خبرگزاری مهر -گروه هنر-نیوشا روزبان: فیلم سینمایی «جنایت بی‌دقت» یکی از سه نماینده سینمای ایران در هفتادوهفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم «ونیز» بود؛ فیلمی که در بخش «افق‌ها» روی پرده رفت و توانست جایزه بهترین فیلمنامه اورژینال از سوی انجمن منتقدان مستقل را برای نسیم احمدپور و شهرام مکری نویسندگان فیلمنامه این فیلم به ارمغان بیاورد.
«جنایت بی‌دقت» به کارگردانی شهرام مکری و تهیه‌کنندگی نگار اسکندرفر این جایزه را در بخش جنبی جشنواره ونیز از آن خود کرد.
مکری پیش از این و با فیلم «ماهی و گربه» جایزه بهترین فیلم در بخش «افق‌ها» را در جشنواره فیلم ونیز از آن خود کرده بود؛ جایزه‌ای که امسال دیگر نماینده سینمای ایران یعنی «دشت خاموش» به کارگردانی احمد بهرانی آن را به‌دست آورد.
شهرام مکری که پس از پایان جشنواره ونیز در ایتالیا، این روزها در آمریکا به سر می‌برد در این گفتگو از بازتاب‌های حضور نمایندگان سینمای ایران در جشنواره ونیز و همچنین برنامه‌ریزی برای اکران فیلم «جنایت بی‌دقت» در سینماهای ایران می‌گوید.
مشروح گفتگوی خبرگزاری مهر با شهرام مکری به بهانه توفیق «جنایت بی‌دقت» در اولین حضور بین‌المللی خود را در ادامه می‌خوانید.
* پیش از صحبت درباره حضور در جشنواره ونیز، ابتدا می‌خواهم درباره فیلم سینمایی «جنایت بی دقت» صحبت کنید اینکه فضای این فیلم تا چه اندازه از نظر ساختاری (سکانس پلان) و محتوایی مشابه کارهای قبلی شما است که طبیعتاً مخاطبان خاص خود را هم در سینمای ایران دارد.
این فیلم سینمایی به هر حال شبیه و ادامه کارهای قبلی است که انجام داده‌ام، البته شاید بگویم که از نظر اینکه فیلم در یک پلان اتفاق بیفتد مثل کارهای قبلی نیست و روایتش در یک پلان ممتد و بلند نیست. می‌توان گفت فیلم از این نظر متفاوت با ساخته‌های قبلی من است و پلان‌های متعدد و متنوع و لوکیشن‌های مختلفی دارد. اما از نظر اینکه آیا به لحاظ ساختار و یا دغدغه‌های موجود در فیلم شبیه فیلم‌های قبلی است، می‌گویم بله همین گونه است.
شاید همان میزان شباهتی که میان «اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» با دو فیلم «ماهی و گربه» و «هجوم» وجود دارد. می‌توان گفت «جنایت بی دقت» نیز در نسبتی با این فیلم‌ها قرار گرفته است. به تعبیر دیگر فکر می‌کنم اگر مخاطب فیلم «جنایت بی‌دقت» را ببیند، می‌تواند حدس بزند که همان کارگردانی که آن فیلم‌های قبلی را ساخته آن را کارگردانی کرده است، اما معنایش این نیست که بازهم فیلم در یک پلان روایت شده است.
* این فیلم برای اولین بار در جشنواره فیلم ونیز نمایش داشته و به تعبیری رونمایی شد؛ برداشت خودتان از بازخورد مخاطبان خارجی نسبت به این فیلم چگونه بود؟
هنگام مراحل فنی پایانی فیلم «جنایت بی‌دقت» فرصتی پیدا نشد که بتوانم فیلم را با مخاطب و یا مخاطب آزمایشی در ایران ببینم، فقط بچه‌هایی که کارهای فنی فیلم را انجام می‌دادند، فیلم را دیده بودند و با آنها تجربه مشترک تماشای فیلم را داشتم و همانطور که می‌دانید چنین تجربه‌هایی خیلی نمی‌تواند تجربه‌های دقیقی برای ارزیابی کار باشد. به این دلیل که کسانی که کارهای فنی فیلم را انجام می‌دهند، به هر حال بریده‌بریده و مرتبط با حوزه فعالیت خود بخش‌هایی از کار را دیده‌اند.
«جنایت بی دقت» را واقعاً برای اولین بار با تماشاچیان خارجی در فستیوال ونیز دیدم و از این بابت که فیلمم را برای اولین بار در کنار تماشاچی غیرایرانی می‌دیدم، این تجربه برای من هیجان‌انگیز بود. چرا که نمی‌دانستم مدل ارتباط آنها با فیلم چگونه خواهد بود به همین دلیل «جنایت بی دقت» را واقعاً برای اولین بار با تماشاچیان خارجی در فستیوال ونیز دیدم و از این بابت که فیلمم را برای اولین بار در کنار تماشاچی غیرایرانی می‌دیدم، این تجربه برای من هیجان‌انگیز بود. چرا که نمی‌دانستم مدل ارتباط آنها با فیلم چگونه خواهد بود. فیلم به گونه‌ای است که داستانی از تاریخ معاصر ایران را یادآوری می‌کند و از طرف دیگر در این فیلم با جزئیاتی که تماشاچی ایرانی خیلی با آن آشنا هست، کار کرده‌ام و نمی‌دانستم فیلم می‌تواند با مخاطب غیرایرانی ارتباط برقرار کند یا خیر.
خوشبختانه اتفاق خوبی که در فستیوال ونیز رخ داد، این بود که فهمیدم جنبه‌ای از فیلم که جنبه‌های مربوط به خود «سینما» است، به دلیل اینکه یک زبان مشترک بین ملت‌های دنیا است، با تماشاچی غیرایرانی ارتباط خوبی برقرار کرد. از این بابت خیالم راحت شد که فیلم این امکان را دارد که در فستیوال‌هایی در خارج از ایران و یا نمایش‌هایی در خارج از ایران به نمایش دربیاید، یکی دیگر از معیارهایی که آدم می‌تواند بفهمد که فیلم با مخاطب غیر ایرانی ارتباط برقرار کرده است یا خیر، پخش‌کننده‌های خارجی هستند که ممکن است برای اکران یا قرارداد فیلم بیایند و ابراز تمایل کنند که می‌خواهند فیلم را در کشورشان پخش کنند.
* که این اتفاق خوب برای «جنایت بی‌دقت» رخ داد...
بله در طول برگزاری جشنواره و نمایش فیلم در ونیز، خانم میرشب پخش‌کننده بین‌المللی فیلم قراردادی با یک شرکت فرانسوی از طریق شرکت «دیریم لپ» امضا کرد که اتفاق خیلی خوبی بود و به نظر من این یک نشان دیگری است برای من که فیلم می‌تواند با مخاطب بین‌المللی ارتباط برقرار کند، از طرف دیگر خیلی به ارتباط فیلم با تماشاچی ایرانی امیدوار هستم و فکر می‌کنم که مطابق معمول احتمالاً نظرات موافق و مخالف برای فیلم شکل می‌گیرد اما فیلم برای مخاطب ایرانی می‌تواند جنبه‌های جذاب بیشتری داشته باشد.
* شما در جشنواره ونیز در کنفرانس تولید مشترک هم حضور داشتید و از مزایای تولید مشترک با سینمای ایران صحبت کردید، کمی در این باره توضیح دهید و فکر می‌کنید در شرایط فعلی که ایران دچار تحریم‌های بسیاری شده است، این کنفرانس و صحبت‌هایی که در آن رد و بدل شد تا چه اندازه کمک به جذب سینماگران خارجی برای تولید فیلم در ایران می‌کنند؟
یکی از راه‌هایی که سینمای امروز دنیا بر اساس آن فعالیت می‌کند تولید مشترک است؛ تولیدات مشترک از دو جنبه بسیار مهم هستند، یکی اینکه باعث چرخش اقتصادی بزرگ‌تری در سینما می‌شود و تولید مشترک غالباً بین چند کشور، باعث می‌شود شرایط اکران محصول نهایی بین مخاطبان چند کشور مورد بررسی قرار گیرد. از طرف دیگر مراودات فرهنگی که بین کشورها برای تولید مشترک شکل می‌گیرد حائز اهمیت است؛ از نظر نیروی کار و تبادل نیروهای متخصص گرفته تا آشنایی با فرهنگ کشورهایی که فیلم در آنها فیلمبرداری می‌شود. اینها بسیار مهم است.
به لحاظ الگوهای تولیدی، ساختار سینمای ایران شبیه به ساختار سینمای اروپا است و همان‌گونه رفتار می‌کند، منظور من این است که مانند سینمای هندوستان یا آمریکا یا کشورهای آسیایی مانند کره جنوبی و ژاپن، تولیدات در ایران کمپانی محور نیست و از این نظر شاید نزدیک به مدلی است که مثلاً در فرانسه یا در آلمان، انگلستان و یا ایتالیا حتی کشورهای مانند سوئیس و سوئد وجود دارد از این دو جنبه تولیدات مشترک در دنیا خیلی مطرح است. از طرف دیگر به نظر می‌رسد به لحاظ الگوهای تولیدی، ساختار سینمای ایران شبیه به ساختار سینمای اروپا است و همان‌گونه رفتار می‌کند، منظور من این است که مانند سینمای هندوستان یا آمریکا یا کشورهای آسیایی مانند کره جنوبی و ژاپن، تولیدات در ایران کمپانی محور نیست و از این نظر شاید نزدیک به مدلی است که مثلاً در فرانسه یا در آلمان، انگلستان و یا ایتالیا حتی کشورهای مانند سوئیس و سوئد وجود دارد. در این کشورها هم تولیدات سینمایی کمپانی‌محور نیستند.
ما با یک نگاه به کشورهای اروپایی می‌بینیم که الگوی آنها در این سال‌ها بر اساس تولیدات مشترک شکل گرفته و تولیدات مشترک در این کشورها خیلی قوی هستند. خیلی پربار در این حوزه کار می‌کنند. به همین دلایل به نظرم شرکت در یک نشست تخصصی که قرار بود در آن در مورد تولیدات مشترک حرف زده شود و امکانات و پتانسیل ایران در آن معرفی می‌شد، فرصت خوبی بود. فرصتی که حداقل در آن از جذابیت‌ها و ظرفیت‌های تولید مشترک در سینمای ایران صحبت کردیم. اما متاسفانه فکر نمی‌کنم نتیجه چنین نشست‌هایی تا زمانی که نتوانیم مراودات مالی و فرهنگی با دنیا داشته باشیم، چندان کارساز باشد. فعلاً شاید مقدمات و زمینه چینی اولیه است و قبل‌تر از آن باید تصمیم‌های بزرگ‌تری در کشور ما گرفته شود به لحاظ اینکه مشخص شود در حوزه رابطه مالی و فرهنگی رابطه کشور ما با جهان چه رابطه‌ای است.
اینها اول باید تعریف شود و بعد در دل این رابطه است که تولیداتی می‌تواند در سینما شکل بگیرد که این تولیدات وابسته به روابط هستند، وقتی که روابط قطع است فکر می‌کنم که شاید شرکت کردن در این کنفرانس‌ها و در چنین نشست‌هایی صرفاً به دیگران یادآور ی می‌کند که شاید باید زودتر قدمی در این مورد برداشته شود.
* از بین سه فیلم ایرانی که در ونیز نمایش داده شد، فرصت کردید فیلم‌های دیگر را هم رصد کنید، بازخوردها درباره نمایندگان سینمای ایران چگونه بود.
قبل از جشنواره از طریق دوستانی که با فستیوال ونیز مرتبط بودند می‌شنیدم که فیلم‌های ایرانی امسال خیلی مورد توجه هیات انتخاب فستیوال ونیز قرار گرفته‌اند و دوستانی که در هیات انتخاب فستیوال ونیز بودند درباره فیلم‌های ایرانی به عنوان فیلم‌هایی که امسال قدرتمند هستند و انتخاب را سخت می‌کنند حرف می‌زدند. از طرف دیگر انتخاب سه فیلم ایرانی در بخش‌های اصلی این رویداد جزو اتفاق‌های کم سابقه بود به همین دلیل شاید بتوانیم بگوییم فیلم‌های ایرانی امسال در مرحله انتخاب، شانس خوبی در ونیز داشتند، از طرف دیگر در بخش جوایز نیز اتفاق خوبی که افتاد این بود که هرکدام از فیلم‌ها جایزه‌ای را گرفتند که مهمتر از همه فیلم «دشت خاموش» احمد بهرامی بود که جایزه اصلی بخش «افق‌ها» را گرفت که جایزه بسیار مهم و معتبری است و می‌توانم بگویم بزرگترین جایزه امسال فستیوال ونیز را در میان فیلم‌های ایرانی فیلم «دشت خاموش» گرفت.
جایزه‌ای که بازیگر نوجوان فیلم آقای مجیدی گرفت و جایزه فیلمنامه «جنایت بی‌دقت» که به من و نسیم احمدپور داده شد از دیگر جوایزی بود که فستیوال ونیز به آثار ایرانی داد، فکر می‌کنم که مجموعه این جوایز نشان می‌دهد که سینمای ایران حضور خوبی در جشنواره فیلم ونیز داشته است.
* فارغ از داوری‌ها و جوایز بازخورد عمومی مخاطبان جشنواره چگونه بود؟
بازخوردها تا آنجا که من رصد کردم بازخوردهای مثبت زیادی در مورد فیلم «دشت خاموش» و «جنایت بی‌دقت» بود چرا که من بیشتر جوایز بخش افق‌ها را رصد می‌کردم چرا که فیلم خودم نیز در این بخش بود و بیشتر آنها را می‌دیدم و می‌خواندم، از طرف دیگر این را می‌دانم که منتقدان آمریکایی که البته در فستیوال حضور نداشتند و از طریق فضای مجازی موفق به دیدن فیلم آقای مجیدی شده بودند، در مورد فیلم وی مطالب مثبت زیادی نوشتند و بازخوردهای آن نیز در فضای مجازی ایران دیده شد. در کل فکر می‌کنم برای فیلم‌های ایرانی در فستیوال ونیز اوضاع خیلی خوب بود.
شاید به خاطر اینکه احمد بهرامی خودش در روزهای آخر در فستیوال حضور نداشت آن طور که باید فضاسازی رسانه‌ای برای «دشت خاموش» اتفاق نیفتاد کمی بازتاب خبر فیلمش در مطبوعات و رسانه‌های ایران هم کمرنگ‌تر بود، اما فکر می‌کنم که فیلم به تدریج جای خود را بین مخاطبان ایرانی باز می‌کند و کنجکاوی‌ها را برمی‌انگیزد و امیدوارم زودتر فیلمش در ایران اکران شود.
* با توجه به شرایط فعلی اکران در ایران چه برنامه‌ای برای نمایش «جنایت بی‌دقت» دارید؟ آیا در سال جاری احتمال اکران عمومی و یا آنلاین فیلم وجود دارد؟
درباره اکران فیلم «جنایت بی‌دقت» باید بگویم، خوشبختانه پخش‌کننده‌هایی در ایران فیلم را دیده‌اند و ابراز تمایل برای پخش فیلم در ایران کرده‌اند. فکر می‌کنم شرایطی که کرونا به سینماها تحمیل کرده است در سراسر دنیا شرایط یکسانی است و امیدوارم سینمای ایران که خیلی وابسته است به مخاطبانی که در سینما فیلم را می‌بینند، زودتر به حالت عادی بازگردد تا همه بتوانند راجع به وضعیت اکران فیلم‌هایشان تصمیم بگیرند.
از همین الان می‌دانم که تولیدات سال آینده سینمای ایران خیلی تولیدات پرهیجانی برای تماشاگر ایرانی است، چرا که کارگردانان بزرگ و مهم سینمای ایران در حال پیش تولید و تولید فیلم‌های خود هستند، در نتیجه منتظر ماندن برای بازار اکران در سال آینده یک ریسک بزرگ است و باید همین امسال تلاشمان را برای اکران کنیم راستش ما به اکران آنلاین این فیلم فکر نکرده‌ایم و امیدوارم فیلم را روی پرده سینما نمایش دهیم اما راجع به زمان اکران اصلاً نمی‌توانم نظر دقیقی بدهم و این گرفتاری است که همه فیلم‌های ایرانی دارند و احتمالاً در هفته آینده یک تصمیم جدی‌تری در این زمینه می‌گیریم چرا که فیلم در فستیوال‌های بین‌المللی دیگری نمایش داده می‌شود که به تدریج اخبار آن را اعلام می‌کنیم.
ولی باید دید که اکران‌های ایران همپوشانی با فستیوال‌های خارجی نداشته باشند. بسیار خوشبین هستم که بتوانیم این فیلم را در سال جاری در ایران اکران کنیم. یعنی به سال بعد و اکران آنلاین و شلوغی احتمالی سال بعد گره نخوریم، از همین الان می‌دانم که تولیدات سال آینده سینمای ایران خیلی تولیدات پرهیجانی برای تماشاگر ایرانی است، چرا که کارگردانان بزرگ و مهم سینمای ایران در حال پیش تولید و تولید فیلم‌های خود هستند، در نتیجه منتظر ماندن برای بازار اکران در سال آینده یک ریسک بزرگ است و باید همین امسال تلاشمان را برای اکران کنیم.
* برنامه‌تان برای ادامه حضور فیلم در جشنواره‌های داخلی و خارجی چیست؟
در مورد جشنواره‌های داخلی باید بگویم که برنامه‌ای برای نمایش این فیلم در جشنواره‌های داخلی نداریم. البته جشنواره‌ای هم در حال حاضر نداریم که بتوانم فیلم را در آن نمایش دهم، جشنواره بین‌المللی فیلم فجر موقعی که فیلم من ممکن بود در آن به نمایش درآید تکلیفش معلوم و پرونده آن بسته شد، اما برای فستیوال‌های خارجی برنامه خوب و منظمی داریم. همان طور که گفتم خانم میرشب پخش‌کننده فیلم هستند و با کمپانی «دیریم لپ» توافقات خوبی را برای حضور در فستیوال‌های خارجی بسته است.
همچنین با یک پخش‌کننده فیلم در فرانسه برای نمایش فیلم در این کشور به توافق رسیده‌اند و پخش‌کنندگان دیگری نیز در حال مذاکره است که اخبار آن به زودی اعلام می‌شود. فکر می‌کنم در حال حاضر با توجه به شرایطی که کرونا بر فستیوال‌ها تحمیل کرده است، فیلم «جنایت بی‌دقت» خوش شانس بوده که توانسته در فستیوال ونیز به نمایش درآید و احتمالاً در ماه‌های آینده در فستیوال‌های دیگری نیز نمایش داشته باشد و امیدوارم این موفقیت‌ها کمکی شود که مخاطب ایرانی بیشتر ترغیب به تماشای فیلم در ایران شود.