گروه جامعه- خبرگزاری مهر، روز نهم شهریورماه به یاد آسیب دیدنِ گروهی از یوزهای ایرانی در شهرستان بافق روز ملی یوزپلنگ ایرانی نام گرفته است.
مرتضی پورمیرزایی مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی در گفتگو با خبرنگار مهر به مناسبت این روز از آخرین برنامه‌های حفاظتی برای حفاظت از بازماندگان یوز در ایران و فرصت‌ها و چالش‌های حفاظتی سخن گفت.
وی در پاسخ به این سوال که چند فرد یوز در ایران باقی مانده‌اند این طور پاسخ داد که از لحاظ آماری از پایش یوزها در بدترین شرایط اطلاعاتی قرار داریم.
چون هنوز مجوز رسمی برای دوربین گذاری و سرشماری در سال جاری صادر نشده در حالی که سال قبل از نیمه تابستان دوربین گذاری‌ها با مجوز رسمی انجام شد.
وی ادامه داد: اطلاعاتی که از تعداد یوزها در حال حاضر داریم مربوط به گزارش‌هایی است که محیط‌بان‌های مناطق ارائه می‌کنند و پیگیر آن هستیم تا زمانی که دام‌ها وارد مناطق تحت حفاظت نشده به پایش بپردازیم.
پورمیرزایی با بیان این نکته که در این مساله همکاری مناسبی از سوی ادارات منابع طبیعی استان‌ها با محیط زیست اتفاق نمی‌افتد، اظهار داشت: با صدور مجوز از سوی منابع طبیعی به صورت رسمی در عموم مناطق زیست یوزها، از ابتدای زمستان تا پانزدهم فروردین ماه دام‌ها وارد منطقه می‌شود و این زمان با افزایش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر تسریع شده است و منابع طبیعی اجازه می‌دهد که دام‌ها زودتر وارد مراتع شود بدون توجه به این نکته که ورود دام به این مناطق چه خطراتی برای زادآوری یوزها به وجود می‌آورد.
مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی در پاسخ به این سوال که تا چه زمانی امکان سرشماری وجود دارد، گفت: پیش‌بینی می‌کنم تا اواخر آبان و اوایل آذرماه که هنوز دام‌ها وارد مناطق نشده‌اند، این شرایط فراهم باشد.
پورمیرزایی در ادامه این‌طور توضیح داد که با تکیه بر آخرین منابع جهانی درباره آمار یوزها که یک مقاله جهانی منتشر شده در سال ۲۰۱۷ و یک کتاب اکولوژی یوزها است، برآورد شده که حدود ۴۰ تا ۵۰ فرد یوز در ایران وجود دارد که احتمالاً کمتر از ۴۰ فرد یوز هم باقیمانده است.
وی ادامه داد: اکنون هیچ شواهدی از افزایش جمعیت یوزها در کشور وجود ندارد، اگر واقعیت‌نگر باشیم باید بگوییم جمعیت یوزها رو به کاهش است.
روش تکثیر در اسارت ردیف بودجه جدایی از حفاظت از مناطق دارد
پورمیرزایی در واکنش به گفته برخی کارشناسان محیط زیست که روش تکثیر در اسارت را مناسب ندانسته و گفته‌اند این روش فایده‌ای برای افزایش جمعیت یوزها ندارد و این هزینه‌ها باید صرف حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی شود، گفت: این ادعا را قبول ندارم به چند دلیل، اول اینکه در دستگاه‌های دولتی ردیف بودجه‌های جداگانه برای مسائل دیده شده است؛ برای خرید تجهیزات محیط‌بانان، خرید موتور، خرید پروانه چرای دام و به طور کلی حفاظت از مناطق تحت حفاظت و ردیف بودجه مشخصی دارد و پروژه‌های حفاظتی همچون تکثیر در شرایط نیمه اسارت از منابع جداگانه‌ای استفاده می‌کنند.
وی در ادامه بیان داشت: دومین دلیل مخالفتم با این دیدگاه این است که پروژه‌های شبیه به پروژه تکثیر در شرایط نیمه اسارت در کشورهای دیگر اجرایی شده و نتایج خوبی هم به دنبال داشته است، البته همزمان هم حفاظت از زیستگاه‌ها باید دنبال شود.
جمعیت ۳ نفره در اسارت یوز ۱۰ درصد کل جمعیت موجود را تشکیل می‌دهند
پورمیرزایی با بیان اینکه این پروژه‌ها هم می‌توانند منابع جدیدی برای حفاظت به وجود بیاورد گفت: اینکه گفته می‌شود کمک به افزایش جمعیت نمی‌کند به عقیده من بر اساس اطلاعات درست و بر مبنای واقعیت نیست، با این استدلال که سه نفر از جمعیت ۳۰ نفره یوز پلنگ ایرانی در اسارت هستند که در واقع ده درصد از جمعیت موجود را تشکیل می‌دهند، اگر دو فرد جدید به این جمعیت اضافه شود، حداقل می‌توانیم ۳۰ درصد جمعیت را حفظ کنیم و اگر بتوانیم از این یوزها یک نسل جدید به وجود بیاوریم به خودی خود ارزشمند است و بعد هم می‌توانیم برای تنوع ژنی آنها کار کنیم.
مدیرعامل انجمن یوز ایرانی با اشاره به شواهدی در ادامه حیات طبیعی یوزهای بزرگ شده در شرایط نیمه اسارت در نامیبیا و آفریقای جنوبی وجود دارد گفت: یوزهایی که در این کشورها از دست انسان، شیر خورده‌اند و با روش‌های درست شکار را آموزش دیده‌اند، روش‌های طبیعی زیست و شکار را به توله‌هایشان هم یاد داده‌اند.
پورمیرزایی خاطرنشان کرد: باید به این نکته توجه داشته باشیم که از میان ۳ یوزی که در حال حاضر در شرایط نیمه اسارت در توران نگهداری می‌شوند، هیچکدام در اسارت متولد نشده‌اند و تنها تفاوت آنها با نمونه‌های خارجی این است که در محیط‌های محصور کوچک هستند.
هیچکس نمی‌تواند ادعا کند بیش از ۵۰ یوزپلنگ باقی مانده است
وی ادامه داد: خیلی‌ها می‌گویند ازدیاد نسل یوز در اسارت به درد نمی‌خورد به نظرم این تعبیر اشتباه است هیچکس نمی‌تواند ادعا کند با بیش از ۵۰ یوز داریم و وقتی برای یک گونه این شرایط پیش می‌آید، یعنی به شرایط بحرانی رسیده و مهمتر از مسئله افزایش جمعیت و حفظ زیستگاه، حفظ افراد باقیمانده است.
یوزهای ایرانی در شرایط انقراض تصادفی
پورمیرزایی گفت: اگر واقع بین باشیم به این مساله واقفیم که در حال حاضر اوضاع یوزها به جایی رسیده که حفظ گونه ارجح‌تر است، یوزهای ایرانی در شرایط انقراض تصادفی قرار گرفته‌اند و ممکن است هر روز بر اثر تصادف، حمله سگ و … در محل زیستشان تلف شوند، البته حفاظت از زیستگاه‌ها هم باید ادامه یابد.
شرایط جمعیت یوزها در منطقه توران مثل سال گذشته است
وی با اشاره به اینکه جمعیت یوزها نسبت به سال‌های گذشته تغییر خاصی نداشته و مشاهداتی که از خانواده‌های یوزپلنگ در منطقه حفاظت شده توران گزارش می‌شود، طی چند سال گذشته هم اتفاق افتاده است گفت: به نظر می‌رسد شرایط توران امسال نیز همچون گذشته است، هرچند اطلاعات شفافی هم از این منطقه در سال‌های گذشته از این در دسترس نبوده است از اما در بقیه مناطق مثل میاندشت سال‌های گذشته گزارش‌هایی از وجود خانواده‌های یوزپلنگ وجود داشت که امسال این گزارش‌ها داده نشده است.
پورمیرزایی به توجه سازمان محیط زیست طی دو سال گذشته به مساله احیای یوزها اشاره کرد و ابراز داشت: سازمان محیط زیست در این دو سال، بودجه‌های قابل توجهی برای حفاظت از یوز خرج کرده است از جمله این هزینه‌ها می‌توان به خرید پروانه‌های دام در منطقه توران، هزینه‌کرد برای تجهیز محیط‌بانان، استخدام چند محیط‌بان خاص پروژه حفاظت از یوز و اجرای پروژه تکثیر در شرایط نیمه اسارت را برشمرد.
خرید چند صد پروانه چراگاه از سوی محیط زیست
به گفته وی محیط زیست طی این دو سال، سیاست گذاری‌های محسوسی در حفاظت از یوزپلنگ انجام داده و سال اخیر هم مجدداً بودجه‌ای برای خرید پروانه چراگاه در خراسان شمالی اختصاص داد که چند صد پروانه چراگاه از این طریق خریداری شد.
در اجرای پروژه‌های تکثیر در شرایط نیمه اسارت یوزها دخیل نیستیم
مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی درباره گمانه زنی‌هایی که از همکاری این سازمان غیردولتی با سازمان محیط زیست در پروژه تکثیر در نیمه اسارت وجود دارد، توضیح داد:
ما در این پروژه با سازمان محیط زیست هیچ گونه همکاری مشخصی نداریم، ما در واقع اجرای این پروژه را با توجه به شرایط موجود به سازمان محیط زیست پیشنهاد دادیم و پیگیری کردیم که سازمان محیط زیست این پروژه را پیش ببرد.
وی در ادامه توضیح داد: انجمن یوزپلنگ ایرانی با معرفی مشاوران خارجی، برگزاری کارگاه‌هایی برای محیط‌بانان زیستگاه‌های یوز و فراهم آوری زمینه چینی برای بازدید معاون وقت طبیعی سازمان به منطقه توران و همچنین برگزاری جلساتی با رئیس سازمان محیط زیست و ارائه پروتکلی به محیط زیست که در همین زمینه تدوین شده بود زمینه چینی کرد اما در حال حاضر در اتفاقاتی که در پروژه تکثیر یوزپلنگ در منطقه حفاظت شده توران در جریان است، دخیل نیستیم.
پورمیرزایی به تشریح فعالیت‌های حفاظتی و مشارکتی این انجمن برای حفاظت از یوز پرداخت و گفت: امسال محیط‌بانانی را مسئول آبرسانی به آبشخورهای یوز در توران کردیم، البته این برنامه در سال‌های پیش از آن هم در منطقه میان دشت رخ داده بود. تجهیزاتی هم برای محیط‌بانان توران تهیه کرده‌ایم.
این کارشناس محیط زیست از همکاری انجمن یوزپلنگ ایرانی برای خرید پروانه‌های چرای دام در توران نیز خبر داد و گفت: برای این مهم با اداره کل سمنان همکاری می‌کنیم. البته موضوع به دلیل عدم توافق محیط زیست و منابع طبیعی سمنان، به مشکل اداری خورده است.
وی افزود: در همین راستا معاونت محیط‌طبیعی با سازمان جنگل‌ها مکاتبه داشته و ما هم با فراکسیون محیط زیست مکاتبه کردیم تا مسئله را بتوان حل کرد. توافقی هم با دامداران نهایی شده که منتظر حل مشکل منابع طبیعی هستیم.
" رد یوز" در غرب کشور در پروژه جستجوگران امید دنبال می‌شود
وی از اجرای پروژه‌ای به اسم "جستجوگران امید" خبر داد و گفت: این پروژه پاسخی به این سوال است که چه تعداد یوز در مناطقی که تحت حفاظت رسمی نیستند، وجود دارد؛ در واقع چون گزارش‌های فراحوزه‌ای از زیستگاه‌های غیررسمی وجود داشت اما پژوهش کاملی بر روی آنها انجام نشد قرار است، از طریق این پروژه مناطق خارج از محدوده‌های تحت حفاظت و احتمالات وجود یوز را بررسی علمی کنیم، البته این پروژه در حال اجراست.
وی یادآور شد: این پروژه‌ها اولین تلاش منسجم و جدی برای بررسی وضعیت زیست یوز خارج از مناطق شناخته شده است.
مدیرعامل انجمن یوز با اشاره به گزارش‌های غیر رسمی که در چند نقطه از کشور، از جمله مشاهده یوز در شهرستان خواف وجود دارد، بیان داشت: رد یوز در این منطقه دیده شده است در منطقه بردسکن هم مشاهده دو مورد یوز گزارش شده که باید این مسائل بررسی شود.
وی افزود: برای اجرای این پروژه درخواست مجوزهای دوربین گذاری از سوی انجمن داده شده و برای اولین بار است که در خراسان رضوی به جمع‌آوری اطلاعات محلی می‌پردازیم.
پورمیرزایی در ادامه گفت: برای اجرای این پروژه، گروه‌های مردمی شکل گرفته و کارگاه‌های آموزشی در خراسان رضوی هم پیش بینی شده است.
به گفته مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی کرمانشاه، کرمان و خراسان جنوبی از دیگر مناطقی هستند که "رد یوز" در آن گزارش شده است، گزارش مشاهده یوز در کرمانشاه از سوی مرزبانان بوده که تایید اولیه شده است.
این کارشناس افزود: سال‌های خیلی زیادی است که در غرب کشور یوز مشاهده نشده است و این گزارش‌ها می‌تواند امیدبخش باشد اما باید بررسی‌های دقیق‌تری صورت گیرد.