خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -آذر مهدوان: فعالیت حفاری گازی ترکیه در مدیترانه شرقی با مخالفان مهمی همچون فرانسه، یونان، قبرس جنوبی، مصر و اتحادیه اروپا همراه شده است. اگر بگوییم ترکیه در مرز درگیری دریایی قرار گرفته است، مبالغه نکرده ایم.
هر چند دبیرکل ناتو می‌گوید یونان و ترکیه مذاکراتی برای کاهش خطر درگیری نظامی یا وقوع حادثه‌ای ناخواسته بین نیروهای دو کشور را آغاز کرده اند، اما مقامات یونان روز پنجشنبه ادعای دبیرکل ناتو مبنی بر توافق با ترکیه بر سر آغاز گفتگوها را رد کرده اند. آتن معتقد است که ترکیه باید پیش از هر چیز کشتی‌های خود را از منطقه اکتشافی مورد اختلاف خارج کند.
خبرنگار مهر در خصوص آخرین تحولات مدیترانه شرقی گفتگویی با پروفسور «جلال الدین یاووز» استاد دانشگاه «آیوانسارای» ترکیه و سرهنگ تمام بازنشسته نیروی دریایی ارتش ترکیه انجام داده که در ادامه می‌خوانیم:
*جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هشدار داد که در صورت عدم پیشرفت در گفتگوها بر سر بحران مدیترانه شرقی، تحریم در انتظار آنکارا خواهد بود. از نظر شما امکان تحریم ترکیه از سوی اتحادیه اروپا وجود دارد؟
در اصل برخی تحریم‌های مشخص از سوی اتحادیه اروپا اعمال می‌شود؛ فکر نمی‌کنم تحریم شدیدی در انتظار ترکیه باشد. زیرا اروپا خود با ترکیه روابط تجاری دارد. یکی از آنها خرید اجناس نساجی از ترکیه است. روند مذاکره عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هم بی نتیجه مانده است، پس تحریم این روند هیچ تأثیری برای ترکیه نخواهد داشت. واقعیت این است ترکیه با برخی تحرکات در سیاست خارجی خود می‌خواهد اتحادیه اروپا را مجبور به انجام برخی خواسته‌هایش کند که یکی از این خواسته‌ها تسریع در روند مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا است. اگردر سازمان ملل تصمیمی مبنی بر تحریم ترکیه همانند تحریم‌های ایران در نظر گرفته شود در آن صورت این موضوع اهمیت پیدا می‌کند.
اگر هم تحریم‌های شدیدی اعمال شود، باز هم ترکیه از تصمیم خود عقب نشینی نخواهد کرد. فعالیت ترکیه در مدیترانه شرقی در چارچوب حقوق بین الملل است. لذا اروپا بهتر است به جای اینکه ترکیه را به سازش دعوت کند یونان را به مصالحه فراخواند.
البته تا حدودی شاهد تلاش آلمان برای حل مناقشه مدیترانه شرقی هستیم اما اگر اتحادیه تصمیمی اتخاذ کند که به نفع یونان باشد در آن صورت برلین نیز مجبور به همفکری با اروپا خواهد بود.
*ترکیه سال هاست در تلاش است تا عضو اتحادیه اروپا شود. اما این روزها شاهد مخالفت اروپا نسبت به فعالیت آنکارا در مدیترانه شرقی هستیم. این موضوع روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را تا چه حد متأثر خواهد کرد؟
بله درست است، ترکیه سال هاست در تلاش عضویت در این اتحادیه است. اما هیچ پیشرفتی هم در این روند حاصل نشده است؛ اروپا مخالف فعالیت حفاری ترکیه در مدیترانه شرقی است. بخصوص کشور فرانسه که آشکارا در حال حمایت از یونان و قبرس است.
ایتالیا نیز تاحدی از یونان حمایت می‌کند. در موضوع مدیترانه شرقی به غیر از اروپا، مصر، اسرائیل، امارات، عربستان سعودی و حتی تا حدودی روسیه را در مقابل ترکیه می‌بینیم.
هر چقدر هم آمریکا در موضوع مدیترانه سکوت کرده باشد اما شاهد خصومت دموکرات‌ها علیه ترکیه هستیم. سخنان هشت ماه پیش بایدن نشان می‌دهد آمریکا نیز در جبهه مقابل است. با این اوصاف و با توجه به سوال شما در خصوص تأثیر مناقشه مدیترانه در عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، باید گفت که ترکیه دیگر امیدی به اتحادیه اروپا ندارد.
ترکیه اتحادیه اروپا را مانند یک اتحادیه مسیحی می بیند که شروط عضویت بی توجهی آنکارا به منافع ملی اش است. ضمن اینکه خروج بریتانیا در چارچوب «برگزیت» نشان داد، اتحادیه اروپا دیگر سودی برای اعضایش ندارد. بنابراین اتحادیه نخواهد توانست خواسته‌های خود را بر ترکیه تحمیل کند. یعنی آنکارا در مسیری که گام نهاده عقب نمی‌نشیند.
*همانطور که اشاره کردید ترکیه این روزها نه تنها با یونان بلکه با فرانسه نیز وارد مناقشات لفظی شده است. دلیل مخالفت‌های فرانسه با ترکیه در موضوع مدیترانه شرقی چیست؟
دلیل مخالفت فرانسه با ترکیه را صرفاً یک موضوع سیاسی نمی بی نم بلکه از اختلافات شخصی نیز نشأت می‌گیرد. در ابتدا باید گفت که فرانسه، در مدیترانه شرقی، مصر، لبنان، لیبی و سوریه را به عنوان حیاط خلوت برای خود می بیند؛ به طور ویژه بر سوریه و لبنان تاکید دارم، دلیل آن نیز به مساله «بهار عربی» باز می‌گردد، زیرا فرانسه اولین کشوری بود که دخالت نظامی در آن داشت.
از طرفی لیبی برای فرانسه منافع اقتصادی دارد. برای همین فرانسه بجای حمایت از دولت وفاق ملی از دولت خلیفه حفتر حمایت می‌کند، آن هم بخاطر منافع گاز طبیعی و نفت است. چون منافع ترکیه و فرانسه در لیبی همسو نیست موجب بروز اختلافات میان دو کشور شده است.
دلیل دیگر اختلافات ترکیه و فرانسه باز می‌گردد به لابی‌های ارمنی و یهودی در این کشور که گاهی شاهد تأثیر این لابی‌ها در آمریکا نیز هستیم. دولت فرانسه حمایت بسیاری از لابی‌های یهودی می‌کند.
همچنین دولت ماکرون سیاست موفقیت آمیزی در داخل جامعه نداشته است. در این مدت شاهد انتقاد مردم از عملکرد او بوده ایم، در نتیجه برای برون رفت از این بحران و پیروزی دوباره در انتخابات، رفتار خصمانه علیه ترکیه در پیش گرفته است. علت دیگری که موجب شده فرانسه در مقابل ترکیه قرار بگیرد انتقادهای رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از ماکرون است. این انتقادات در سیاست پاریس در مقابل آنکارا تأثیر داشته است.
*هفته نامه اشپیگل در مقاله‌ای با تحلیل مساله مدیترانه شرقی نوشته است که اردوغان وارد خطر درگیری با یونان شده است. از نظر شما احتمال دیگری میان دو کشور وجود دارد؟
ترکیه در خطر جنگ با یونان است، اما اینکه درگیری صورت بگیرد موضوعی دیگر است. تنش میان یونان و ترکیه کنترل شده است.
ما در سال‌های ۱۹۷۰، ۱۹۸۰ و سال ۱۹۹۰ نیز تنش‌هایی با یونان تجربه کردیم حتی تا مرز جنگ تمام عیار پیش رفتیم ولی با میانجی گری کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا و دبیر کل ناتو این اتفاق رخ نداد. در سال ۱۹۹۰ در «نشست هلسینکی اتحادیه اروپا» با آغاز روند عضویت ترکیه در اتحادیه، روابط ترکیه و یونان بهبود یافت.
پس از بسته پیشنهادی ترکیه در راستای امنیت دریای اژه تنش میان ترکیه و یونان کمتر شد. هر چند این بسته پیشنهادی ۹ ماده‌ای نتوانست امنیت را به دریای اژه بازگرداند اما بستر درآمدزایی خوبی در صنعت توریسم برای دو کشوربخصوص برای ترکیه ایجاد کرد. برای همین فکر نمی‌کنم یونان خواهان درگیری نظامی با ترکیه باشد، حتی اگر برخی کشورهای اروپایی قصد حمایت از او هم داشته باشند، ولی اگر چنین اتفاقی بیافتد و یونان اقدامی در این خصوص انجام دهد ترکیه پاسخ آن را خواهد داد.
*از نظر برخی کارشناسان شرایط جغرافیایی مدیترانه شرقی به گونه‌ای است انجام هر توافقی مانع اجرایی شدن توافقات دیگر می‌شود. مثلاً توافق دریایی ترکیه و لیبی مانع اجرایی شدن توافق یونان و مصر است و برعکس؛ نظر شما در این مورد چیست؟
درست است؛ مساله اصلی تقسیم حاکمیت در حوزه حقوقی و حاکمیت دریایی مدیترانه شرقی است.
یونان در دریای اژه جزیره‌ای به نام «میس» دارد که عرض آن بسیار کم و طول آن فقط ۱۰ کیلومتر است. آتن از طریق این جزیره می‌خواهد طول حاکمیت خود را در دریای اژه افزایش دهد. این رفتار نقض حقوق دریاها است.
از سوی دیگر یونان با کشور مصر که همسایه هم نیست توافق دریایی امضا می‌کند، هر چند مصر در اوایل به این درخواست یونان پاسخ نمی‌داد اما برکناری محمد مرسی و بر سرکار آمدن السیسی و بروز اختلافاتش با ترکیه در لیبی موجب شد دولت مصر این توافق را قبول کند.
ترکیه این توافق را به رسمیت نمی‌شناسد و دلیل شدت گرفتن تنش‌های اخیر میان دو کشور نیز از همین موضوع نشأت می‌گیرد. ترکیه اعلام کرده در چارچوب حقوق دریاها در حال فعالیت در مدیترانه شرقی و اعلام «ناوتکس» است. یونان با استدلال اینکه مناطق حفاری تحت حاکمیت اوست با اقدام ترکیه مخالفت می‌کند.
همانطور که گفتم در مدیترانه شرقی دو کشور در تقسیم حاکمیت مناطق دریایی خود با هم مشکل دارند.
*چرا دولت آنکارا تا به امروز رژیم حقوق دریایی خود در دریای اژه را حل نکرده است؟
ترکیه در سال ۲۰۰۰ یک بسته حقوقی در خصوص امنیت جزایر اژه به یونان پیشنهاد داد که در این بسته نه ماده‌ای بر تماس وضعیت قرمز، نه تنها میان وزارت امور خارجه دو کشور بلکه میان ستاد ارتش و وزارت دفاع دو کشور تاکید شده بود. حتی یکی از مفاد، ورود به دریای اژه بدون مهمات و ملزومات نظامی بود.
این باعث شد تنش‌های میان دو کشوربه مرور کمتر شود. حتی در سال ۲۰۱۶ دیدارهایی میان مقامات یونان و ترکیه انجام شد هر چند نتیجه این دیدار عنوان نشد، اما رشد خوبی در صنعت توریسم در دریای اژه ایجاد شد. بجای توافقات جداگانه، ترکیه و یونان بهتر هست توافق دوجانبه در خصوص دریای اژه داشته باشند. اما این کمی سخت به نظر می‌رسد؛ زیرا یونان فکر می‌کند در موضوع اژه هم با کمک اتحادیه اروپا و فشار برای اعمال تحریم علیه ترکیه، مشکل حل می‌شود. یونان از سال ۱۸۲۱ با «شورش مورا» و جدایی اش از امپراتوری عثمانی به اتحادیه اروپا تکیه کرده است.