ارتقا رتبه دانشگاه های ایرانی در لایدن/جایگاه ایرانی ها در ۴معیار

به گزارش خبرنگار مهر، نظام رتبه بندی لایدن (https://www.leidenranking.com) یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی بین المللی و وابسته به مرکز مطالعات علم و فناوری دانشگاه لایدن در هلند است. لایدن یکی از نظام‌های معتبر رتبه بندی است که فعالیت ارزیابی عملکرد علمی دانشگاه‌های جهان را از سال ۲۰۰۷ بر اساس شاخص‌های معتبر علم سنجی مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار می‌دهد.

شاخص‌های این نظام به دو دسته کلی شاخص‌های تأثیر و همکاری‌های علمی تقسیم می‌شوند. این رتبه بندی در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی انجام می‌گیرد. این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های ۲۰۱۵ الی ۲۰۱۸ (با حداقل ۸۰۰ مقاله) به سال قبل پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده کرده است.

نظام رتبه بندی لایدن بر خلاف سایر نظام‌های رتبه بندی موجود در سطح دنیا برای دانشگاه‌های حاضر در نظام خود رتبه‌ای واحد محاسبه نمی‌کند بلکه دانشگاه‌ها در کلیه معیارها و شاخص‌های موجود در نظام لایدن مورد رتبه بندی قرار می‌گیرند.

از این رو یکی از ویژگی‌های رتبه بندی لایدن این است که به دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی خود، رتبه کل که برگرفته از تأثیر کلیه شاخص‌ها و وزن‌های مرتبط با آنها است، اختصاص نمی‌دهد بلکه برای کلیه دانشگاه‌ها در این شاخص‌ها نمرات و رتبه‌ها را جداگانه محاسبه و منتشر می‌کند.

گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گزارش وضعیت حضور دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن در سال‌های مختلف را تهیه کرده است.

حضور دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰

همانطور که ملاحظه می‌شود تعداد دانشگاه‌های حاضر از ایران در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۱۳ سه مورد بود که سال ۲۰۱۹ به ۲۶ مورد و در سال ۲۰۲۰ به ۳۶ مورد افزایش پیدا کرده است، بررسی فوق نشان می‌دهد که از نظر دانشگاه‌های حاضر در این رتبه بندی در سال ۲۰۲۰ میزان رشد ۳۸ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ داشته است.

رتبه اول ایران از نظر تعداد دانشگاه‌ها در منطقه و کشورهای اسلامی

در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۲۰ تعداد ۳۶ دانشگاه کشور حضور دارند که دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، ارومیه، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی مالک اشتر، مازندران، شاهرود، صنعتی سهند، زنجان، شهید چمران اهواز و دانشگاه یزد برای اولین بار در این نظام رتبه بندی حضور یافته اند.

معیار مرجعیت علمی

جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های کشور را در معیار مرجعیت علمی نشان می‌دهد. در معیار مرجعیت علمی تقریباً تمام دانشگاه‌های کشور (به جز ۴ دانشگاه) به لحاظ رتبه‌ای نسبت به سال گذشته عملکرد بهتری داشته اند و دانشگاه تهران که دانشگاه رتبه اول کشور است، از رتبه ۱۵۶ در سال ۲۰۱۹ به رتبه ۱۴۰ در سال ۲۰۲۰ رسیده است.

رتبه جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار مرجعیت علمی (رتبه بندی لایدن)
ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹	۲۰۱۸	۲۰۱۷	۲۰۱۶	۲۰۱۵
۱	دانشگاه تهران	۱۴۰	۱۵۶	۱۷۹	۱۹۵	۲۲۸	۵۶۵
۲	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۲۶۸	۲۶۴	۲۷۳	۲۹۲	۳۲۵	۴۴۲
۳	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۲۸۰	۲۹۴	۳۱۶	۳۲۲	۳۴۳	۷۳۵
۴	دانشگاه تربیت مدرس	۳۴۶	۳۷۴	۴۰۶	۴۰۸	۴۱۲	۵۸۷
۵	دانشگاه صنعتی شریف	۳۷۰	۳۸۴	۳۷۲	۳۶۹	۳۶۳	۵۰۵
۶	دانشگاه علم و صنعت ایران	۳۸۷	۴۱۰	۴۲۳	۴۳۲	۴۳۶	۵۴۷
۷	دانشگاه صنعتی اصفهان	۳۸۸	۳۹۰	۴۱۱	۴۲۱	۴۶۳	۴۴۰
۸	دانشگاه فردوسی مشهد	۴۵۹	۴۷۱	۴۸۰	۵۰۹	۵۳۷	۶۶۷
۹	دانشگاه شیراز	۴۸۱	۵۰۸	۵۰۷	۵۰۳	۵۰۹	۶۵۵
۱۰	دانشگاه تبریز	۵۱۹	۵۴۰	۵۷۵	۶۰۷	۶۲۷	۵۳۱
۱۱	دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی	۵۲۷	۵۷۲	۶۴۶	۶۵۸	۶۹۶	۷۴۲
۱۲	دانشگاه شهید بهشتی	۵۹۹	۶۲۴	۶۷۰	۶۸۸	۶۷۹	۵۸۴
۱۳	دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران	۶۱۱	۶۳۹	۶۵۸	۶۸۲	-	۷۳۳
۱۴	دانشگاه علوم پزشکی تبریز	۶۷۳	۷۷۸	۸۹۷	-	-
۱۵	دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی	۷۰۱	۶۹۷	۷۱۳	۷۱۷	۷۲۹
۱۶	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۷۵۲	۸۰۵	۹۲۵	-	-	-
۱۷	دانشگاه اصفهان	۷۵۷	۷۶۵	۷۷۶	۷۹۷	۸۲۱	-
۱۸	دانشگاه گیلان	۷۷۵	۷۸۱	۸۰۰	۸۳۸	-	-
۱۹	دانشگاه علوم پزشکی شیراز	۷۸۱	۸۰۰	۸۷۰	۸۶۸	-	-
۲۰	دانشگاه کاشان	۷۹۲	۷۹۳	۸۶۲	-	-	-
۲۱	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان	۸۸۱	۸۷۵	۸۶۳	۸۰۰	-	-
۲۲	دانشگاه سمنان	۸۸۸	۹۳۶	-	-	-	-
۲۳	دانشگاه علوم پزشکی ایران	۹۰۳	-	-	-	-	-
۲۴	دانشگاه شهید باهنر کرمان	۹۰۵	۹۰۲	۹۳۸	-	-	-
۲۵	دانشگاه رازی	۹۲۱	۹۲۲	-	-	-	-
۲۶	دانشگاه بوعلی سینا	۹۲۲	۹۱۱	۹۳۰	-	-	-
۲۷	دانشگاه پیام نور	۹۴۵	۹۵۸	-	-	-	-
۲۸	دانشگاه ارومیه	۹۸۶	-	-	-	-	-
۲۹	دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل	۱۰۱۰	-	-	-	-	-
۳۰	دانشگاه صنعتی مالک اشتر	۱۰۵۵	-	-	-	-	-
۳۱	دانشگاه مازندران	۱۰۶۷	-	-	-	-	-
۳۲	دانشگاه شاهرود	۱۰۸۹	-	-	-	-	-
۳۳	دانشگاه صنعتی سهند	۱۱۰۸	-	-	-	-	-
۳۴	دانشگاه زنجان	۱۱۱۷	-	-	-	-	-
۳۵	دانشگاه شهید چمران اهواز	۱۱۲۶	-	-	-	-	-
۳۶	دانشگاه یزد	۱۱۴۵	-	-	-	-	-

معیار دیپلماسی علمی

عملکرد دانشگاه‌های کشور در معیار دیپلماسی علمی در جدول زیر آمده است. در معیار دیپلماسی علمی رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز، شهید بهشتی و … نسبت به سال قبل ارتقا یافته است. با این حال بهترین رتبه کشور در این معیار از ۲۱۲ به ۲۰۱ رسیده است.

رتبه جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار دیپلماسی علمی (رتبه بندی لایدن)
ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹	۲۰۱۸	۲۰۱۷	۲۰۱۶	۲۰۱۵
۱	دانشگاه تهران	۲۰۱	۲۱۲	۲۳۰	۲۴۲	۲۵۷	۵۷۹
۲	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۲۷۷	۳۰۲	۳۱۸	۳۲۹	۳۶۲	۲۸۲
۳	دانشگاه صنعتی امیر کبیر	۳۹۹	۳۹۰	۴۰۵	۴۱۰	۴۱۶	۷۱۹
۴	دانشگاه تربیت مدرس	۴۳۳	۴۴۴	۴۶۱	۴۵۸	۴۵۷	۵۹۹
۵	دانشگاه صنعتی شریف	۴۸۹	۴۸۱	۴۵۷	۴۳۶	۴۲۵	۶۹۵
۶	دانشگاه صنعتی اصفهان	۵۱۵	۵۱۱	۵۱۸	۵۳۰	۵۴۰	۷۳۲
۷	علوم پزشکی شهید بهشتی	۵۲۶	۵۶۹	۶۴۴	۶۷۳	۷۰۶	۴۶۷
۸	دانشگاه علم و صنعت ایران	۵۵۷	۵۵۶	۵۶۶	۵۶۴	۵۶۶	۷۳۹
۹	دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران	۵۸۳	۵۹۰	۶۲۱	۶۱۳	-	۳۰۳
۱۰	دانشگاه فردوسی مشهد	۶۰۳	۶۱۳	۶۱۸	۶۳۳	۶۴۵	۷۱۰
۱۱	دانشگاه شیراز	۶۲۲	۶۴۴	۶۴۳	۶۲۸	۶۲۱	۷۳۰
۱۲	دانشگاه تبریز	۶۴۷	۶۶۶	۶۹۹	۷۱۲	۷۲۱	۶۷۵
۱۳	دانشگاه شهید بهشتی	۶۹۴	۷۱۷	۷۵۲	۷۶۳	۷۴۸	۶۵۰
۱۴	دانشگاه علوم پزشکی ایران	۷۳۹	-	-	-	-	-
۱۵	دانشگاه علوم پزشکی تبریز	۷۹۱	۸۵۲	۹۱۸	-	-	-
۱۶	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۸۳۹	۸۵۹	۹۱۵	-	-	-
۱۷	دانشگاه علوم پزشکی شیراز	۸۹۴	۹۰۰	۹۲۴	۸۹۵	-	-
۱۸	صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی	۸۹۷	۸۵۰	۸۵۵	۸۳۷	۸۱۶	-
۱۹	دانشگاه اصفهان	۹۲۳	۸۸۸	۸۷۶	۸۷۷	۸۴۰	-
۲۰	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان	۹۴۰	۹۰۱	۸۹۲	۸۶۲	-	-
۲۱	دانشگاه گیلان	۹۵۸	۹۱۵	۹۱۹	۹۰۰	-	-
۲۲	دانشگاه پیام نور	۹۶۵	۹۱۷	-	-	-	-
۲۳	دانشگاه کاشان	۱۰۱۹	۹۴۳	۹۳۰	-	-	-
۲۴	دانشگاه رازی	۱۰۶۴	۹۵۰	-	-	-	-
۲۵	دانشگاه شهید باهنر کرمان	۱۰۶۶	۹۵۲	۹۳۲	-	-	-
۲۶	دانشگاه سمنان	۱۰۹۰	۹۵۹	-	-	-	-
۲۷	دانشگاه بوعلی سینا	۱۱۰۳	۹۵۷	۹۳۴	-	-	-
۲۸	دانشگاه ارومیه	۱۱۲۴	-	-	-	-	-
۲۹	دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل	۱۱۴۴	-	-	-	-	-
۳۰	دانشگاه یزد	۱۱۵۷	-	-	-	-	-
۳۱	دانشگاه مازندران	۱۱۶۲	-	-	-	-	-
۳۲	دانشگاه شاهرود	۱۱۶۳	-	-	-	-	-
۳۳	دانشگاه زنجان	۱۱۶۴	-	-	-	-	-
۳۴	دانشگاه صنعتی مالک اشتر	۱۱۶۷	-	-	-	-	-
۳۵	دانشگاه شهیدچمران اهواز	۱۱۷۰	-	-	-	-	-
۳۶	دانشگاه صنعتی سهند	۱۱۷۵	-	-	-	-	-

معیار دسترسی آزاد

در معیار دسترسی آزاد نیز رتبه دانشگاه‌های کشور از جمله تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، علم وصنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز و.. دارای رشد بوده اند. بهترین رتبه کشور توسط دانشگاه تهران بوده که از ۲۱۲ در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۱ در سال ۲۰۲۰ ارتقا پیدا کرده است.

جدول زیر عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار دسترسی آزاد را نشان می‌دهد.

عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار دسترسی آزاد (رتبه بندی لایدن)
ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹	ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹
۱	دانشگاه تهران	۲۰۱	۲۱۲	۱۹	دانشگاه اصفهان	۹۲۳	۸۸۸
۲	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۲۷۷	۳۰۲	۲۰	علوم پزشکی اصفهان	۹۴۰	۹۰۱
۳	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۳۹۹	۳۹۰	۲۱	دانشگاه گیلان	۹۵۸	۹۱۵
۴	دانشگاه تربیت مدرس	۴۳۳	۴۴۴	۲۲	دانشگاه پیام نور	۹۶۵	۹۱۷
۵	دانشگاه صنعتی شریف	۴۸۹	۴۸۱	۲۳	دانشگاه کاشان	۱۰۱۹	۹۴۳
۶	دانشگاه صنعتی اصفهان	۵۱۵	۵۱۱	۲۴	دانشگاه رازی	۱۰۶۴	۹۵۰
۷	علوم پزشکی شهید بهشتی	۵۲۶	۵۶۹	۲۵	دانشگاه شهید باهنر کرمان	۱۰۶۶	۹۵۲
۸	دانشگاه علم و صنعت ایران	۵۵۷	۵۵۶	۲۶	دانشگاه سمنان	۱۰۹۰	۹۵۹
۹	دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران	۵۸۳	۵۹۰	۲۷	دانشگاه بوعلی سینا	۱۱۰۳	۹۵۷
۱۰	دانشگاه فردوسی مشهد	۶۰۳	۶۱۳	۲۸	دانشگاه ارومیه	۱۱۲۴	-
۱۱	دانشگاه شیراز	۶۲۲	۶۴۴	۲۹	دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل	۱۱۴۴	-
۱۲	دانشگاه تبریز	۶۴۸	۶۶۶	۳۰	دانشگاه یزد	۱۱۵۷	-
۱۳	دانشگاه شهید بهشتی	۶۹۴	۷۱۷	۳۱	دانشگاه مازندران	۱۱۶۲	-
۱۴	دانشگاه علوم پزشکی ایران	۷۳۹	-	۳۲	دانشگاه شاهرود	۱۱۶۳	-
۱۵	دانشگاه علوم پزشکی تبریز	۷۹۱	۸۵۲	۳۳	دانشگاه زنجان	۱۱۶۴	-
۱۶	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۸۳۹	۸۵۹	۳۴	دانشگاه صنعتی مالک اشتر	۱۱۶۷	-
۱۷	دانشگاه علوم پزشکی شیراز	۸۹۴	۸۹۹	۳۵	دانشگاه شهید چمران اهواز	۱۱۷۰	-
۱۸	صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی	۸۹۸	۸۵۰	۳۶	دانشگاه صنعتی سهند	۱۱۷۵	-

معیار جنسیت

جدول زیر عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار جنسیت را نشان می‌دهد. در معیار جنسیت رتبه شاهد ارتقای رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، شیراز و … هستیم، با این حال بهترین رتبه کشور در این شاخص مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده که از ۱۸۶ به ۱۵۶ ارتقا پیدا کرده است.

عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار جنسیت (رتبه بندی لایدن)
ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹	ردیف	نام دانشگاه	۲۰۲۰	۲۰۱۹
۱	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۱۵۶	۱۸۶	۱۹	دانشگاه اصفهان	۸۸۹	۸۴۳
۲	دانشگاه تهران	۲۰۹	۲۳۲	۲۰	دانشگاه گیلان	۹۲۳	۸۸۰
۳	علوم پزشکی شهید بهشتی	۳۸۳	۴۳۱	۲۱	صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی	۹۲۷	۸۶۰
۴	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۳۹۸	۳۸۶	۲۲	دانشگاه کاشان	۹۴۶	۸۷۸
۵	دانشگاه تربیت مدرس	۴۱۸	۴۴۸	۲۳	دانشگاه پیام نور	۹۹۵	۹۰۸
۶	دانشگاه صنعتی شریف	۵۰۶	۴۹۶	۲۴	دانشگاه بوعلی سینا	۱۰۰۷	۸۹۶
۷	دانشگاه صنعتی اصفهان	۵۲۶	۴۹۰	۲۵	دانشگاه رازی	۱۰۰۸	۸۹۸
۸	دانشگاه علم و صنعت ایران	۵۵۱	۵۵۹	۲۶	دانشگاه شهید باهنر کرمان	۱۰۱۹	۹۰۹
۹	دانشگاه علوم پزشکی تبریز	۵۵۲	۶۵۲	۲۷	دانشگاه سمنان	۱۰۲۳	۹۱۱
۱۰	دانشگاه فردوسی مشهد	۵۵۸	۵۷۸	۲۸	دانشگاه ارومیه	۱۰۳۲	-
۱۱	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۵۷۴	۶۴۳	۲۹	دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل	۱۰۸۶	-
۱۲	دانشگاه شیراز	۶۱۸	۶۲۵	۳۰	دانشگاه صنعتی ملک اشتر	۱۰۹۴	-
۱۳	دانشگاه تبریز	۶۶۷	۶۷۵	۳۱	دانشگاه زنجان	۱۱۰۸	-
۱۴	دانشگاه علوم پزشکی شیراز	۶۷۲	۷۰۵	۳۲	دانشگاه شهید چمران اهواز	۱۱۱۰	-
۱۵	دانشگاه علوم پزشکی ایران	۶۸۵	-	۳۳	دانشگاه مازندران	۱۱۱۴	-
۱۶	دانشگاه شهید بهشتی	۷۲۳	۷۳۸	۳۴	دانشگاه شاهرود	۱۱۱۸	-
۱۷	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان	۷۵۳	۷۳۶	۳۵	دانشگاه صنعتی سهند	۱۱۱۹	-
۱۸	دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران	۷۸۱	۷۵۴	۳۶	دانشگاه یزد	۱۱۲۳	-

جایگاه دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰

شکل زیر مقایسه حضور دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰ را نشان می‌دهد. همانطور که پیداست ایران با حضور ۳۶ دانشگاه در این نظام رتبه بندی، همچون سال‌های گذشته در بین کشورهای اسلامی رتبه نخست را به لحاظ تعداد دانشگاه برتر در اختیار خود دارد.

پس از ایران، ترکیه و مصر به ترتیب با ۳۰ و ۷ دانشگاه رتبه‌های دوم و سوم را دارند. در شکل تعداد دانشگاه‌های سایر کشورهای اسلامی در نظام رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰ نشان داده شده است.

روش شناسی رتبه بندی لایدن

پایگاه رتبه بندی لایدن یکی از نظام‌های معتبر بین المللی است که از سال ۲۰۰۴ مراکز آموزش عالی را در سرتاسر جهان مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار داده است. این نظام رتبه بندی دانشگاه‌های دنیا در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی در لایدن مورد رتبه بندی قرار گرفتند.

معیار مرجعیت علمی (تاثیر علمی) از شاخص‌هایی چون مقالات ۱ درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر بهره گرفته است.

در معیار دیپلماسی علمی از شاخص‌هایی چون همکاری علمی، همکاری بین المللی، همکاری صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر استفاده کرده است.

معیار دسترسی آزاد به انتشارات نیز از شاخص‌های انتشارات دسترسی آزاد، تعداد انتشارات دسترسی آزاد طلایی، انتشارات دسترسی آزاد هیبرید، انتشارات دسترسی آزاد برنز، انتشارات دسترسی آزاد سبز تشکیل می‌شود.

معیار تنوع جنسیتی نیز شامل شاخص‌های همکاری با نویسندگانی که جنسیت آنها مشخص نیست، نویسندگان مرد (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان زن (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان مرد (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن)، نویسندگان زن (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن) است.