به گزارش خبرنگار مهر، نخستین نشست خبری حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا قاسمیان، رییس جدید کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و تیم معاونانش شامل علیرضا معاف، قائم‌مقام رئیس کتابخانه، شهریار زرشناس، معاون پژوهشی، عبدالحسین مسلمی، معاون اشاعه و اصحاب رسانه در تالار ایرانشناسی این نهاد برگزار شد. سخنان حجت اسلام غلامرضا قاسمیان در این نشست را از اینجا بخوانید و در ادامه با بخش دوم این گزارش همراه شوید.
ضرورت تغییر رویکرد پژوهشی کتابخانه مجلس
شهریار زرشناس در این نشست گفت: از زمان ورودم به این نهاد ارزشمند، دوستان دانشگاهی و همکاران پژوهشی آنقدر پیام درباره ضرورت تغییر رویکرد پژوهشی دادند و آنقدر حمایت کردند که من ترسیدم نتوانم از پس این مسئولیت برآیم. ضرورت این تغییر روند را با ذکر یادی از شهید آوینی برای شما خواهم گفت.
وی افزود: سال ۶۸ نشریه سوره مشغول به کار شد که صبغه تئوریک تمام عیار داشت و در عین حال تئوری را به متن حوادث روز می‌آورد. آن زمان شهید آوینی احساس کرد که خلا اندیشکده‌ای که مطالعات بنیادین انجام دهد، وجود دارد. برای همین کوشید تا دفتر مطالعات دینی را تاسیس کند که هدفش پرداختن نه تنها به هنر که مسائل اساسی انقلاب بود. عمر ایشان متاسفانه کفاف نداد و جریان شهادتش پیش آمد. پس از او هم مسئولان مربوطه ضرورت این مهم را حس نکرده و کار را ادامه ندادند.
زرشناس ادامه داد: حال با تغییر رویکرد مجلس شورای اسلامی که تاکید بر وجه اندیشه ورزی را سرلوحه کار خود قرار داده، به نظر می‌رسد فرصت چنین کاری پیش آمده است. پیشتر کارهای خوبی در کتابخانه مجلس انجام شده بود، اما ضعف بزرگ بخش پژوهشی‌اش این بود که جریان اندیشه ورزی معطوف به مسائل زمانه و شرایط دینی نبود. تفکر امری تاریخمند است. وقت معطوف به زمان است. حقایق ازلی هم معطوف به شرایط عینی و انضمامی است که فرصت ظهور پیدا می‌کند. هیچ متفکری فازغ از زمان و مکان نمی‌تواند اندیشه ورزی کند.
کتابخانه مجلس باید در امور راهبردی به نمایندگان مشورت بدهد
زرشناس در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که تاکنون اندیشه ورزی در کتابخانه مجلس وجه انضمامی نداشته است، گفت: اگر کتابخانه‌های مجالس دنیا را مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که هرکدام تعداد زیادی پژوهشکده دارند که مسائل اساسی جامعه را تبیین کرده و به نمایندگان و مسئولان مشاوره می‌دهند. اگر کتابخانه مجلس نتواند در امور راهبردی به نمایندگان و ریاست مجلس مشورت بدهد، پس به چه کار می‌آید؟ ما می‌خواهیم این وظیفه را به کتابخانه مجلس برگردانیم و بازتعریف کنیم. به هیچ وجه ما قرار نیست سیاست زده و یا درگیر مسائل سیاسی روز شویم. بحث ما پرداختن به دغدغه آوینی در طرح مسائل بنیادین انقلاب است.
وی اضافه کرد: جامعه ایرانی در دو قرن اخیر به صورت مستقیم با استعمار روبه‌رو شده و از عالم اسلامی و ایرانی جدا و به صورت بندی جدیدی دچار شده است. ما دو قرن است که از کانال استعمار با مدرنیته غربی روبه‌رو شده‌ایم. مدرنیته‌ای آمرانه از کانال استعمار بر ما سیطره یافت. البته آن صرفاً شبه مدرنیته بود ولی مسائل جدیدی را برای ما خلق کرد. ما ناگزیر به شناخت این فضای جدید بودیم. غرب در همه تعاملات ما، سبک زندگی، دانش دانشگاهی، معماری خیابان‌ها و… سیطره یافت و همین شبه مدرنیته آزادی و استقلال ما را گرفت.
زرشناس در ادامه با اشاره به این نکته که ماحصل این شبه مدرنیته انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ بود، گفت: از قراردادهای گلستان و ترکمانچای گرفته تا رفتن بحرین و تشکیل ساواک جهنمی و از بین رفتن استقلال ایران حاصل این شبه مدرنیته بود. ظرفیت‌های تفکر اسلامی – ایرانی مقابل آن طغیان کرد و جامعه در مرحله گذار قرار گرفت. وظیفه ماست که در این گذار به جامعه کمک کنیم. تفکر باید ره آموز شود تا این گذار تاریخی صورت گیرد. ما راهی جز این گذار نداریم، چرا که ممکن است خطر تجزیه ما را تهدید کند.
کتابخانه مجلس عرصه پیوند و نظر خواهد بود
زرشناس در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که ما اکنون در جامعه دچار مسائلی هستیم و قهرمانان این میدان باید متفکران باشند، گفت: اقتصاد امروز ایران دقیقاً گواه ناکارآمدی تفکرات شبه مدرنیته است و ما تا از این تفکرات خلاص نشویم مسائلمان حل نخواهد شد. از این به بعد در معاونت پژوهشی می‌خواهیم اندیشه ورزی را معطوف به مسائل عینی کنیم. نسبت ما با علم غربی، اقتصاد غربی و سیاست مدرن باید تبیین شود.
وی افزود: به همین دلیل رویکرد پژوهشی را تغییر دادیم. بخشی از توان مالی و پژوهشی ما به ادامه فعالیت‌های گذشته معطوف خواهد شد. اما پژوهش‌ها در گذشته معطوف به پارلمان نبود. برنامه جدید ما این است که دپارتمان مطالعات بنیادین و غرب شناسی راه بیاندازیم. ما برای ارتباط با نخبگان باید نشریه داشته باشیم، نشریه‌ای که در قفسه مدیران خاک نخورد. نشریه‌ای که مستقیماً به کیسوک‌ها برود و از منظر تئوریک با مسائل عینی مواجه شود. ما می‌خواهیم به دل مردم برویم.
زرشناس ادامه داد: ما جلسات و نشست‌های تخصصی و اندیشه‌ای با این موضوع خواهیم داشت که چرا مواجهه‌ای نقادانه با اندیشمندان غربی نداشته‌ایم؟ ما در بطن تهاجم فرهنگی قرار داریم و باید منتقدانه با اندیشه‌ها مواجه شویم. نشست‌های بررسی کتاب، نشست‌های شب‌هایی با اندیشمندان، انجام پروژه‌های تحقیقاتی و… ارتباط ارگانیک با جوانان اندیشمند و… از برنامه‌های ماست. ما می‌خواهیم مجموعه‌ای از دانشنامه و کتب را در زمینه مطالعات بنیادین داشته باشیم. مثلاً نگارش تاریخ غرب از منظر انقلاب اسلامی. بنابراین یکی از وظایف مهم ما خدمت رسانی به پارلمان است تا بتوانیم از این شبه مدرنیته و مدرنیته گذر کنیم.
پاسخ زرشناس به سوال خبرگزاری مهر
در بخشی از این برنامه خبرنگار مهر سوالی را بدین مضمون از زرشناس پرسید: «با توجه به این نکته که در اندیشه شما غرب به صورت یک کلیت یکپارچه است که باید آن را پذیرفت یا رد کرد و اینکه نهاد پارلمان نیز حاصل اندیشه سیاسی مدرن است، این گذار از شبه مدرنیته و مدرنیته، باعث گذار از پارلمان به عنوان یکی از مظاهر مدرنیته، هم خواهد شد یا خیر؟».
زرشناس در پاسخ گفت: از دوران رنسانس به بعد صدها انقلاب در جهان صورت گرفته که پیشگام هیچکدام از آنها روحانیون نبوده‌اند. این عبور باید از شبه مدرنیته ایرانی صورت گیرد. چرا که این شبه مدرنیته اکنون محقق شده است. بنابراین ما با یک وضعیت دوگانه و برزخی روبه‌رو هستیم. پارلمان نماد شبه مدرنیته است و ما به اقتضای شرایط با آن همراه هستیم و این پارلمان البته وجهی از مردم سالاری است. ضمیر ما شبه مدرنیته است و ما باید وقت‌مان را عوض کنیم. همین پارلمان انقلابی می‌خواهد به این گذار تاریخی کمک کند و ما باید از این مولفه برای این گذار بهره ببریم.
کتابخانه مجلس نهاد اصلی اندیشه‌ورزی می‌شود
علیرضا معاف، قائم مقام ریاست کتابخانه نیز در این نشست گفت: کتابخانه مجلس شورای اسلامی در دوره جدید بیش از گذشته پذیرای اندیشمندان، کتاب دوستان و کتاب بازان خواهد بود و انشالله محتوای کتابخانه به خانه‌های مردم خواهد رفت. کاربست‌ها و کارویژه‌های جدید برای مجموعه این نهاد در حال طراحی و سنت سازی است.
وی افزود: با نظر مثبت دکتر محمدباقر قالیباف و حجت‌الاسلام قاسمیان قرار است کتابخانه مجلس در بازه زمانی کوتاه مدت یک چهار ضلعی از نظام دانشگاهی، نظام پژوهشگاهی، نظام اندیشگاهی و نظام نخبگانی کشور – حتی نخبگان منفرد – شکل خواهیم داد. این تشکل خاصیت جبهه‌ای، گفتمانی، هویتی و مفهومی دارد و انشالله اکوسیستم پژوهشی و نخبگانی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را پس از سال‌ها از پیروزی انقلاب طراحی خواهد کرد.
معاف ادامه داد: این خلا به شکلی جدی وجود داشته و دارد. اکنون نظام اندیشگانی کشور نمی‌داند که نکات خوبی را که طراحی کرده چگونه به گوش مجلس و ساختارهای نظام برساند؟ آنها تک نگاری می‌کنند اما کار اساسی و ساختاری نمی‌شود. این برنامه شروع شده و نمونه آن هم جلساتی که دوشنبه عصرها در مجلس داریم به اسم دوشنبه‌های اندیشه. دوستان پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها اینجا آمده و درباره مسائل اساسی اندیشه، علم و فرهنگ کشور گفت‌وگو می‌کنیم. تعاطی افکار می‌کنیم تا حرف درست از دل آن دربیاید. این روند باید ساختارمند شود. کتابخانه مجلس اکنون پای کار آمده و نخبگانی که کمتر صدایشان شنیده شده بدانند که کتابخانه مجلس از این به بعد جایگاه اصلی بزرگان اهل علم و اندیشه و اصحاب و اهالی قلم خواهد بود.
باید مسائل کشور را بررسی کرد
معاف در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که کتابخانه مجلس از این به بعد خانه اصحاب اندیشه، نظریه و تفکر خواهد شد، گفت: نظام سامانه مسائلی دارد که باید به آن پاسخ‌های عمیق و دقیق داده شود. ما اکنون شاهد هستیم که به جای تمدن سازی، تمدن سرایی می‌شود. باید نظام و ساختار پژوهشگاهی، دانشگاهی و اندیشگاهی کشور پای کار مسائل مجلس، پارلمان و به طور کل نظام بیایند. این توقعی است که ریاست مجلس دارد و کتابخانه این وظیفه را پذیرفت.
قائم مقام کتابخانه، موزه و کتابخانه مجلس اضافه کرد: ما باید پژوهش را در خدمت مسائل نظام و انقلاب بیاوریم. در این دوره که همه مشغول سیاست و سیاست نگاری هستند، ما باید سیاست پژوهی و منظومه اندیشی کنیم برای حل و فصل مسائل نظام، مجلس و پارلمان. نهاد کتابخانه قرار نیست خودش کارفرما یا پیمانکار پژوهش شود، بلکه کار را به نخبگان کشور سفارش خواهد داد. ما به سراغ دانشگاه‌ها و دانشمندان خواهیم رفت و مسائل پژوهشی را چه مسائل انتزاعی محض و چه پژوهش‌های انضمامی را به آنها سفارش خواهیم داد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به طراحی نشست‌های متعدد تا پایان سال گفت: اکنون برنامه دوشنبه‌ها چهار هفته است که برگزار شده و با ۵۲ دانشگاه و اندیشکده نیز ارتباط گرفته شده است. برخی دیگر از کارهای ما به این شرح خواهد بود: طراحی و برگزاری نشست‌های اندیشه ورزانه با حدود ۶۰ اندیشکده و اندیشگاه توانمند برای طراحی اکوسیستم اندیشگاهی جمهوری اسلامی ایران. دوم نشست‌های اندیشه ورزی با ۲۰ پژوهشکده برتر کشور با هدف ایجاد تعامل دو سویه نظام اندیشگاهی و کتابخانه مجلس برای تهاتر فکر و کتاب. سوم: رویکرد دانشنامه نگاری در حوزه مطالعات زیرساختی و بنیادی. همچنین نشست‌هایی نیز برای متن خوانی نسخ قدیمی که هنوز به کار خواهند آمد با طلاب و دانشجویان طراحی شده است. کارهای فاخر دوره گذشته را نیز ادامه خواهیم داد.