در سال ۹۵، اجرای زنده در تالار وحدت به رهبری نادر مرتضی پور، روایت جواد یحیوی و خوانندگی حسام‌الدین سراج در سال ۹۷ و چندین نوبت دیگر اشاره کرد.