خبرگزاری مهر - گروه استانها؛ محمد حسین عابدی: ماهی نیست که رسانه‌ها خبر از تخریب یک بنای تاریخی در بافت قدیمی شهر شاهرود را ندهند. از تکیه که روزگاری محل تجمع عزاداران حسینی بود و کاشی کاری‌هایش دل ربایی می‌کرد تا تخریب خانه‌های قدیمی که بعضاً قدمتشان به یک و نیم قرن می‌رسد که همگی به جای مرمت و ایمن سازی، به تخریب سپرده می‌شوند. آیا اگر این بافت ارزشمند تاریخی از ابتدا رسیدگی می‌شد به چنین وضعیتی می‌رسید تا در معرض تخریب قرار گیرد؟
این در حالی است که شاهرود دارای بافت تاریخی خوبی است که احیای آن می‌تواند به بهترین شکل انجام شده و در کنار جذب سرمایه گذاران، گردشگری را نیز رونق دهد و همچنین به شناساندن ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی شهرستان شاهرود نیز کمک کند. شهرستانی که از آن به عنوان شخره یا شاخره در اوستا نیز نام برده شده و یکی از ۱۶ ایالت ایران در آن دوران بوده است.
بافت تاریخی ارزشمند است
سوال اصلی اینجا است که مگر می‌شود شهری با این قدمت دارای بافت تاریخی ارزشمند نباشد؟ مگر این بافت ارزشمند تاریخی که به عقیده برخی کارشناسان ۱۱ درصد کل شهر را فراگرفته، نمی‌تواند سالانه ده‌ها و صدها گردشگر را به خود جذب کند؟
کلید ماجرا آنجا است که در یکی از رسانه‌های نزدیک به شهرداری شاهرود عنوان می‌شود «بافت تاریخی و بافت فرسوده متفاوت است» و تخریب بناهای تاریخی شهر شاهرود به مثابه حرکت رو به جلو در راستای توسعه شهری عنوان می‌شود این نشان از نگرش شهرداری شاهرود نسبت به فضاهای تاریخی می‌دهد که می‌توان با ایمن سازی شأن میلیاردها تومان از راه گردشگری به خصوص در پساکرونا درآمد داشت.
هنوز مردم درد تخریب تکیه تاریخی شریعت در شاهرود را از یاد نبرده بودند که یکباره بافت فرسوده شهری در باغ زندان تخریب شد موضوعی که انتقادات زیادی را از مدیریت شهری به دنبال داشت، مردم نگران هستند که بافت قدیمی شهر یکی پس از دیگری به جای مرمت نابود شوند. زیرا تخریب کم هزینه تر ین راه است. این ماجرا البته به یک شهرداری و یک دوره شورای شهر نیز باز نمی‌گردد بلکه از ده‌ها سال است که در توسعه شهری شاهرود، انسان محوری جایگاهی ندارد و هرچه توسعه و طرح و اقدام در شهر صورت می‌گیرد بر پایه تسهیل خودروها است و نه زندگی انسان‌ها. این نگاه دور از شهر انسان محور باعث می‌شود تا مردم وقتی به درون شهر می‌روند احساس خستگی کنند. موضوعی که در دیگر کشورهای دنیا برعکس است یعنی مردم از خانه بیرون می‌آیند تا خستگی خودشان را بزدایند.
تخریب در محله باغ زندان
شهردار شاهرود در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره تخریب بناهای تاریخی و مشخصاً آخرین نمونه آن یعنی تخریب یک خانه کاه گلی سنتی در باغ زندان، می‌گوید: این مکان با عنایت به شکایت اهالی محلی مبنی بر عدم ایمنی ساختمان مذکور و خطر ریزش به سمت شارع و تبدیل شدن به پاتوق افراد بزهکار مورد تخریب قرار گرفته است.
علی رضا حاجی محمد علی با بیان اینکه تخریب این بنا با طی تمام مراحل قانونی و با رضایت مالک بوده است، تاکید کرد: تأمین استحکام بناهای فرسوده بر عهده مالکان است و نه شهرداری؛ شهرداری در مقام نظارت بر ایمنی بنا و رعایت حقوق شهروندان اقدام به صدور اخطار به مالکان و انجام اقدامات قانونی بعدی می‌کند.
شهردار شاهرود همچنین چندی پیش در صحن علنی شورا با اشاره به اینکه خیابان شهید صدوقی بیانگر هویت تجاری شاهرود در سالیان متمادی است و به همین دلیل احیای این بافت با بهترین مصالح در اولویت قرار دارد، گفت بود بازار قلب شهر است و استفاده از مصالح مرغوب و با کیفیت در سنگفرش و انجام جداره سازی و کف سازی های لازم با توجه به آسیب پذیری بافت ضروری است.
علیرضا حاجی محمد علی با بیان اینکه تکمیل و اتمام پروژه‌های عمرانی در دوره‌های قبل از اولویت‌های مدیریت شهری است، افزود: تکمیل این پروژه‌ها در راستای منفعت عمومی و شهروندان است و تأثیر بسزایی در توسعه شهری دارد.
این در حالی است که هنوز یک ماه از این سخنان نگذشته یک بافت قدیمی دیگر شهر مورد تخریب قرار گرفت بافتی که دلیل تخریب آن ایمن سازی برای مردم و جلوگیری از بزه کاری عنوان می‌شود بماند که بافت تاریخی ارزشمند شهری همیشه در شهر شاهرود به دلیل عدم توسعه انسان محور، به مثابه زباله دان و یا محل تجمع معتادان نامیده می‌شود مانند آنچه در روبروی پارک شهدای محراب و در ابتدای محله موسوم به بید آباد شاهد آن بودیم که سه سال پیش تخریب شد.
بافت احیا شده است
سرپرست سیما و منظر شهرداری شاهرود اما با بیان اینکه تپه باغ زندان بدون آسیب به بافت تاریخی احیا می‌شود، گفت: تنها، مسیرهای مارپیچ معنای ارگانیک نداشته، بلکه استفاده از طراحی مارپیچ دچار تخریب‌های بیشتری می‌شود، در همین راستا تصمیمات لازم برای اجرای کوتاه‌ترین مسیر برای عبور و مرور سنین مختلف اتخاذ شده است.
مسعود عشقوی با بیان اینکه عملیات اجرایی تپه باغ زندان برای تقویت و توسعه فضاهای عمومی و تفرجگاهی، تمرکززدایی و کاستن فشار جمعیت از مناطق شلوغ است، افزود: این تصمیم کمترین دخالت مصنوعی در محیط طبیعی را به همراه خواهد داشت لذا ایجاد راه روهای مناسب در قسمت یال کوه جهت عبور و مرور افراد به منظور دسترسی به چند محل استراحت و نشیمن گاه را در این پروژه در دستورکار خود قرار داده‌ایم.
وی ضمن بیان این مطلب که شهرداری شاهرود نسبت به احداث دو رمپ دسترسی ماشین آلات ایمنی برای دیوارکشی‌ها و دسترسی‌های حداقلی، حمل مصالح ساختمانی و دسترسی اضطراری به بالای کوه در راستای رعایت موارد ایمنی اقدام نموده است، ابراز داشت: تصویر سه‌بعدی منتشر شده از یک قسمت یال کوه بوده و نور پردازی، کاشت درختچه‌های مناسب با اقلیم محیط و امکانات مناسب رفاهی در باقی مانده مسیرها به صورت حداقلی در نظر گرفته شده است.
شهرداری شاهرود همچنین درباره تخریب بافت فرسوده اعلام می‌کند «شهرداری شاهرود هیچ دخل و تصرفی در قسمت دیگر تپه که در آن آثار تاریخی گذشتگان موجود است نداشته و عملیات اجرایی این پروژه تنها در قسمت شرقی کوه در حال انجام است و هیچ جای نگرانی برای دغدغه مندان و دوست داران فرهنگی و تاریخی وجود ندارد».
بافت شهری نیازمند توجه
شاهرود دارای هشت حمام درون شهر و بیش از ده‌ها خانه تاریخی دارد که بسیاری آنها رها شده هستند این خانه‌ها در چهار بافت شهری دیده می‌شوند، نخست مرکز شهر حومه بازار و خیابان موسوم به تهران، دوم به صورت پراکنده در حوالی فردوسی و ۱۷ شهریور، سوم در محله قدیمی باغ زندان و چهارم در بید آباد که بسیار دیدنی هستند و می‌توان آنها را در زمره بهترین مکان‌های گردشگری شهری شاهرود نام برد.
امروز اما وقتی به این فضاها قدم گذاشته می‌شود از هر سه خانه حداقل یکی خراب شده است و مابقی نیز رها شده‌اند تا به مرور توسط شهرداری به بهانه خطرناک بودن، تخریب شوند. این تمام ماجرایی است که در این پنج سال اخیر در مدیریت شهری شاهرود گذشته است.
یافتن کسی که موافق تخریب بافت ارزشمند شهری برای مصاحبه باشد دشوار است اما مخالفان فراوان هستند یکی از این مخالفان که از درون مجموعه همکار شهرداری است اما نمی‌خواهد نامش فاش شود به خبرنگار مهر، می‌گوید: تصمیم‌گیری برای تخریب یک بنا در شاهرود ظرف ۲۰ دقیقه گرفته می‌شود و تنها کافی است که شهرداری و شورای شهر ۱۰ دقیقه با هم از بنا بازدید کنند ۱۰ دقیقه هم با هم شور و مشورت کنند یکباره تکلیف یک خانه ۱۵۰ ساله روشن می‌شود مانند آنچه در کوچه بانک صادرات مرکزی، تکیه بافت قدیمی شهر در خیابان مزار، باغ زندان و … شاهد بودیم.
توسعه انسان محور نبوده است
توسعه شهری بر حسب ماشین‌ها و نه انسان، دیگر عاملی است که باعث تخریب بافت قدیمی شهر می‌شود این نوع نگاه حاکم بر مدیریت شهری شاهرود سبب می‌شود تا چند میلیارد تومان برای یک پل روگذر در منطقه جنوب شهر هزینه شود اما ۴۰ میلیون تومان برای ایمن سازی یک بستر قدیمی ارزشمند هزینه نشود.
محمد رضا مجاهدی مدرس دانشگاه در این باره معتقد است: تاریخ و طبیعت یک شهر میراثی ارزشمند هستند که نباید آنها را در مقابل توسعه قرار داد، تجربیات ارزشمندی در سطح جهان وجود دارد که نشان می‌دهد می‌توان با اصلاح نگرش، طرح‌های توسعه شهری و اقتصادی را با نگاهی پایدار دنبال کرد.
مجاهدی می‌گوید: غرب در نیمه اول قرن بیستم توسعه مهندسی محور و مبتنی بر ساخت و ساز صرف را تجربه کرد و هیجان زدگی تکنولوژی محوری را پشت سر گذاشته است اما در بسیاری از شهرهای ایران شهرداران که عمدتاً تحصیلات رشته عمران دارند و نه معماری و شهرسازی با تکیه بر پیش زمینه‌های تحصیلی شأن به دنبال ساختن هر چه بیشتر سازه‌ها در شهرها هستند و هنوز مانند مهندسان ترافیک دهه ۶۰ میلادی اصرار دارند تا حمل و نقل شهری را با تکیه بر زیرساخت‌های خودروی شخصی، توسعه دهند.
وی می‌گوید: در حالی که بیش از نیم قرن است که آسیب‌های جدی این نوع نگرش به کیفیت زندگی شهری اثبات شده است و شهرهای دنیا یکی پس از دیگری به دنبال کاهش نقش و سهم خودروهای شخصی در جابه‌جایی شهری هستند.
تخریب به جای احیاء
در حالی شهرداری شاهرود کمر به تخریب بافت تاریخی شهر بسته که دولت طرح بازیابی بافت مرکزی و تاریخی شهرها را در دست اجرا دارد و به کسانی که این محدوده بافتی را احیا کنند تسهیلات نیز پرداخت می‌کند. منوچهر فخری معاون عمرانی استاندار سمنان در این باره می‌گوید: کوتاهی در جذب اعتبار به ویژه در بحث ستاد بازآفرینی شهری قابل قبول نبوده و با افراد خاطی به طور جد و قاطع برخورد خواهد شد.
فخری با بیان اینکه اعتبارات ویژه ستاد بازآفرینی شهری ظرفیت بسیار مطلوبی است که باید در راستای احیا بافت فرسوده و ارتقا سطح کیفیت ارائه خدمات در مناطق کم برخوردار شهرها به کار گرفته شود، گفت: پیگیری شهرداری‌ها به منظور جذب حداکثری این اعتبارات مورد تاکید است.
وی می‌افزاید: متأسفانه چرخه انجام کار در خصوص جذب اعتبارات بازآفرینی شهری معیوب است و به دلیل برخی موارد غیر ضرور دچار پیچیدگی و بروکراسی اداری شده است که نیاز است تا در راستای استفاده هرچه بهتر از این ظرفیت، این چرخه مورد اصلاح و بازنگری قرار گیرد.
این اظهار نظرها نشان می‌دهد که احیای بافت فرسوده مورد تاکید مسئولان ارشد استانی قرار دارد تا بتوانند در زمینه ارتقای اقتصادی شهرها از طریق گردشگری و اسکان در بافت قدیمی شهرها درآمدزایی کنند. به هر روی به نظر می‌رسد تا زمانی که توسعه شهری شاهرود بر حسب خودروها باشد نه انسان‌ها باید هم شاهد چنین مواردی باشیم. بافت قدیمی که از عدم رسیدگی به بافت فرسوده بدل می‌شود و چاره‌ای جز تخریب آن نیست و باید انتظار کشید و دید چه زمان محله بید آباد و سایر بناها از دم تیغ لودرها می‌گذرد.