به گزارش خبرنگار مهر، رشد کمی و کیفی شرکتهای دانش بنیان در کشور، بیش از پیش رسیدن به اهداف اقتصاد دانش بنیان را محقق می‌کند و به تبع آن مأموریت گرا کردن و جهت بخشیدن به فعالیت‌های دانش بنیانی می‌تواند ما را هم در تحقق شعار سال که جهش تولید است موفق کند و هم گره‌های زیادی را از تحریم باز کند.
در حال حاضر ۵ هزار شرکت دانش بنیان در کشور فعالیت می‌کنند که توانسته‌اند به تولیدات و محصولات کاربردی و مورد نیاز زیادی دست پیدا کنند به طوری که در حوزه کالاها و محصولات مورد نیاز کشور، گام‌های مهمی برداشته شده است. بسیاری از تولیدات دانش بنیان در سالهای اخیر در شرایط سخت تحریم و برای روزهای تحریم ساخته شده‌اند. محصولاتی که باعث شدند هم نیاز کشور برطرف شود و هم برایمان ارزآوری داشتند.
معرفی این دستاوردها و محصولات علاوه بر اینکه روحیه امیدبخشی را تقویت می‌کند، می‌تواند دستگاه‌های اجرایی و صنایع را از توانایی فناوران آگاه و زمینه ارتباط اثربخش آنها را بیش از پیش فراهم کند. صنایعی که تا پیش از این برای رفع نیازهای خود چشم امید به محصولات و قراردادهای خارجی داشتند اکنون و در شرایط تحریم می‌توانند به توان داخلی تکیه و اعتماد کنند.
از همین رو بر آن شدیم تا در گزارش پیش رو به معرفی و شرح برخی از مهمترین تولیدات تحریمی بپردازیم.
ورود معاونت علمی به حمایت از اقلام تحریمی
دکتر اسماعیل قادری فر، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تقویت حمایت از فناوران برای تولید کالاهای تحریمی گفت: یکی از فعالیت‌هایی که معاونت علمی در راستای پشتیبانی از شرکتهای دانش بنیان اجرایی می‌کند، حمایت از تولید اقلام تحریمی و تولیدات بار اول در کشور است. این اقدام با هدف بی نیاز کردن کشور از واردات محصولات صورت می‌گیرد.
وی تاکید کرد: فشارهای استکبار جهانی در تحریم، خوی استکباری و ناجوانمردانه را به همراه دارد ولی از سوی دیگر یک فرصت بالقوه و کم نظیری را برای توسعه کسب و کار و فعالیت شرکتهای دانش بنیان در کشور فراهم آورده است. به همین دلیل، معاونت علمی با گستردن چتر حمایتی روی شرکتهای دانش بنیان در سالهای اخیر سعی کرده در حوزه اقلام تحریمی که ورود آنها به کشور دچار چالش است ورود کند.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری با بیان اینکه بسیاری از حوزه‌ها که تحریم هستیم مورد توجه شرکتهای دانش بنیان قرار گرفته، بیان کرد: حوزه‌های تعمیر هواپیما، فولاد، اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی، نفت و گاز و … از جمله بخش‌هایی هستند که محققان در شرکتهای فناورانه دست به کار شده‌اند تا نیاز به واردات نداشته باشیم.
حوزه‌های تعمیر هواپیما، فولاد، اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی، نفت و گاز و … از جمله بخش‌هایی هستند که محققان در شرکتهای فناورانه دست به کار شده‌اند تا نیاز به واردات نداشته باشیم وی با تاکید بر اینکه یکی از حوزه‌های مهم حوزه موتور هواپیما، متعلقات و سامانه‌های هوایی است، بیان کرد: اگرچه در حوزه صنعت هوایی با سخت‌ترین و شدید ترین تحریم‌ها مواجه هستیم اما ناوگان هوایی کشور به همت شرکتهای دانش بنیان در بعد تعمیرات و اورهال موتورهای هوایی به خوبی در حال فعالیت است.
ساخت سامانه‌های توربین‌ها و موتورهای هوایی
وی ادامه داد: حتی این محققان در حال برداشتن گام بلندی برای ساخت سامانه‌های توربین‌ها و موتورهای هوایی هستند که ظرف ۴-۵ سال آینده محقق خواهد شد.
رفع نیاز اساسی شرکتهای فولادسازی
قادری فر گفت: یکی دیگر از حوزه‌ها که از اهمیت بالایی برخوردار بوده صنعت فولاد است که محققان شرکتهای دانش بنیان به این حوزه ورود کردند و توانستند «الکترودهای گرافیتی» که نیاز اساسی شرکتهای فولادسازی است را به تولید برسانند.
وی با بیان اینکه اکنون دو شرکت دانش بنیان هستند که به حوزه الکترودهای گرافیتی ورود پیدا کرده‌اند، بیان کرد: این محصول جز محصولات تحریمی است که فشار آمریکا و استکبار جهانی دسترسی به مواد اولیه این محصول را برای کارخانه‌های فولادسازی سخت کرده بود اما اکنون شاهد تولید آن در کشور هستیم.
وی در خصوص صرفه جویی ارزی که تولید این الکترودهای گرافیتی در کشور به وجود آورده‌اند، خاطر نشان کرد: برآورد شده که در زمینه الکترودها، حدود ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور دارد.
تولید اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی
قادری فر اضافه کرد: ما در سخت‌ترین شرایط که با اپیدمی کرونا مواجه هستیم در اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی تحریم هستیم اما شرکتهای دانش بنیان به این عرصه وارد شده‌اند تا کشور را بی نیاز از واردات کنند. شرکتهای دانش بنیان داروساز توانستند در زمینه تولید اقلام دارویی مورد نیاز نظام سلامت کشور به خوبی عمل کنند.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری افزود: همچنین تولید تجهیزات پزشکی همچون ونتیلاتور در زمان شیوع اپیدمی کرونا در کشور از جمله افتخارات شرکتهای دانش بنیان بوده که از اقلام حیاتی و مهم بیماران بخش آی سی یو به شمار می‌رود؛ این شرکتها حتی به مرحله صادرات هم رسیده‌اند.
نفت و گاز نقطه مورد توجه شرکتهای دانش بنیان
وی تاکید کرد: ظرفیت شرکتهای دانش بنیان نشان می‌دهد که می‌توانند ما را در هر برهه زمانی بی نیاز از واردات کنند این موضوع را در حوزه نفت و گاز نیز شاهد هستیم.
قادری فر با بیان اینکه در حوزه نفت و گاز، لیست اقلام تحریمی مشخص شده که به تدریج با استفاده از ظرفیت‌های شرکتهای دانش بنیان به تولید رسیدند، گفت: اکنون ۱۰ کالای مورد نیاز و پرکاربرد صنعت نفت و گاز که توسط شرکتهای دانش بنیان به تولید رسیده‌اند مشخص شده و این صنایع از محصولات داخلی استفاده می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: در این حوزه محصولاتی همچون تجهیزات سرچاهی، مته های حفاری، کاتالیست و… توسط شرکتهای فناورانه به تولید می رسند و این نشان دهنده بازار بالقوه شرکتهای دانش بنیان در صنعت نفت است.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری افزود: این اقدام سه- چهار سال گذشته با کمک شرکتهای دانش بنیان و شرکت نفت اجرایی شد به طوری که این تجهیزات مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد.
تولید ۳۰۰ محصول تحریمی توسط دانش بنیان‌ها
وی تاکید کرد: حدود ۳۰۰ محصول تحریمی توسط ۵ هزار و ۳۰۰ شرکت دانش بنیان به تولید می رسند و روند تولید همواره رو به افزایش است.
حدود ۳۰۰ محصول تحریمی توسط ۵ هزار شرکت دانش بنیان به تولید می رسند و روند تولید همواره رو به افزایش استفشارهای وارده به کشور در زمان تحریم باعث شده که در صنایع مختلف با تکیه بر دانش بومی، محصولاتی را به تولید برسند که دیگر نیازی به واردات کالاهای خارجی نباشد؛ برخی از این محصولات در حوزه‌های دارویی «سینادوکسوزوم»، «پاکلی نب»، در حوزه‌های نفت و پتروشیمی «کاتالیست اکسی کلروناسیون»، «سولفورزدا»،«دهیدروژناسیون» «هیدروژناسیون HTS،LTS »، «کاتالیست رفورمینگ نفتا» و «کاتالیست سنتز متانول» در حوزه‌های آب و پساب مانند محصولاتی برای حذف فلزات سنگین، نیترات زدایی، نمک زدایی، تصفیه پسابهای صنعتی، رفع کدورت آب هستند.
همچنین حوزه‌های صنعت رنگ، اپتیک دوربینهای دوچشمی، دوربینهای حرارتی نیز از دانش بنیان‌ها بی نصیب نمانده و با تکنولوژی بومی محصولاتی در این حوزه‌ها تولید شده‌اند. محصولات تولید شده در شرکتهای فناورانه که جز اقلام تحریمی هستند بسیارند اما در این گزارش به تعدادی از آنها و کاربرد آنها اشاره خواهیم کرد.
تولید داروی سرطان
سینا دوکسوزوم، دارویی است که بر پایه دانش بومی به تولید رسیده و قبل از آن در انحصار کشور آمریکا، کانادا و هند بود. قیمت هر واحد از این دارو در نمونه آمریکایی آن ۱۳۱۳ دلار است که نمونه ایرانی آن با ۷۰۰ هزار تومان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد.
شرکت دانش بنیانی که این دارو را به تولید رسانده، در دو سال اخیر موفق به فروش آن به کشورهای منطقه نیز شده است.
ترکیه بزرگترین خریدار داروی ایران
داروی «پاکلی نب» نیز از دیگر داروهایی است که برای درمان سرطان پانکراس، سینه و ریه در ایران از این دارو استفاده می‌شود. تاکنون ۱۱ هزار واحد از این دارو به فروش رسیده و حجم صادرات این محصول در سال گذشته بیش از یک میلیون یورو بوده است.
شرکت دانش بنیان تولید کننده این دارو توانسته هم اکنون تمام نیاز کشور را برطرف کند و صادرات به چندین کشور داشته باشد؛ در حال حاضر، ترکیه بزرگترین خریدار این دارو به شمار می‌رود.
تجهیزات پزشکی کرونایی
یکی از اقدامات مهمی که محققان کشور در شرایط اپیدمی کرونا به فکر تولید آن بودند کیت‌های تشخیص کرونا بود. این کیت‌ها مطابق با استانداردهای جهانی در حال حاضر برای تشخیص کرونا به تولید رسیده و توانسته در این شرایط پاندمی، نیاز کشور را به کیت رفع کند.
تولید ماسکهای نانویی از نانوالیاف از دیگر تولیداتی است که در جهت رفع نیاز کشور توسط شرکتهای دانش بنیان انجام می‌گیرد. با سرمایه گذاری گسترده جهت تولید دستگاه‌های صنعتی نانوالیاف علاوه بر تأمین نیاز داخل حتی در شرایط بحرانی امکان صادرات این محصول نیز وجود دارد.
یکی دیگر از محصولات که توسط شرکتهای دانش بنیان ساخته شده دستگاه الکتروریسی است که می‌تواند یک لایه نانو را روی الیاف بیاورد و پارچه نهایی را نانویی کند. این محصول که در تولید انواع فیلتر و ماسک توسط محققان کشور ساخته شده، کره جنوبی از مشتریان آن است و قرار است به چین و سایر کشورها نیز ارسال شود.
یک زمانی تنها اروپا تولیدکننده دستگاه نانو الیاف بود که خط تولید آن را به ایران در شرایط تحریم نمی‌فروختند و قیمت هر خط تولیدشان یک میلیون یورو بود. اما دستگاه ایرانی تمام خصوصیات دستگاه اروپایی را دارد در حالی که از قیمت پایینی نیز برخوردار است یک زمانی تنها اروپا تولیدکننده دستگاه نانو الیاف بود که خط تولید آن را به ایران در شرایط تحریم نمی‌فروختند و قیمت هر خط تولیدشان یک میلیون یورو بود. این دستگاه تمام خصوصیات دستگاه اروپایی را دارد در حالی که از قیمت پایینی نیز برخوردار است.
حجم بازار داخلی کاتالیستها
نسل جدید کاتالیستها در دنیا عمدتاً بر پایه فناوری نانو است که با کمک نانوذرات و رسیدن به سطح ویژه بالا راندمان تولید افزایش پیدا می‌کند. این محصول که در حال حاضر توسط شرکتهای دانش بنیان با فناوری نانو به تولید رسیده موجب افزایش بهره وری کاتالیستها شده و توانسته یکی از گلوگاههای تحریمی را رفع کند.
دستگاه حفاری اکتشافی
یکی از محصولات این حوزه دستگاه حفاری اکتشافی است که علاوه بر قابلیت بالا در اکتشاف و اندازه‌گیری ذخایر معدنی، حفاری و بهره‌برداری را با کیفیتی بالا و هزینه‌هایی به مراتب پایین‌تر از تجهیزات مشابه ممکن ساخته است.
دستگاه تولید شده از حیث قیمت، کارآمدی و سادگی کاربری نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی برتری دارد.
تولید فیلترهای مورد نیاز صنعت نیروگاهی
در حال حاضر فیلتر نیروگاهی توسط محققان کشور با فناوری بومی تولید شده که باعث افزایش بهره وری در واحدهای نیروگاهی و واحدهای پالایش و پتروشیمی می‌شود. این فیلتر در بیش از ۵۰ شرکت حوزه‌های نفتی استفاده شده است.
سایه فناوری روی صنعت «آب و پساب»
محصولاتی که در صنعت تصفیه آب و پساب تولید می‌شوند نیز جز تولیدات مهم شرکتهای دانش بنیان هستند؛ برخی از محصولاتی که در زمینه حذف فلزات سنگین (آرسنیک، …)، نیتراتزدایی، رفع کدورت آب، نمکزدایی از آب، تصفیه پسابهای صنعتی و… به کار می‌روند از جمله تولیدات حوزه آب و پساب هستند که اکنون به واسطه آنها دیگر نیازی به واردات نداریم.
این محصولات برای کاهش میزان فلز خطرناک آرسنیک به حد مجاز در آب شرب استان‌های اردبیل، کرمان، آذربایجان غربی و شرقی و کردستان و در نمک زدایی از آب‌های شور دریاها در ۱۵ استان با موفقیت اجرا شده است. همچنین در طرح دیگری، آبفای تهران موفق به کاهش ۱۵ برابری نیترات آب به وسیله این محصولات تولیدی توسط دانش بنیان‌ها شده است.
دوربینهای دوچشمی و حرارتی تولید شد
صنعت الکترواپتیک از جمله صنایعی هستند که مورد توجه شرکتهای دانش بنیان قرار گرفته و منجر به تولید دوربینهای دو چشمی و حرارتی شده است. مشاهده و آشکارسازی اهداف در روز، شب و تاریکی مطلق، نانوپوشش ضد بازتاب کلیه سطوح اپتیکی، مقاوم در برابر نفوذ آب و شرایط سخت محیطی، قابل رقابت از نظر کیفیت و قیمت با محصولات روز دنیا، کاربرد آسان و عدم خستگی چشم، قابلیت تشخیص حرکت، حساسیت بالا برای آشکارسازی اهداف از مزایای این محصول به شمار می‌رود.
دستگاه شتابدهنده خطی برای درمان سرطان
محققان شرکتهای دانش بنیان همواره به حوزه سرطان توجه ویژه ای داشته‌اند و علاوه بر داروها و تجهیزات کاربردی در حوزه سرطان موفق شدند دستگاه شتابدهنده خطی برای درمان سرطان را با قیمت پایین‌تر بسازند. در کشور ما به بیش از ۲۴۰ دستگاه شتابدهنده خطی نیاز است که قرار است دستگاه ایرانی ساخته شده در ۱۰ استان نصب شود. این دستگاه صرفه جویی ارزی زیادی دارد و طبق آخرین آمار، تقریباً یک تجهیز ۲میلیون دلاری محسوب می‌شود که تهیه آن باعث خروج ارز می‌شود ولی ساخت آن در کشور کمتر از بیست میلیارد تومان هزینه دارد و به ازای هر دستگاه یک میلیون دلار صرفه جویی ارزی داریم.
پنجه کربنی
همچنین از دیگر دستاوردهای محققان کشور که منجر به تولید محصولی شدند که نمی‌توان در دوره تحریم از کشورهای دیگر وارد کرد پنجه کربنی برای ورزشکاران است. این پنجه کربنی سی اسپورت پارس فلکس یک تیغه C شکل از جنس کامپوزیت الیاف کربن با خاصیت فنری بسیار بالا و وزن پایین است که برای فعالیت‌های ورزشی افراد دچار قطع عضو تولید شده است. تولید این پنجه‌های کربنی مخصوص معلولان صرفه جویی ارزی دو هزار دلاری در کشور دارد زیرا هر یک از این پنجه‌ها قیمتی برابر با ۳ هزار دلار دارند و تولید هر یک آنها در کشور هزار دلار هزینه می‌برد.
ظرفیت تولید این شرکت در سال برابر با ۴.۵ میلیون دلار در سال است.
ایکس ری کانتینری
یکی دیگر از محصولات که لازم بود در زمان تحریم به تولید برسد دستگاه ایکس ری کانتینری بود که اکنون به تولید رسیده و در بازرسی‌های کامیون‌ها و وسایل نقلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاکنون تجهیزاتی که در کشور در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گرفت وارداتی بودند اما این دستگاه کاملاً ایرانی است و حتی تجهیزات کاربردی در آن نیز بومی شده از این رو صرفه جویی ارزی دارد.
*محصولات جدید در راهند
به جز مواردی که در بالا ذکر شد، برخی دیگر از محصولات داخلی تحریمی نیز در آینده در مسیر تولید و تجاری سازی قرار می‌گیرند و شرکتهای مجری این پروژه‌ها در حال اخذ مجوز یا مقدمات تولید آنها هستند.
برخی از این دستاوردها در زیر آمده است:
واکسن آنفولانزا به بازار می‌رسد
واکسن انفلوانزا در کنار بسیاری از داروهای نوترکیب و واکسن آماده ورود به بازار است. آمریکا تنها تولید کننده این نوع واکسن آنفلوانزای بدون spf تخم مرغ است اما اکنون محققان ایرانی به دانش فنی آن دست پیدا کرده‌اند و به زودی تا کمتر از سه ماه آینده این واکسن رونمایی می‌شود.
تولید پانسمانهای چشمی با سلول بنیادی
یکی از محصولاتی که در آستانه تولید انبوه و تأمین بازار است «پانسمان چشمی با سلول‌های بنیادی جنین»، است که در یک شرکت دانش بنیان به تولید انبوه خواهد رسید؛ این شرکت مجوزهای لازم را اخذ کرده و با در پیش گرفتن اقداماتی در راستای تجاری سازی است.
قیمت فروش یک نمونه مشابه پرده آمنیوتیک خشک در آمریکا بیش از ۶۰۰ دلار است در حالی که با توجه به امکانات موجود در کشور و مواد اولیه مصرفی داخلی و نیروی کار متخصص ارزان این محصول را می‌توان با قیمت کمتر از ۵۰۰ هزار تومان تولید و با سود معقول به بازار ارائه کرد.
تولید کامل یک رام قطار مترو
از دیگر حوزه‌هایی که تحریم هستیم و محققان در شرکتهای دانش بنیان توانسته‌اند در مسیر تولید آن گام بردارند ساخت یک رام قطار مترو است. این پروژه که از سال گذشته آغاز شده قرار است تا پایان امسال مورد تست سیر و ارزیابی قرار بگیرد. این قطار بر اساس استانداردهای بین‌المللی در حال ساخت است که قیمتی کمتر از نمونه خارجی دارد؛ قیمت هر نمونه خارجی ۹۰۰ هزار یورو است.
تلاش برای تکمیل زنجیره صنعت خورشیدی
یک شرکت دانش بنیان در پارک فناوری پردیس نیز در راستای تکمیل زنجیره صنعت خورشیدی در صدد آمده که پروسه تبدیل سلول به پنل را بومی سازی کند. این شرکت اکنون در مرحله تولید پنل‌های ۲۰ و ات است و تا آخر سال تولید پنل‌های صد وات را برنامه ریزی کرده است.
تولید این پنل ها که اکنون دانش فنی آن توسط محققان این شرکت بدست آمده صددرصد ارزش افزوده دارد.
به گزارش مهر، اگرچه استفاده از توان داخلی برای رفع نیازها و مسائل کشور بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است و در این زمینه تحریم‌ها فرصتی برای محصولات داخلی فراهم کرده‌اند اما هنوز تا نتیجه مطلوب فاصله داریم و برای برداشتن موانع باید بیشتر تلاش کرد از سوی دیگر یکی دیگر از دغدغه‌های فناوران این است که اگر روزی تحریم‌ها هم برداشته شد نباید رویکردمان به واردات تغییر کند.