به گزارش خبرگزاری مهر، بیست و هفتمین قسمت از فصل جدید از برنامه‌ی تلویزیونی «مصیر» کاری از گروه اجتماعی شبکه چهار سیما، یک‌شنبه ۳۰ شهریورماه با موضوع «اندیشه سیاسی آیت الله سید محمود طالقانی» با اجرای عطاالله بیگدلی روی آنتن رفت.
فصل جدید برنامه تلویزیونی مصیر با هدف بازخوانی و نقد اندیشه متفکران اسلامی، به بررسی ابعاد فکری اندیشمندان بزرگی چون؛ آیت الله جوادی، علامه طباطبایی، آیت الله طالقانی، امام خمینی (ره) و… می‌پردازد و تا کنون به بررسی اندیشه‌های آیت الله مهدوی کنی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، شهید سید مرتضی آوینی، آیت الله سید منیرالدین حسینی و شهید سید محمدباقر صدر پرداخته است.
مهمان این قسمت از برنامه، محمدرضا کائینی، نویسنده و پژوهشگر، درباره مؤلفه‌های اصلی اندیشه سیاسی آیت الله طالقانی بیان کرد: «نقطه آغاز تأمل سیاسی ایشان، مشاهده انحطاط و وضعیت اسف بار ایران و جهان اسلام است و در مقدمه تنبیه الامه که بعد از مشروطه نوشته اند هم به این موضوع اشاره می‌کنند. ایشان میگویند در آغاز طلبگی بنای من بر شک و تردید بود تا قبول و ایجاب. آبشخور اصلی آیت الله طالقانی قرآن و نهج البلاغه است و در کنار آن دستاوردهای تمدنی عصر حاضر به این معنا که بررسی کنند موفقیت‌ها در کجاست و علت شکست‌ها چیست. این آبشخورها اصولی را آیت الله طالقانی می‌سازند. اولی حساسیت و مشارکت عمومی است که در قالبت امر به معروف و نهی از منکر بیان می‌شود. یعنی جامعه‌ای که حساسیت عمومی نداشته باشد و همه را طیف بندی کرده باشد و به دیگران و نخبگان واگذار کرده باشد پیشرفت نخواهد کرد. مردم باید نسبت به سرنوشت خود و پیرامون روحیه نقد و حساسیت داشته باشند. دومین اصول قسط به معنای حق هرکسی را دادن، است. اگر هرکسی به آنچه استحقاقش را دارد برسد جامعه آرامی خواهیم داشت. اینکه مواضع قسط چه و چه قدر هست نیازمند مشورت و نهاد شورا است که ایشان بر این نهاد تاکید بسیاری دارند.»
کائینی ادامه داد: «آیت الله طالقانی، اصطلاح دموکراسی را به کار نمی‌برد. به نظرم علتش، تفاوت‌های مفهومی است که دموکراسی با لوازمش در غرب با مشارکت عمومی در اسلام دارد. مشارکت عمومی حدود و مرزی دارد. در غرب ارزش‌ها سیال هستند و بنابراین پیامدها متفاوت است. به هر حال این امر نشان دهنده مشارکت پذیری اندیشه ایشان است. اندیشه ایشان با ولایت متفاوت نیست. ولایت الهی و مشارکت عمومی مسلمان منافاتی ندارند همانطور که پیامبر در جنگ احد با آنکه نظرشان متفاوت است به نظر اکثیریت مردم عمل می‌کنند. ممکن است ولی جامعه به چیزی رسیده باشد که مردم نرسیده باشند. ما دو ساحت داریم ارزش‌ها و روش‌ها. در اسلام که ارزش‌ها ثابت هستند و قابل مشورت نیستند. تفاوت دموکراسی دینی و غیر دینی در همین نکته است که در اسلام فقط در روش‌ها مشورت گرفته می‌شود یعنی مردم تعیین می‌کنند که از چه روشی استفاده شود. آیت الله طالقانی تاکید دارند که جامعه باید میل کند، حرکت کند، برود و بسازد. این تاکید را هم در آغاز انقلاب و هم قبل از آن در تربیت نیرو و اشاعه معارف اسلامی داشتند. نهاد شورای مد نظر ایشان ورای شورای شهری است که امروز داریم، دامنه وسیع‌تری دارد. البته به نظارت عمومی بر شورا توسط مردم هم اشاره می‌کنند.»
این نویسنده و پژوهشگر درباره نسبت آیت الله طالقانی با گروه‌های گوناگون سیاسی شرح داد: «ایشان با چپ‌ها هیچ نسبتی نداشت. اندیشه چپ را به خوبی می‌شناخت و چپ‌های زیادی را هم به گفت و گو طلبیده بود. آیت الله طالقانی اندیشه چپ را ناشی از گرایش اصیل و فطری و انسانی نیست بلکه معلول استبداد سیاسی و بعضاً دینی است. در چنین جامعه‌ای قطعاً یک چپ با نقاب‌ها و اسامی مختلف ظهور می‌کند. ایشان کاملاً منتقد چپ بود و کتاب اسلام و مالکیت را هم در همین راستا نوشتند.»
کائینی در خصوص نهضت ملی ادامه داد: «آیت الله طالقانی با همه جناح‌ها ارتباط داشت. بارها کلیپی از بیانات تقطیع شده ایشان پخش شده و ایشان را به نفع دکتر مصدق مصادره کرده اند. سخنان ایشان در ۱۴ اسفند ۵۷ بر سر مزار مصدق به خوبی اندیشه ایشان را مشخص می‌کند، ایشان از فدایان اسلام تجلیل می‌کنند و آنها را انقلابی می‌دانند و بعد انتقاداتی نسبت به مصدق مطرح می‌کنند. البته آیت الله طالقانی نسبت به همه گروه‌ها انتقادات خود را مطرح می‌کنند اما متأسفانه این برچسب چسبانی‌ها باعث منزوی شدن گروه‌ها در دهه ۶۰ شد. به هر حال ارتباط یک شخص با یک گروه با این رفتارها مشخص نمی‌شود.»
این نویسنده نقش و عملکرد آیت الله طالقانی در ملی شدن صنعت نفت را بیان کرد: «آیت الله طالقانی در این جریان هم بر اساس اعتقاد خودشان به شورا و تعامل درصدد نزدیک کردن اضلاع نهضت به یکدیگر است. ایشان با آیت الله کاشانی که همیشه ارتباط داشتند و نزدیکان آیت الله کاشانی میگویند که بعد کودتا که همه ارتباط خودشان را قطع کرده بودند، ایشان همچنان رفت و آمد داشتند. دکتر مصدق را نماد مبارزه می‌دانست و حامی بود. اینکه یک عده سعی می‌کنند آیت الله طالقانی را در محدوده مصدق میخکوب کنند، کار غلطی است. مخالفت‌هایی هم داشتند. با فداییان اسلام هم بسیار صمیمی بود و دو بار آنها را پنهان کرد. به هر حال ایشان کلیت همه گروه‌ها را قبول داشتند در عین اینکه انتقاد هم می‌کردند.»
کائینی ادامه داد: «آیت الله طالقانی گرایشات موجود را به رسمیت می‌شناخت. اما با اینکه هرروز یک حزب جدید ایجاد شود هم مخالف بودند. چون به هر حال وحدت سخت می‌شود. در فرایند انقلاب هم از هیچ حزبی حمایت نکردند. وحدت شکنی بعد انقلاب را هم تخطئه می‌کردند. ایشان یکی از هوشمندترین و مجرب‌ترین های روحانیت سیاسی بودند. چهره ایشان فراجناحی بود و هیچکس نمی‌تواند او را به حزب خود منصوب کند.»
این پژوهشگر در خصوص نظر آیت الله طالقانی به ولایت فقیه بیان کرد: «نگاه ایشان به روحانیت، نگاه مربی و مروج بود تا نقش اجرایی. ایشان به روحانیون می‌گفتند در مسجد بنشینید و مردم را جذب کنید. در نظر آیت الله طالقانی و اساساً فلسفه وجود ولی فقیه، نقش نظارت بر اسلامیت قواست. ایشان صریحاً در تفسیر سوره آل عمران میگویند کار جامعه اول به دست خدا، بعد معصومین و بعد فقها است. در مقدمه و پاورقی‌های کتاب تنبیه الامه اشارات روشنی درباره ولایت فقیه دارند. تحریفات زیادی درباره نظر ایشان صورت گرفته که هیچکدام پایه و اساسی ندارد.»
کائینی در پایان گفت: «اگر به نظارت عمومی و شورا و بازگشت به اصول و مبانی عمل می‌کردیم هیچکدام از این مفاسد اتفاق نمی‌افتاد. شورا می‌تواند این باشد که در تصمیم گیری ها فضای ذهنی عموم مردم را لحاظ کنیم. آیت الله طالقانی شخصی است که نسخه‌های روشنی درباره جامعه پیچیده است و به راحتی در مسائل روز می‌توان از نظرات او استفاده کرد.»در میان برنامه بخش‌هایی مانند سرگذشت ایشان، معرفی کتاب، خاطراتی از ایشان و… پخش شد.