به گزارش خبرنگار مهر، دکتر محبوبه بابائی استادیار دانشگاه آزاد اسلامی زنجان در ابتدای سخنرانی خود با محوریت آسیب شناسی تبلیغ دینی با تأکید بر جایگاه نوجوانان و جوانان در بخش مقدماتی و ارائه مفاهیم الزامهای پرداختن به آسیب شناسی دینی را مورد بررسی قرار داد.
بابائی گفت: در تمام جوامع نظم اجتماعی بر پایه قواعد اخلاقی پدید می آید، اخلاق از حیث عملی به اخلاق اجتماعی و دینی تقسیم می شود در جوامعی که فرهنگ دینی در آن گسترش یافته، بنیان اخلاقی جامعه بیشتر متشکل از دین است و در جوامعی که فرهنگ مادی گسترش بیشتری دارد بنیان اخلاق اجتماعی تجربی است، بدین معنی که قواعد حاکم بر رفتار در تعاملات اجتماعی به تجربه آزمایش و خطا توسط مردم شکل می گیرد. در جوامعی که بنیان اخلاق جامعه بر آموزه های دینی استوار است به منظور حفظ کارکردها و تداوم آن برای نسلهای بعدی ضروری است که به آسیب شناسی تبلیغ دینی پرداخته شود.
وی افزود: ابهام پایگاهی و نقش اجتماعی ناشی از دوره گذار، هویت جویی نوجوان و جوان و ضرورت شکل دادن به ارزشها و هنجارها و کمک به او در راه شناخت صحیح خود موجب اهمیت یافتن موضوع آسیب شناسی تبلیغ دین می شود. آسیب شناسی تبلیغ دینی از دو جهت قابل بررسی است، بررسی آسیب شناسی اخلاق دینی از آن رو که پایه های اخلاق جامعه اخلاق دینی است، دوم بررسی آسیب شناسی تبلیغ دینی از زاویه اصحاب دین با هدف ترویج و تعمیق فرهنگ دینی در جامعه .
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی که تاکنون چند تألیف و پژوهش ارائه کرده یادآور شد: با استفاده از رویکردی کارکردی به دین می توان به نوعی به نزدیک کردن این دو زاویه نگاه در آسیب شناسی تبلیغ دینی دست یافت و در بررسی آن اهداف چندگانه ای را دنبال کرد. ترویج فرهنگ دینی، تعمیق فرهنگ دینی و تربیت باورها و گرایشهای فرهنگ موجود و سوم بازخواهی فرهنگ دینی به منظور خروج از چالشهای موجود فرهنگ دینی است.
وی گفت: تبلیغ دینی یکی از ابرازهای مهم فرهنگ سازی در جامعه ایران است که میزان اثرگذاری آن بر جوانان و نوجوانان، سازمان و ساختاری جامعه از یکسو به درجه سامان یافتگی کارآمدی و روزآمدی محتوا، روش و شرایط ساختار اجتماعی و همچنین ماهیت نظام فرهنگی و همچنین هدف از تبلیغ وابسته است. امروزه اثر بخشی تبلیغ دینی در شرایطی که اغلب نگاهی منفی نسبت به تبلیغات به منظور دستگاه دروغ پردازی ، فریبکاری و دستکاری اطلاعات وجود دارد موجب موضع گیری منفی نسبت به آن می شود.
بابایی تصریح کرد: جامعه ایران در چند دهه اخیر از یک سو با تحولات و دگرگونی های اجتماعی ناشی از گذار از سنت به مدرن بوده است و حدود سه دهه است که حاکمیت سیاسی از غیر دینی به دینی تغییر یافته است و در نتیجه مطالبات فرهنگی و غیر مادی مردم از دین توقع مطالبات فرهنگی سیاسی و اقتصادی از دین پس از ایجاد حاکمیت سیاسی دینی تقویت شد و تمام ابعاد اقتصادی سیاسی اجتماعی فرهنگی و روانی را دربرگرفت، اما ضعف نظام ارزشهای رسمی در پاسخ به نیازهای نسل جوان موجب رویگردانی و فاصله گرفتن بسیاری از جوانان و نوجوانان از نظام ارزشهای رسمی و دیگر شد.
محمد انصاری راد پژوهشگر حوزه و دانشگاه که در زمینه آسیب شناسی تبلیغ دین فعالیت می کند در بخش جمع بندی مفاهیم و اطلاعات ارائه شده اظهار داشت: حوزه های آسیب شناسی تبلیغ دینی را باید در هشت حوزه اصلی مورد بررسی قرار داد .
وی این هشت حوزه را آسیب شناسی مدیریت تبلیغ دینی؛ آسیب شناسی محتوای تبلیغ دینی؛ آسیب شناسی روشهای تبلیغ دینی ؛ آسیب شناسی عرصه های (زمان و مکان) تبلیغ دینی؛ آسیب شناسی پیام دهنده (مبلغ) تبلیغ دینی، آسیب شناسی مبانی، اصول و سیاستهای تبلیغ دینی، آسیب شناسی مخاطبین تبلیغ دینی عنوان کرد و گفت: براساس تحقیقات ضرورت آسیب شناسی در این عرصه بیش از پیش صورت گرفته است. آسیبهایی که در دستگاه های تبلیغ دینی مورد اشاره قرار گرفت دارای راهکارهایی است که توجه به آنها می تواند از آسیبهای دینی کم کند.
وی در بخش آسیب شناسی روشها اشاره کرد که پائین بودن منزلت اجتماعی مخاطب و عدم رضایتمندی است که موجب عدم توجه مخاطب به پیامهای تبلغی می شود. عدم مطابقت آموزه های تبلیغی با نیازهای نوجوانان و نامطلوب بودن؛ جذاب نبودن فرستنده پیامهای تبلیغی؛ آگاهی مخاطب از فاصله بین گفتار و عمل مبلغ از جمله علل عدم توجه مخاطب به پیامهای تبلیغی محسوب می شود.
انصاری راد از سوی دیگر در بحث آسیبهای محتوایی هدفمند نبودن، متناسب نبودن با نیازهای جوان، عدم تناسب محتوا با زمینه پذیرش، مستند نبودن، عدم انسجام مطالب، تکراری بودن و عدم وجود نگاه نو در مبلع، عدم وجود عمق و ژرف، عدم ارائه پاسخهای قوی به سؤالات جوانان و نوجوانان، عدم اطلاع مبلیغ از ماهیت و روشهای تبلیغ عدم شناخت مبلغ از تربیت دینی را به عنوان تنها بخشی از آسیب شناسی در هشت عرصه مطرح شده توصیف کرد و گفت: اگر برای هر کدام از این هشت حوزه بخواهیم آسیب هایی را مطرح کنیم هر کدام داری آسیب های خاص خود است.
وی در این بخش چند پیشنهاد برای کاهش میزان آسیب تبلیغ دینی مطرح کرد و گفت: وجود پژوهشکده ها و کرسی های علمی و رشته های تخصصی، جهت دهی تبلیغی در حوزه ها، استقبال طلاب از رشته ها، الگوهای مناسب در حوزه به منظور توسعه فرهنگ تبلیغ، اهتمام مبلغان برای کسب روشهای تبلیغ موفق، وجود عشق و علاقه برای تبلیغ موثر دینی، ویژگیهای ظاهری، مدیریت مطبوب برای اداره امور تبلیغات، حضور مبلغان در میان جوانان، وقت گذاشتن مبلغ برای شنیدن مشکلات جوانان از جمله این پیشنهادات و راهکارها برای کاهش آسیبهای حوزه تبلیغ دینی است .
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه یادآور شد: در حوزه روشهای تبلیغ دین نیز به چند روش ارائه شده است که در آن میان می توان درک صحیح مبلغ از فنون توانایی ها و مهارتهای تبلیغ دینی؛ استعداد کافی برای فراگیری فنون و ارزشهای تبلیغ، شناخت مبلغ دینی از سلائق مخاطب، توانای مبلغ در طراحی مباحقث قبل ارائه، آگاهی مبلغ از زبان و ادبیات جوان، شناخت از مقتضیات زمان و مکان در تمام مراحل فعالیتهای تبلیغی، به کارگیری ابزارهای نوین کمک آموزشی چون رایانه و به کارگیری ابرازهای نوین هنری چون موسیقی و نور اشاره کرد.
انصاری راد در پایان تأکید کرد: اگر مبلغ از مخاطب آگاهی کامل و کافی داشته باشد می تواند به کاهش آسیبها کمک کند. آگاهی وی از روانشناسی دینی، ریشه یابی مشکلات دینی و شناخت علائق و توانایی مخاطب و همچنین انتخاب و گزینش مطالب راهکارهای تأثی گذارتر شدن مراحل فعالیت دینی مبلغین به ویژه میان نوجوانان و جوانان است .