خبرگزاری مهر - گروه استانها: هنرهای نمایشی در شیراز قدمتی دیرینه دارد و هنرمندان مطرحی نیز در این شهر تربیت و به سطوح ملی معرفی شده‌اند. تعزیه به عنوان یکی از انواع هنرهای نمایشی نیز در شیراز همواره مورد توجه بوده است و هنرمندان مطرحی در این ژانر سعی در تبلیغ دین و تبیین مفاهیم دینی داشته‌اند.
در این رهگذر نشست وضعیت تعزیه در شیراز با حضور علیرضا حیدرپور فرد، تعزیه خوان و پیشکسوت هنرهای نمایشی آئینی، امیر همتی معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی فارس و عباس چهل تنان، هنرمند تئاتر مذهبی شیراز به میزبانی خبرگزاری مهر دفتر شیراز برگزار شد و هنرمندان مذکور به طرح دیدگاه‌های خود در خصوص تعزیه و مسائل آن پرداختند.
در ابتدای این میزگرد علیرضا حیدرپور فرد که از نسل تعزیه خوانان قدیم شیراز به شمار می‌رود و نسلی از هنرمندان تعزیه را پرورش داده است با بیان اینکه در ترویج و گسترش هنر تعزیه ایران مسئولان دخالت نمی‌کنند که به نظر می‌رسد باید در این راستا اقدام جدی شود، گفت: از دیگر سو باید گفت علیرغم اینکه بسیاری می‌اندیشند تعزیه گریه خیز است، این هنر فقط محدود به سوگواری نمی‌شود و بسیاری نمونه‌ها داریم که بر پایه رویدادهای آئینی شاد است.
این هنرمند تعزیه خوان افزود: متأسفانه تعزیه کشور در حد سوگواره تقلیل یافته و کار بجایی رسیده که در گورستان ها تعزیه خوانی می‌شود.
حیدرپورفرد که خواستار تداوم اجرای تعزیه خوانی در طول سال است، عنوان کرد: سالی که در غرب به پیامبر اکرم (ص) اهانت شد، گروه تعزیه خوان ما در کشور فرانسه پرچم «نصر من الله و فتح قریب» را سردر یکی از کلیساها پاریس برافراشت و هنر تعزیه را برای علاقه مندان هنر ایران در کشور فرانسه اجرا کردیم.
تعزیه به درستی خوانده شود همه آن را می‌پسندند
به باور این هنرمند شیرازی تعزیه خوان، اگر تعزیه به درستی خوانده شود همه آن‌را می‌پسندند و این هنر همچنان از سوی مردم خواهان دارد و هرگاه اجرایی باشد علاقه مندان اهل بیت (ع) به آن جذب می‌شوند.
حیدرپورفرد با این حال رخنه خرافات و تحریف مسائل دینی در تعزیه خوانی را آسیب جدی به این حوزه ارزیابی کرد و گفت: اینکه در فضای مجازی ویدئوهایی از قرار گرفتن شمر بر روی موتورسیکلت دست به دست می‌شود یا عروسک شیر تعزیه مورد تمسخر قرار می‌گیرد ربطی به اصل تعزیه ندارد و ممکن است برخی برای انحراف افکار عمومی دست به چنین کارهایی بزنند.
وی که هر سال به مناسبت میلادحضرت احمد بن موسی، شاهچراغ (ع) کاروانی از هنرمندان را در شیراز به راه می‌اندازد، گفت: برای شادپیمایی که به این مناسبت برگزار می‌شود در قالب نمایش‌های آئینی و کاروان یادشده ۱۵۰ نفر با پوشش و ادوات تاریخی تجهیز می‌شوند.
حیدرپور فرد که دهه هفتم زندگی خویش را پشت سر می‌گذارد، عنوان کرد: تجهیزات گروه تعزیه ما به ۵ نسل پیش تعلق دارد و این خود نیاز به حفظ و نگهداری به عنوان میراث فرهنگی شیراز دارد که خاستگاه تعزیه است.
هنرمند تعزیه خوان تمام گوشه‌های موسیقی ایران را بداند
مسئول گروه تعزیه سفیر شیراز در «دهمین همایش ملی تعزیه و آئین‌های نمایشی محرم» لوح تقدیر و تندیس دریافت کرد، تعزیه را هنری جامع می‌داند که از موسیقی، کلام و هنرهای نمایشی برخوردار است و یک هنرمند تعزیه خوان باید تمام گوشه‌های موسیقی ایران را بداند.
حیدرپورفرد که کانون تعزیه را در شیراز بنیان گذاشته، تاکید کرد: برگزاری سمینارها، میزگردها و سوگواره‌های تعزیه مهم‌تر از اجرای این هنر آئینی است که باید در دستور کار سازمان‌های مسئول قرار گیرد.
حیدر پور با اشاره به انواع تعزیه‌های مناسب با اعیاد اسلامی گفت: به طور مثال تعزیه روایات و جنگ‌های مولا علی علیه السلام و یا راهپیمایی ورود شاهچراغ به شیراز از آن جمله است.
وی با بیان اینکه تعزیه هنر آئینی و ملی ایران است افزود: تعزیه در فارس قدمت بسیاری داشته و همواره به عنوان بخشی از زندگی مردم این استان به حیات خود ادامه داده است.
حیدرپور با بیان اینکه تعزیه هنری فاخر است که نیاز به حمایت جدی دارد، افزود: جای تأسف دارد که چرا شیراز دارای یک تکیه مختص اجراهای تعزیه نیست.
وی با اشاره به اجراهای مختلف و متعدد گروه‌های حرفه‌ای تعزیه خوان فارس در داخل و خارج از کشور افزود: اجراهای تعزیه در همه جای جهان مورد توجه قرار می‌گیرد و بسیاری از هنرمندان نام آشنای تئاتر جهان در خصوص تعزیه مطالب بسیاری نوشته و منتشر کرده‌اند.
سرپرست گروه سفیر شیراز با بیان اینکه تعزیه روایت هنرمندانه‌ای از وقایع دینی است، افزود: آنچه را که شاید با ساعت‌ها سخنرانی و مطلب نتوان به مخاطبان انتقال داد را تعزیه در یک اجرا به زیبایی تصویر می‌کند و در یادها ماندگار می‌کند.
وی با اشاره به اینکه طی این سال‌ها توسط هنرمندان فعالیت‌های بسیاری برای حفظ و اشاعه این هنر دینی انجام شده، افزود: آنچه بر عهده هنرمندان بوده انجام شده است و امروز باید سایر نهادها و سازمانها برای حفظ و بهبود شرایط تعزیه وارد کار شوند.
حیدرپور با بیان اینکه شیراز به عنوان خاستگاه تعزیه باید مورد توجه قرار بگیرد، افزود: بسیاری از ادوات و ابزار اجرای تعزیه می‌تواند در مکانی به نام موزه یا خانه تعزیه شیراز در معرض دید عموم قرار بگیرد تا برای سالیان این لباس‌ها و ابزار حفظ و نگهداری شود.
در ادامه این میزگرد معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان فارس ورود مدرنیته به ایران را علت تحت شعاع قرار گرفتن سنت‌ها و آئین‌ها دانست و گفت: هنر تعزیه از دوگانگی رنج می‌برد؛ از یک سو به عنوان هنر آئینی نگریسته می‌شود درحالیکه بدین معنا نیست که از مزایای مذهبی بهره می‌برد.
هنر تعزیه توسط دلبستگان اهل بیت (ع) زنده است
وی با بیان اینکه در مسیر مدرن شدن جامعه ایرانی خیلی از مشاغل به فراموشی سپرده شدند، گفت: خوشبختانه هنر تعزیه از این قائده مستثنی شد و همچنان به واسطه هنرمندان دلبسته اهل بیت (ع) زنده مانده است.
همتی با بیان اینکه خیلی از دغدغه‌های مطرح شده در این میزگرد را برای نخستین بار می‌شنود، تصریح کرد: اعتراف باید کرد که خدمتی به تعزیه نکردیم و بهانه ما این است که در دستگاه‌های دولتی تقسیم کار شده که این تقسیم بندی تصنعی است.
وی ادامه داد: باید در نظر داشت که این مرزبندی تصنعی فاصله ایجاد کرده است و آسیب آن به هنر آئینی و تاریخی تعزیه رسیده است.
تدوین طرح تحول زیست بوم فرهنگی در تبلیغات اسلامی
معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان فارس پیرامون اقداماتی که این سازمان در زمینه هنرهای آئینی کرده است از تدوین طرح تحولی خبر داد که مسئولیت تبلیغات اسلامی در قبال زیست بوم فرهنگی را هدف قرار داده است.
همتی با بیان اینکه از ۲ سال پیش طرح «تحول زیست بوم فرهنگی» نوشته شده و تأثیر مناسبی نیز بر موضوع کیفی سازی این هنر دارد، افزود: در قالب این طرح ما در قبال این زیست بوم از لحظه تولد تا مرگ مسئولیت داریم.
وی در پیوند با هنر تعزیه با یادآوری اینکه پرورش هنرمند در این حوزه مهم است، گفت: پیشکسوتان و صاحبان اصلی هنرهای آئینی نمایشی به ویژه تعزیه کمک فراوانی به تربیت نسل جدید می‌توانند بکنند.
معاون تبلیغات اسلامی فارس پیرامون خرافه زدایی از دین توسط سازمان تبلیغات اسلامی تاکید کرد: در روزهای محرم با تشکیلات کانون مداحان روی شعر و نوحه نظارت داریم و سبک‌های مورد استفاده در سوگواری‌ها و مداحی‌ها رصد می‌شوند.
وی افزود: تقسیم بندی‌های صورت گرفته همانند اینکه هنر مختص اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است و مباحث دینی مربوط به سازمان تبلیغات و یا اینکه بخشی به حوزه هنری واگذار شود باعث شده تا برخی از مهم‌ترین فعالیت‌های تبلیغی همانند تعزیه در بلاتکلیفی بسر ببرد.
همتی با اشاره به اینکه هنرهای نمایشی در حوزه دینی نقش مهمی در تبلیغ مفاهیم دینی دارند، افزود: هنرمندان می‌توانند بصورت خلاقانه مفاهیم ارزشمند دینی را به بهترین شکل به مخاطب منتقل کنند.
معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی فارس با بیان اینکه تعزیه به عنوان هنری برآمده از دل تاریخ و مردم نقش مهمی در تبلیغ مضامین دینی دارد، افزود: مسلماً این هنر می‌تواند نه تنها از این جایگاه که حتی به عنوان یک میراث فرهنگی معنوی در شرایط اجتماعی و فرهنگی استان ایفای نقش کند.
همتی با بیان اینکه مراسم تعزیه باید خالی از هرگونه شبهه باشد افزود: هنرمندان تعزیه با استناد به روایات مسجل اسلامی می‌توانند از بروز شبهات و خرافه در مسیر روایات اسلامی همانند واقعه کربلا جلوگیری کنند.
یکی دیگر از هنرمندان پرپیشینه نمایش مذهبی شیراز عباس چهل تنان است که در سال‌های گذشته در دهه‌های اول و دوم محرم تئاتر مذهبی به روی صحنه می‌برد.
این هنرمند که ۲۰ سال پیشینه تئاتری دارد تعزیه را هنری توأم با موسیقی دانست اما با این حال تصریح کرد: آیا فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه و استفاده از موسیقی‌های نامرتبط با تعزیه ورود کرده است؟
وی با این حال تعزیه را میراثی ناملموس ارزیابی کرد که از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان فراموش شده است و آن‌را در حوزه دیگر نهادها می‌داند.
ستاد تعزیه در استان فارس تشکیل شود
چهل تنان تعزیه را نیازمند ایجاد یک ستاد با حضور نهادهایی مانند فرهنگی و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی، تبلیغات اسلامی، حوزه هنری و اوقاف عنوان کرد و افزود: وقتی هنرمندان تعزیه خوان توجیه مالی نیستند ناچار هستند نمایش آئینی را ترک کنند.
وی خواستار مشخص شدن هدف به واسطه این ستاد شد و گفت: شهرداری همواره در محرم و صفر از گروه‌های تعزیه خوان دعوت به اجرا می‌کند اما وقتی هنگام اجرا می‌شود برای تبلیغ طلب پرداخت هزینه بنر و بیلبورد می‌کند در حالی که گروه‌های تعزیه از عهده چنین هزینه‌هایی بر نمی آیند.
چهل تنان همچنین از معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان فارس درخواست کرد که در مواجهه با نفوذ خرافات در تعزیه خوانی‌ها وارد شود و جلوی شبه افکنی در اصول مذهبی در قالب هنر تعزیه بگیرد.
این پیشکسوت تئاتر دینی و کودک در استان با بیان اینکه تئاتر دینی مورد حمایت قرار نمی‌گیرد افزود: بنا بر عقیده قلبی با همراهی گروهی متشکل از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، هرساله یکی از روایات مورد تأیید علما در واقعه کربلا و پس از آن را دستمایه قرار دادیم و بیش از بیست سال است که با اجرای تئاتر دینی میزبان اهالی شیراز هستیم.
تأثیر پذیری هنرمندان جهان از تعزیه
چهل تنان با اشاره به اینکه از دیرباز تعزیه علاوه بر داخل کشور در خارج کشور هم مورد توجه قرار گرفته، افزود: هنرمندان بزرگی همانند گروتفسکی و پیتر بروک تعزیه را سرشار از نمادهای تأثیرگذار دانسته‌اند و از آن بهره برده‌اند.
وی با بیان اینکه در تعزیه و تئاتر دینی یک تشت آب در نظر مخاطب به رود فرات بدل می‌شود افزود: در این شیوه اجرایی بازیگران و نقش خوانان در مقابل چشم مخاطب به هیأت نقش در می آیند و هر نشانه‌ای به نمادی بزرگ بدل می‌شود.
چهل تنان با بیان اینکه تعزیه و تئاتر دینی می‌تواند در یک اجرای خلاقانه تأثیری به مراتب مؤثرتر بر مخاطب بگذارد افزود: از زمان شکل گیری تعزیه و نمایش‌های دینی تا کنون این گروه‌ها با روایت هنرمندانه از واقعه کربلا و روایات عاشورا به حفظ و اشاعه این هنر و ماندگاری در ذهن و یاد مردم یاری رسانده‌اند.
سرپرست گروه تئاتر پویا با گلایه از اینکه حمایتی جدی از تئاتر دینی صورت نمی‌گیرد، افزود: آنچه بر عهده هنرمندان است بنا بر عشق رو علاقه قلبی ایشان صورت می‌گیرد اما پرسش اصلی این است وظیفه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و شهرداری برای حمایت از فعالیت‌های هنری چیست؟
چهل تنان در ادامه افزود: تعزیه و تئاتر دینی اگر صاحب تکیه یا سالنی مناسب و در شأن مردم شیراز باشد علاوه بر اینکه می‌تواند به عنوان هنری دینی به آشنایی نسل‌های جدید با مضامین دینی بپردازد می‌تواند به عنوان یکی جاذبه فرهنگی علاوه بر فرهنگ‌سازی در زمینه گردشگری هم مؤثر باشد.
چهل تنان با بیان اینکه عدم حمایت‌ها دلسردی هنرمندان را در پی داشته، افزود: وقتی هنرمندان تئاتر دینی و تعزیه خود را تنها احساس کنند به مرور دچار دلسردی می‌شوند و از این فعالیت فاصله می‌گیرند.
چهل تنان در خصوص تشکیل ستادی برای حفظ و اشاعه تئاتر دینی و تعزیه افزود: بهترین اتفاق این است که در اولین قدم رؤسا و مسئولین اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی با همراهی میراث فرهنگی و شهرداری شیراز مکانی را همانند حسینه قوام را به این مهم اختصاص دهند و با برگزاری سلسله نشست‌هایی با هنرمندان در طول سال در جریان فعالیت‌ها قرار بگیرند.