محمد امینی رعیا در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: در گذشته تصور می‌شد که بانکها صرفاً واسطه وجوه هستند و پولی که به عنوان سپرده جذب می‌کنند را پس از کسر ذخایر، تسهیلات می‌دهند. اما اقتصاددانان در دیدگاه جدید پولی حدود ۷ سال است که به الگوی جدید خلق پول بانکها پی برده اند.
مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی افزود: بر این اساس، بانکها برای تسهیلات دادن نیاز به جذب سپرده ندارند و لذا به صورت مستقیم برای این مهم اقدام می‌کنند. یعنی فردی که به بانک رجوع می‌کند تا وام بگیرد، بانک به او ۱۰۰ واحد وام می‌دهد که در سمت راست ترازنامه بانک به عنوان تسهیلات و در سمت چپ به عنوان سپرده شخص درج می‌شود. به این ترتیب، اتفاقاً علیت برعکس است و این تسهیلات است که سپرده ایجاد می‌کند. پس از ایجاد سپرده، بانک باید مراقبت کند که سپرده از حساب‌های خودش خارج نشود و همزمان تلاش کند سپرده‌های موجود در دیگر بانکها را نیز جذب نماید. این کار برای این انجام می‌شود که حساب بانک نزد بانک مرکزی به اندازه کافی باشد.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در واقع پس از ایجاد سپرده، بانک باید معادل درصدی از سپرده‌هایی که جذب کرده، نزد بانک مرکزی ذخیره داشته باشد که حساب آن با حساب سپرده‌های موجود در بانک جداست. حال این سپرده بانک نزد بانک مرکزی، یا با جذب سپرده از دیگر بانکها شارژ می‌شود یا از طریق پایه پولی و خط اعتباری و یا اگر کمبود داشته باشد، به صورت اضافه برداشت و با پرداخت جریمه.
امینی رعیا گفت: مطابق با این الگو، بانک خلق کننده اصلی پول است چون همه تسهیلات را بانکها می‌دهند و هر تسهیلاتی که داده می‌شود هم تبدیل به سپرده می‌شود و مجموع سپرده‌ها هم نقدینگی را تشکیل می‌دهد. در نتیجه بانک با پرداخت تسهیلات، خلق پول می‌کند و نقدینگی را افزایش می‌دهد. متناسب با این اقدام، شرکت داری، خرید ارز، ملک داری و سایر اتفاقاتی که در سمت راست ترازنامه بانک یعنی بخش دارایی‌های بانک رخ می‌دهد هم خلق پول است.
به اعتقاد مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی، این تعریف جدید از خلق پول و شیوه آن، خیلی از مناسبات اقتصادی را تغییر داده است. بر این اساس بانک دیگر یک بنگاه اقتصادی صرف نیست بلکه نهادی است که با مجوز حاکمیت و بانک مرکزی امکان خلق پول و افزایش نقدینگی دارد. چنین نهادی دارای یک قدرت در اقتصاد است و با حکمرانی پول، می‌تواند در جامعه جهت دهی ایجاد کند.
با چنین قدرتی، در صورتی که بانک برخلاف اهداف و منافع ملی عمل کند، به زیان عموم جامعه خواهد بود. مثلاً اگر بانک تسهیلاتی بدهد که در بخش مولد هزینه نشود و در فعالیت‌های غیرمولد به کار گرفته شود، زیان آن را مردم خواهند داد. چرا که تسهیلات دهی همان خلق پول بانک است که باعث افزایش نقدینگی می‌شود و اگر این افزایش نقدینگی به تولید منجر نشود، تورم زا خواهد بود و ضررش را همه مردم می‌دهند.
این پژوهشگر بانکی گفت: در نتیجه می‌توان گفت که عملکرد بانکها عامل اصلی رشد نقدینگی و تورم است و در صورتی که از قدرت خلق پول درست استفاده نکنند، سودش را خودشان و سوداگران می‌برند اما ضررش را همه مردم می‌دهند. به همین دلیل باید نظارت هوشمندانه و عمومی بر عملکرد بانکها وجود داشته باشد و آنها در راستای اهداف کلان کشور حرکت کنند.
امینی رعیا افزود: در حال حاضر چنین وضعیتی وجود ندارد؛ خلق پول بی ضابطه توسط عمده بانک‌های کشور انجام می‌شود و هیچ پاسخگویی نسبت به آن وجود ندارد و نظارت درستی هم انجام نمی‌شود. همین باعث شده تورم، رکود و شکاف طبقاتی به وجود بیاید؛ عده‌ای با تسهیلات کلان که از بانکها می‌گیرند ثروتمند می‌شوند و عده‌ای نیز تورم و رکود حاصل از این اقدام بر آنها تحمیل می‌شود.
وی تصریح کرد: تنها در یک مورد در یکی از بانکها، در یک شب به یک نفر ۲,۰۰۰ میلیارد تومان وام داده شد که هیچوقت هم پس داده نشد؛ خب این یعنی بانک با قدرتی که داشته برای یک نفر خلق پول کرده و تسهیلات داده و او مشخص نیست پول را صرف چه کاری کرده و آن را پس هم نداده است. یا در یک بانک دیگر، بیش از ۴۰ فقره معادل ۷۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات در اختیار یک سری شرکتهای خاص برخلاف قواعد تسهیلات کلان بانک مرکزی قرار گرفته است که وضعیت آن مشخص نیست.
مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی گفت: برای مقابله با چنین وضعیتی باید خلق پول بانکها ضابطه مند شود و در راستای اهداف کلان کشور قرار گیرد و با نظارت هوشمندانه و عمومی بر خلق پول بانکها، جلوی انحراف گرفته شود.