به گزارش خبرنگار مهر، چهل سال پیش در چنین روزهایی ملت ایران که از بند جور و ستم رژیم طاغوت رسته و طعم شیرین پیروزی انقلاب را مزه‌مزه می‌کرد، ناباورانه شاهد تجاوز ارتش بعث عراق به فرماندهی صدام به مرزهای غربی و جنوبی کشورش شد؛ تجاوزی که از سوی قدرت‌های غربی به خصوص آمریکا مورد پشتیبانی قرار گرفت و نهایتاً به‌عنوان طولانی‌ترین جنگ در سده‌های اخیر شناخته شد!
به همین مناسبت با مراجعه به جلد نهم روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با عنوان «تصمیم صدام به جنگ علیه ایران» حوادث آن روزها را مورد بازخوانی قرار می‌دهیم.
پیشنهاد صدام برای بهبود روابط با ایران!
بااینکه رژیم عراق ادعا می‌کند تنها کمتر از نصف آنچه را که طبق قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر با توافق ایران به عراق تعلق می‌گرفت و نیز کنترل کامل شط‌العرب به دست آورده است، صدام برای بهبود روابط با تهران پیشنهاداتی ارائه داده است؛ ازجمله: پس‌گرفتن جزایر ابوموسی، تنب کوچک و بزرگ در دهانه خلیج‌فارس و نیز قول خودمختاری به اقلیت‌های کرد، عرب و بلوچ. [۱]
بدون شک، پیشنهادهای تازه صدام در میان مقامات سیاسی و نظامی ایران نوعی مبارزه‌طلبی تلقی می‌شود و همین نگرانی برخی محافل سیاسی، انقلابی، عربی را برانگیخته و آنان را به تکاپو برای جست‌وجوی راه‌هایی جهت حل مخاصمه و جلوگیری از پیشرفت آن واداشته است. در این زمینه از دمشق خبر می‌رسد یاسر عرفات، رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین، به‌زودی از تهران و طرابلس دیدار خواهد کرد. منابع فلسطینی گفتند عرفات در مدت اقامتش در تهران اوضاع مرزی ایران و عراق را با رهبران ایران بررسی خواهد کرد. [۲]
اعلام حمایت برخی کشورها، سازمان‌ها و رسانه‌های عربی منطقه از رژیم عراق
در تبلیغات رسانه‌های عراق و نیز برخی رسانه‌های عربی، اعلام حمایت برخی کشورها، سازمان‌ها و رسانه‌های عربی منطقه از رژیم عراق و اقدامات اخیر رهبری این کشور در حمله به خاک ایران و لغو یک‌جانبه قرارداد مرزی میان دو کشور، رفته‌رفته، آشکارا، پررنگ‌تر می‌شود. رادیو صوت‌الجماهیر عراق گزارش داد که امروز ملک حسین‌بن‌طلال، پادشاه اردن هاشمی، مجدداً در یک تماس تلفنی با پرزیدنت صدام حسین اعلام کرد دولت و ملت اردن کنار عراق در مبارزه خود برای بازگرداندن حقوق کامل خود خواهد ایستاد. [۳] همچنین امروز سرهنگ "محمد خانا ولد یدانا"، رئیس‌جمهور موریتانی، که شب گذشته نامه صدام حسین را از سفیر ویژه وی، برهان‌الدین عبدالرحمن، دریافت کرده بود، ضمن حمایت از موضع عراق تأکید کرد که موریتانی آماده است از کلیه اقدامات عراق پشتیبانی کند. [۴] شاذلی قُلَیبی دبیر کل اتحادیه عرب، حمایت خود را در رابطه با درگیری‌های مرزی این کشور با ایران ابراز داشته و گفته است که در برخوردهای کنونی ایران و عراق باید از عراق که خواستار به دست آوردن سرزمین‌های خود می‌باشد حمایت کرد. [۵]
به دنبال حملات عراق در مناطق مرزی بستان و سوسنگرد، امروز نیز در این نواحی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مقابل قوای زرهی، مکانیزه و پیاده عراق مقاومت کردند.
ارتش عراق بازهم دست به تحرکات و نقل‌وانتقال نیرو و تجهیزات بیشتر به منطقه هم‌جوار هویزه زده است؛ چنانکه برابر گزارش ستاد مشترک ارتش، عصر امروز، قرارگاه لشکر ۱۲ ارتش عراق با یکی از تیپ‌های تابعه که هویت آن‌ها نامشخص می‌باشد از شمال عراق به منطقه هویزه حرکت نموده‌اند. [۶]
از طرف دیگر، امروز نیز همچون دو روز گذشته نیروی هوایی عراق در منطقه خوزستان و ایلام، هیچ تحرکی نداشت که این امر مشکوک به نظر می‌رسد. [۷]
بنی‌صدر به‌عنوان رئیس‌جمهور و فرمانده کل نیروهای مسلح، از صبح امروز در ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران حاضر شده تا شخصاً بر عملیات نیروهای مسلح انقلاب در غرب و جنوب کشور نظارت کند. [۸]
تشدید درگیری‌ها در جنوب
به دنبال لغو یک‌جانبه قرارداد مرزی میان ایران و عراق از طرف دولت بعث حاکم بر عراق، درگیری نه‌تنها در پاسگاه‌های شلمچه شدت بیشتری یافته، بلکه این درگیری‌ها امروز به رودخانه اروند و دهانه خلیج‌فارس نیز کشیده شده است.
در زمینه وضعیت کشتیرانی در اروندرود در اوضاع کنونی، یک مقام آگاه در اداره بنادر و کشتیرانی آبادان اعلام کرد که از روز گذشته تاکنون هیچ‌گونه کشتی تجارتی از طریق شط‌العرب وارد بنادر آبادان و خرمشهر نشده است. [۹] اما اوضاع اروندرود و دهانه آن به سمت خلیج‌فارس، با توجه به تردد کشتی‌های مختلف وابسته به ایران، از اولین ساعات بامداد امروز تهدیدآمیز به نظر می‌رسید؛ چراکه بر اساس یک گزارش با ارزیابی "صحت دارد" منابع عراقی می‌دانند که قرار است سه فروند کشتی تجارتی روسی، یوگسلاوی و ایرانی در ساعت ۱۵ امروز با اسکورت ناوچه‌های نیروی دریایی از بندر خرمشهر جدا و به‌طرف دریا عزیمت نمایند. سربازان و پرسنل ارتش عراق با اسلحه و مهمات در مقابل نیروی دریایی مستقر شده‌اند که با چشم دیده می‌شوند. [۱۰]
در این حال، مزدوران بعث عراق با سلاح‌های سنگین و شلیک آر.پی.جی ۷ پاسگاه ترمینال نظامی بندر خرمشهر را به گلوله بستند. [۱۱] و در پی آن، قوای نظامی ایران با آتش سلاح‌های سنگین، دو ناوچه عراقی را در آب‌های عراق به آتش کشیدند. طی این درگیری‌ها که در سراسر نوار مرزی خرمشهر صورت گرفت، ۱۵ تن از نظامیان ایران زخمی شدند که ۲ تن از آنان در بیمارستان‌های خرمشهر به درجه شهادت نائل آمدند. به دنبال درگیری‌های شدید امروز، قوای نظامی ایران کلیه مرزها را در منطقه جنوب و جنوب‌غربی ایران زیر کنترل شدید گرفت و شلمچه خرمشهر از پل نو به‌طرف بالا [۱۲] خالی از سکنه شد.
به دنبال غرق‌شدن دو ناوچه عراقی توسط قوای ایران، عراقی‌ها به‌سوی یک یدک‌کش ایرانی به نام "بابک" شلیک کردند که سرنشینان آن بلافاصله به آب زدند و همگی نجات یافتند، اما یدک‌کش بابک به آتش کشیده شد. [۱۳]
قایق‌های گشتی عراق در جزیره ام‌الرصاص هدف خمپاره‌های خودی
در مقابله با حملات آتشبارها و تیراندازی‌های عراق در این مناطق، امروز ارتش ایران یک قبضه توپ در منطقه روبه‌روی پاسگاه ابوالخصیب عراق مستقر کرد و نیروهای ایرانی محل توقف قایق‌های گشتی عراقی را در جزیره ام‌الرصاص با خمپاره هدف قرار دادند.
درحالی‌که امروز حملات و تحرکات ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر و آبادان شدت یافته و به سمت اروندرود و دهانه خلیج‌فارس کشیده شده است، نیروهای ارتش عراق در این مناطق بازهم دست به تقویت بیشتر زدند. چنانکه از گزارش‌های دیدبان‌های خودی برمی‌آید، امروز یک واحد زرهی ارتش عراق روبه‌روی پاسگاه مرزی علی‌شیر ایران در خاک عراق مستقر شد.
قصد تعرض عراق به ایران از منطقه ام‌الرصاص
از سوی دیگر تحرکات دیگر عراق در منطقه ام‌الرصاص نشان می‌دهد که عراق قصد تعرض از این منطقه را دارد، در گزارش ستاد لشکر ۹۲ زرهی اهواز آمده است: ساکنان ام‌الرصاص منازل خود را ترک نموده و به‌جاهای دیگر نقل‌مکان نموده‌اند. … چون منطقه ام‌الرصاص مقابل پایگاه دریایی خرمشهر می‌باشد، تخلیه منازل نشانه داشتن هدف‌های تعرضی در این قسمت می‌باشد. [۱۴]
با بالا گرفتن درگیری‌ها در منطقه مرزی خرمشهر، بخشی از نیروهای اعزامی به این منطقه فرستاده‌شده‌اند. ازجمله از طرف ستاد فداییان امام خمینی یک اکیپ ۱۰ نفره شامل یک گروه رزمی و یک گروه امداد متشکل از دکتر و خواهر بهیار عازم جبهه شلمچه شدند. [۱۵]
درگیری‌های مرزی و حملات عراق به مرزهای استان کرمانشاه که از ساعت ۱۲ دیشب شدت یافته بود، امروز نیز ادامه داشت. این درگیری‌ها در منطقه سومار و نفت‌شهر بالا گرفت و با مقابله شدید نیروهای مسلح خودی پایان یافت. [۱۶]
بخش‌هایی از مناطق مرزی استان ایلام در چند روز گذشته به تصرف ارتش عراق درآمده و این مناطق، بارها میان قوای دو طرف دست‌به‌دست شده است. نیروهای مسلح خودی همچنان به دنبال راهکارهایی برای بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته هستند. امروز تعداد ۳۰ دستگاه خودرو ایفا حامل مهمات از پادگان ابوغریب از طریق کوت جهت تقویت بیشتر یگان‌های مستقر در نوار مرزی عراق اعزام گردیده‌اند. [۱۷]
حضور ایرانیان متواری در خطوط دشمن
هم‌زمان با اوج‌گیری تحرکات و حملات ارتش عراق به مرزهای غرب و جنوب‌غربی ایران، عوامل داخلی وابسته به این رژیم نیز بر فعالیت‌های خود افزوده‌اند و با کمک دولت عراق، در برخی مناطق مشرف‌به استان‌های کرمانشاه، ایلام و خوزستان در حال فراگیری دوره‌های نظامی و تخریب هستند. مأمورین دولت عراق همچنان با تلاش زیاد مشغول انتخاب و مسلح‌نمودن ایرانیان متواری که در اردوگاه‌های دربندیخان، پیواز، شهرزور، سلیمانیه، کرکوک و خانقین به‌عنوان پناهنده ایرانی اسکان داده شده‌اند، می‌باشد. این افراد را مأمورین اداره استخبارات شمال به ریاست سرتیپ خزعل اجرا می‌نماید. افرادی که بدین ترتیب مسلح و به‌عنوان چریک روانه نقاط مرزی ایران می‌گردند مبلغ صد دینار بابت هزینه راه دریافت می‌نمایند. [۱۸]
در استان کردستان و در جنوب آن تحرکات و فعالیت‌ها و گاه درگیری‌های ضد نظام ادامه دارد و این به‌خصوص در مریوان چشمگیرتر است؛ تحرکاتی که بعضاً همکاری مستقیم عراق در آن مشهود است.
درگیری هواداران سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و دیگر گروه‌های چپ با جوانان مذهبی قائم‌شهر
در ادامۀ تحریکات و تحرکات سازمان‌یافتۀ سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و گروه‌های چپ که به‌طور روزمره در برخی نقاط کشور رخ می‌دهد، از صبح امروز تا پاسی از شبْ گذشته، اوضاع شهرستان قائم‌شهر به دلیل درگیری میان هواداران سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و دیگر گروه‌های چپ با گروهی از جوانان مذهبی، به‌شدت متشنج و مغازه‌ها تعطیل شده بود. [۱۹]
تعطیلی کنسولگری شوروی در رشت
سردی در روابط ایران و شوروی همچنان ادامه دارد، گرچه برای رفع مشکلات فی‌مابین، رایزنی‌ها و تماس‌هایی نه‌چندان مستحکم و قابلاعتماد در جریان است. دراین‌ارتباط، کنسولگری شوروی در رشت دیروز با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که طبق تصمیم دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، کنسولگری این کشور در رشت از تاریخ ۲۹ شهریور سال ۱۳۵۹، تعطیل خواهد شد. [۲۰] این اقدام به دنبال خودداری شوروی از دادن اجازه به ایران انجام گرفته است. ایران درخواست کرده بود که در شهر دوشنبه پایتخت ایالت تاجیکستان که نزدیک‌ترین جمهوری شوروی به افغانستان است، کنسولگری باز کند. [۲۱]
[۱] پژوهشگاه علوم معارف دفاع مقدس، جنگ ایران و عراق از نگاه مطبوعات جهان، ج ۱، ص ۳۲۷، فایننشال‌تایمز، راجر ماتیوس، ۲۰/۹/۱۹۸۰ (۲۹/۶/۱۳۵۹)، مترجم: مهدی رنجبران.
[۲] روزنامه جمهوری اسلامی، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۱؛ و روزنامه کیهان، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۱؛ و روزنامه انقلاب اسلامی، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۴، همگی به نقل از خبرگزاری پارس به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی از دمشق.
[۳] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۶، تاریخ ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ ص ۴۳، بخش عربی رادیو صوت‌الجماهیر بغداد، ساعت ۱۶:۳۰ دقیقه، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۴] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۶، تاریخ ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ ص ۴۳، بخش عربی رادیو صوت‌الجماهیر بغداد، ساعت ۱۳:۳۰ دقیقه، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۵] روزنامه کیهان، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۱۲؛ و روزنامه انقلاب اسلامی، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۴، هر دو به نقل از خبرگزاری رویترز از بغداد به نقل از خبرگزاری عراق.
[۶] سند شماره ۷۱۳۵۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۳ (مرکز فرماندهی) به نزاجا، ۳۰/۶/۱۳۵۹.
[۷] سند شماره ۴۸۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ شماره سریال ۱۶، صص ۳ و ۴، از مرکز پشتیبانی هوایی مستقر در لشکر ۹۲ زرهی اهواز، ۲۹/۰۶/۱۳۵۹
[۸] روزنامه کیهان، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص‌آخر، به نقل از خبرگزاری پارس از تهران؛ و روزنامه انقلاب اسلامی، ۲۹/۶/۱۳۵۹، صص ۱ و ۲.
[۹] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۶، تاریخ ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ ص ۳، اهواز خبرگزاری پارس، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۱۰] سند شماره ۵۰۷۳۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۲ (م ۱۳۲) به نداجا، ۲۹/۶/۱۳۵۹، بر اساس شنود از ارتش عراق.
[۱۱] سند شماره ۲۹۲۵۵۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی استان خوزستان به استانداری محترم خوزستان، ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ برابر اعلام شهربانی خرمشهر، ۲۹/۶/۱۳۵۹؛ و سند شماره ۳۴۴۹۱ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شاجا به وزارت کشور، ۳۰/۶/۱۳۵۹، برابر اعلام شهربانی خرمشهر، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۱۲] سند شماره ۴۰۹۳۲۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، شماره ۱۵، ۳۰/۶/۱۳۵۹، ص ۲، از ستاد عملیاتی جنوب، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۱۳] سند شماره ۴۸۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ شماره‌سریال ۱۶، صص ۴ و ۵، از گارد ساحلی، ۲۹/۶/۱۳۵۹؛ و روزنامه کیهان، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص‌آخر، خبرنگار کیهان از آبادان.
[۱۴] سند شماره ۲۹۰۸۷۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد لشکر ۹۲ زرهی (رکن ۲) به ت ف نزاجا (مد اطلاعات)، برابر اعلام پایگاه آبادان و نظریه رکن ۲ لشکر ۹۲ زرهی.
[۱۵] روزنامه جمهوری اسلامی، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۵، خبرنگار جمهوری اسلامی از آبادان.
[۱۶] روزنامه کیهان، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص‌آخر، خبرنگار کیهان از قصرشیرین.
[۱۷] سند شماره ۱۴۱۶۲۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه (مرکز فرماندهی) به سپاه غرب کشور، ۲۹/۶/۱۳۵۹، ساعت ۲۳:۲۰.
[۱۸] سند شماره ۵۰۷۱۵ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مشترک (اداره دوم حفاظت اطلاعات) به ستاد عملیات غرب، ۲۹/۶/۱۳۵۹.
[۱۹] سند شماره ۲۱۴۲۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن خبری مرکز فرماندهی عملیات سپاه، ۲۹/۶/۱۳۵۹، ص ۱.
[۲۰] روزنامه کیهان، ۲۹/۶/۱۳۵۹، ص ۱۷؛ و روزنامه جمهوری اسلامی، ۳۱/۶/۱۳۵۹، ص ۴، هر دو به نقل از خبرگزاری پارس از رشت.
[۲۱] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۶، تاریخ ۳۰/۰۶/۱۳۵۹ ص ۱۰، بخش فارسی رادیو لندن، ساعت ۲۰:۴۵، ۲۹/۶/۱۳۵۹.