محرم آخرالزمانی سال ۱۴۴۲ هجری

خبرگزاری مهر؛ مجله مهر _ مرضیه کیان: کرونا تاریخ جدیدی را دربرگزاری مراسم محرم ۱۴۴۲ رقم زد؛ تاریخی که شاید سال‌ها بعد، تجربه آن فقط در کتاب‌ها و گزارش‌های ثبت‌شده از شرایط امسال مرور شود.

از چند ماه مانده به محرم، غم اینکه «نکند به خاطر کرونا مراسم عزاداری برگزار نشود» همه جا را پر کرده بود؛ در محفل‌های کوچک حرفش بود، حتی وقتی گوشی به دست می‌شدی و چرخی در فضای مجازی می‌زدی هم هشتگ «#دست_ما_را_به_محرم_برسانید» و «#محرم_را_از_ما_مگیر» را زیاد می‌دیدی...

اما امام حسین (ع) خودش می‌داند چطور خریدار دل داغدیده محبش باشد. اینکه در سال ۱۴۴۲ قمری، با گذشت ۱۳۸۱ سال از واقعه عاشورا، هنوز این داغ زنده است و هر سال هم سوزاننده‌تر می‌شود را جز به معجزه و حکمت نمی‌توان قلمداد کرد. این را می‌توان در شوری که امسال با وجود شرایط محدود کرونایی حاکم بر سراسر جهان، در جای جای ایران به پا بود، دید. شوری که امسال حال و هوایی دیگر به خود گرفت و هرکس ارادتش را به نحوی نشان داد...

نوای حسین در هر کوی و برزن

بسیاری از مداحان معروفی که هر سال در این ایام، هزاران پامنبری داشتند و جمعیت‌های هزاران نفری در مراسم عزاداری‌شان شرکت می‌کردند، امسال خودشان به دل جمعیت عزادار رفتند و با برگزاری محفل‌های کوچک سوگواری، ارادتشان را به اباعبدالله نشان دادند؛ محفل‌هایی که اگر راستش را بخواهید، سوز و نوای غربت عاشورا را بیشتر نشان می‌دادند. محفل‌های کوچک چهارپایه‌خوانی چند دقیقه‌ای که حاج محمود کریمی از امامزاده علی‌اکبر محله چیذر در شمالی‌ترین نقطه تهران به پا کرد و آن را تا کوره‌های آجرپزی جنوبی‌ترین نقطه‌های تهران کشاند...

محفل‌هایی که مقابل منزل شهدا در میان کوچه‌های ساده و بی آلایش، زیر بیرق عزای حسین (ع) توسط مداحانی همچون حاج مهدی رسولی، مداح اهل زنجان با لهجه شیرین آذری‌اش در زنجان، محمدحسین پویانفر در تهران، مهدی سلحشور در قم، امیر کرمانشاهی در مشهد، سید امیرحسینی در البرز و … برگزار شد و ناله‌های دلدادگی‌شان کوچه به کوچه سراسر ایران را داغدار کرد.

هر خیابان یک حسینیه

امسال جدا از پویش «هر خانه یک حسینیه» که بنا بود برای نشان دادن رثای ثارالله، محرم در هر خانه اتراق کند و با نمادهایی نظیر بیرق مشکی بر سر در هر خانه، یا کتیبه و اِلمانی در چهاردیواری خانه‌ها، عرض تسلیت به خاندان آل الله نشان داده شود، پویش بزرگ‌تری با نام «هر خیابان یک حسینیه» به راه افتاد. در این پویش بسیاری از روحانیون که سال‌های گذشته روی منبرها سخنرانی می‌کردند، در گوشه‌گوشه شهرها با ساده‌ترین وسایل، مجلس‌های کوچک روضه را در محل گذر عابران بر پا کردند تا هم سادگی روضه‌ها حفظ شود، هم شعائر حسینی را با شور و شعور در کوچه‌ها و خیابان‌ها برپا بماند.

نمونه‌های این مراسم بسیار فراگیر شد و حتی روضه‌هایی که قرار بود به صورت خانگی برگزار شود هم مقابل در خانه‌ها به صورت محدود و در مدت زمان کوتاه‌تر به پا شد. خیلی‌ها هم به پشت بام خانه‌هایشان رفتند و با اعضای خانواده یا همسایه‌هایشان همان‌جا، نزدیک‌تر به آسمان، روضه خواندند و عزاداری کردند.

مدارس، درس عاشورا می‌دهند

امسال کرونا مدارس را تعطیل کرد ولی باز خودش بهانه شد تا با شروع محرم، درهای مدرسه‌ها باز شود. با این تفاوت که این بار به جای آموزش درس الفبا، درس آزادگی و اسلام را در مجالس روضه‌هایی که در حیاط و با فاصله مناسب برگزار می‌شد، به اهلش داد.

بسیاری از مدارس در سراسر کشور با مواد ضدعفونی‌کننده و ماسک به میزبانی هیئت‌ها رفتند؛ مدارسی که سیاهپوش شده بودند و صندلی‌هایی که در صف‌های منظم و با رعایت فاصله در انتظار عزادارن بودند.

از بلندگوهای مدرسه‌های شهرهای شمال شرق و شرق گرفته تا جنوب غرب و غرب، از شمال کشور گرفته تا جنوب کشور که چند ماهی صدای «از جلو نظام» و هیاهوی بچه‌ها شنیده نمی‌شد، با آغاز محرم ذکر حسین و صدای سینه زنی به گوش رسید؛ از ۶۳ مدرسه در مشهد و ۴ مدرسه در بیرجند گرفته تا مدرسه‌هایی در قم و آذربایجان و قزوین و شهرکرد و یزد و… اصلاً شما بگویید تمام ایران.

ارتش و سپاه و شهرداری در خدمت لشگر امام حسین (ع)

با تصمیمی که دو روز مانده به شروع عزای حسینی، ستاد ملی مبارزه با کرونا گرفت و قرار شد که مراسم‌های عزاداری در فضای مسقف برگزار نشود، ارتش و سپاه پادگان‌های خود را در اختیار هیئت‌های پر جمعیت مداحانی نظیر حنیف طاهری و محمدرضا طاهری قرار دارند. شهرداری هم فضای بزرگ پارک ارم و میدان امام حسین را در اختیار هیئت سعید حدادیان و مجید بنی فاطمه قرار داد؛ هیئت‌هایی که با موکت‌های یکدست قرمز رنگ و نور قرمز رنگ، جمعیت منظم و با شکوه عزاداران را در دل خود جای داده بود و چشم‌ها را به خود خیره می‌کرد.

نذر به ایستگاه صلواتی محدود نمی‌شود

هر سال شب‌های محرم بود و دود اسفند به پاشده جلوی ایستگاه صلواتی‌ها. اینکه ببینی در میان این مه غلیظ، نوجوان‌ها شیرکاکائو و کیک یزدی دست عابرین سیاه‌پوش می‌دهند یا کاسه عدسی هم عالمی داشت برای خودش!

درست است که امسال خبری از نذورات معمول هر ساله نبود و عطر چای در فضای ایستگاه صلواتی‌ها نپیچید، اما خیلی جاها ایستگاه صلواتی‌ها با سبکی متفاوت علم بود و از آن صدای عزای حسین علیه السلام بلند بود، مثلاً بعضی‌ها چای خشک و ماسک و اقلام ضدعفونی‌کننده بسته‌بندی کرده بودند و پخش می‌کردند.

بعضی‌ها هم سبک و سیاق نذری دادن‌هایشان متفاوت شده بود و بسته‌های ارزاق در مناطق محروم کل کشور مثل جنوب کرمان و جازموریان پخش کردند؛ بعضی هیئات اسم آن را «نذر خشک» گذاشتند! خاص‌تر از این نذرهای خشک، بعضی‌ها هم در روز تاسوعا و عاشورا نذر خون داشتند و در مراکز اهدای خون حاضر شدند.

بعضی هیئت‌ها هم مثل آذربایجان شرقی، در اقدامی بزرگ‌تر به پویش «هر هیئت آزادی یک زندانی» پیوستند و با جمع کردن نذورات نقدی، ۳۵ زندانی غیرعمد را آزاد کردند.

عزاداری‌های مجازی ولی واقعی

ویروس کرونا بیشتر از تمام ویروس‌ها و بیماری‌های دیگر حساسیت‌های خاص خود را دارد؛ مخصوصاً بین گروه‌هایی که یا نسبت به این بیماری آسیب‌پذیر بودند، یا مبتلا به کرونا بودند یا افرادی که همچنان خود را در قرنطینه حبس کرده بودند ولی دلشان بی‌قرار بود که در روضه‌ها شرکت کنند. برنامه‌های مجازی که در شبکه‌هایی مثل اینستاگرام یا سایت «هیئت آنلاین» نمایش داده می‌شد، راه حلی بود تا آن‌ها هم بتوانند در مراسم عزاداری شرکت کنند. در همین ده روز اول محرم، استقبال از سامانه «هیئت آنلاین» بسیار زیاد شد تا حدی که طبق آمار، این سامانه حدود ۲۲ میلیون بازدیدکننده داشت که حدود ۸ میلیون نفر آن در روزهای تاسوعا و عاشورا سری به اینجا زده بودند. بازدیدها هم فقط محدود به مرز جغرافیای ایران نبود، ۴ درصد از دوستداران امام حسین از دیگر کشورها هم به تماشای عزای حسینی نشستند.

هیئت‌هایی که در این سامانه ثبت نام کردند به ۱۶۸۰ هیئت رسید؛ هیئت‌هایی که از ۳۱ استان بودند و هرکس می‌توانست با هر لهجه و گویش و سبکی که می‌پسندد، هیئت خود را انتخاب کند.

عزاداری‌هایی در خلوت تنهایی عاشقانه

محرم امسال پر بود از خلوت‌های عاشقانه‌ای که شاید حتی بعدها دلمان برای آن تنگ شود. در روزهای منتهی به تاسوعا و عاشورای حسینی تصاویری از صفحه مانیتور تلویزیون دیده شد که رهبر برای رعایت حفظ سلامتی مردم، در حسینیه امام خمینی (ره) بر خلاف سال‌های گذشته که جمعیت زیادی برای عزاداری به آنجا می‌رفتند، با حضور سخنران یا مداح تنها نشسته و دست بر روی پیشانی گذاشته و در عالم خود اشک می‌ریزد.

مشهدی ابراهیم کیانی در شهر بروجن، نذر زنجیرزنی هر ساله‌اش را که امسال به دلیل دستور ستاد ملی کرونا مبنی بر عدم برگزاری دسته‌های زنجیرزنی نتوانست در شور و هیاهوی دسته ادا کند، کرونایی برگزار کرد و دلدادگی‌اش را فقط به دلدارش نشان داده است.

کاروان خودروهای عزاداری خارج از مرز ایران

عزاداری و عشق به امام حسین (ع) مرز نمی‌شناسد، ایرانی و غیر ایرانی هم نمی‌شناسد. همانطور که در سال‌های گذشته ساعت ۲۱ شب که می‌شد، اخبار عزاداری کشورهای دیگر را نشان می‌داد، امسال فیلمی از تورنتو پخش شد که نشان می‌داد آن‌جا هم با رعایت پروتکل‌ها دسته‌های عزاداری در خیابان به راه نیفتاد و کاروان خودروها با پرچم‌های مزین شده به نام امام حسین (ع) با سبکی متفاوت، راهپیمایی عاشورا را برگزار کردند.

حالا که ده روز اول محرم تمام شده، آنهایی که دلشان شور می‌زد که نکند امسال بی‌محرم بمانیم، آسوده‌خاطرند. همه ما تجربه نویی را پشت سرگذاشتیم و نشان دادیم که می‌توانیم با تمام محدودیت‌ها یاد امام حسین علیه السلام را زنده نگه داریم.