خبرگزاری مهر- گروه استانها: نه ماهی می‌شود که جهان درگیر ویروسی شده که علاوه بر تبعات جسمی، بهداشت روان ساکنان زمین را تهدید می‌کند. بهداشت روانی را می‌توان برخورداری از سلامت هیجانی و روانشناختی فرد دانست، در این شرایط فرد دارای تعادل در احساسات و پذیرش واقعیت است، توانایی‌هایش را می‌شناسد، قادر است با استرس‌های معمول و عادی زندگی سازگاری داشته باشد و در زندگی فردی و اجتماعی و شغلی مفید و سازنده باشد؛ همین تعاریف می‌تواند به بازتعریف بهداشت روانی در جامعه کرونا زده کمک کند.
اگرچه آمار دقیقی از اختلالات روانی اصفهانی‌ها در دسترس نیست اما گمانه زنی می‌شود که پس از بیماری‌های قلب و عروق و تصادفات رانندگی، بیماری‌های روانی بیشترین آمار را به خود اختصاص دهد، افسردگی و اضطراب شایع‌ترین اختلالات روانی در بین اصفهانی هاست که عواملی چون فقر، بیکاری، ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی، تبعیض و فاصله طبقاتی و کرونا بر افت بهداشت روانی آنها دامن زده است. در همین ارتباط گفتگویی با تکتم اکبری، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی انجام دادیم که از نظر خوانندگان می‌گذرد:
خانم اکبری، جامعه ما از نظر بهداشت روان در چه وضعیتی قرار دارد؟
نتیجه تحقیقی که کنگره سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران در مهرماه ۹۶ ارائه کرد نشان می‌دهد که ۲۳.۴۴ درصد افراد مورد مطالعه دارای اختلال روانی هستند. این مطالعه روی ۳۶ هزار نفر در شش گروه سنی بالای ۱۵ سال انجام شده بود.
جامعه ما در حال حاضر متأسفانه به لحاظ سلامت و بهداشت روان از شرایط مطلوبی برخوردار نیست. مشکلات اجتماعی و شرایط اقتصادی نامطلوب از عوامل مهم تأثیرگذار بر این زمینه است. اگرچه خدمات روانشناختی ارائه می‌شود اما این میزان متأسفانه با توجه به میزان شیوع اختلالات روانی کافی نیست. از سوی دیگر از طرف مردم نیز توجه به سلامت روانی به اندازه سلامت فیزیکی مهم قلمداد نمی‌شود و در بین بعضی افراد مورد بی توجهی و غفلت واقع شده است تا جایی که در بین عده‌ای از افراد دیدگاه مثبتی برای مراجعه به روانپزشکان و روانشناسان وجود ندارد.
در واقع همه گیری ویروس کرونا به همراه شرایط اقتصادی نامناسب موجود سبب شده تا سلامت روانی مردم اصفهان همگام با بسیاری از مردم کشور در معرض خطر جدی قرار گیرد.
برای ارتقای بهداشت روان در جامعه چه باید کرد؟
برای ارتقا بهداشت روان در سطح جامعه نیاز است راهکارهایی در سطوح مختلف بکار برده شود؛ در وهله نخست تلاش برای پیشگیری و ممانعت از شروع یک اختلال یا بیماری است که با حذف عوامل خطر ساز و تقویت مقاومت افراد میسر می‌شود.
برای این منظور بهبود شرایط اقتصادی و کاهش فقر و فاصله طبقاتی، توجه به شرایط معیشتی افراد محروم جامعه، تدارک برنامه‌های آموزشی کارآمد در رسانه‌ها از جمله آموزش مهارت‌های اساسی زندگی، آموزش برنامه‌های خودمراقبتی و تلاش جهت آشنا کردن مردم با حمایت‌های اجتماعی در دسترس از جمله اورژانس اجتماعی و بهزیستی و غیره، اقدامات جدی برای پیشگیری از خشونت خانگی و کودک آزاری و همسرآزاری از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
در مرحله بعدی شناخت به موقع و درمان فوری و متناسب با اختلال، بازگرداندن و حفظ تمام یا بخشی از توانایی‌های از دست رفته فرد به علت بیماری یا اختلال قرار می‌گیرد تا افراد بتوانند به گونه‌ای مفید و سازنده به زندگی خانوادگی و اجتماعی خود بازگردند. قطعاً برای تحقق این مهم، افزایش دسترسی به خدمات روانشناختی به ویژه برای اقشار محروم و آسیب پذیر جامعه و تحت پوشش بیمه قرار گرفتن این خدمات ضروری است.
در راستای ارتقا بهداشت روان در خانواده‌ها چه کارهایی باید انجام گیرد؟
خانواده یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی است و خشنودی، رضایت، ارتباط مؤثر افراد با یکدیگر و ایجاد محیط غنی برای رشد و شکوفایی اعضای خانواده، منجر به تأمین سلامت روان افراد می‌شود؛ بر این اساس یکی از ارکان مهم رسیدن به جامعه سالم، وجود شرایط مطلوب در محیط خانواده هاست.
از آنجا که بهداشت و سلامت روان ابعاد مختلفی از جمله داشتن آرامش ذهنی و روانی، افزایش کارآمدی و تلاش برای ارتقا مهارت‌ها، برخورداری از علاقه اجتماعی، خودآگاهی و شناخت جنبه‌های مختلف وجود، داشتن ارتباط مؤثر را شامل می‌شود، محیط خانواده می‌تواند از طریق فراهم آوردن شرایط مطلوب در راستای تأمین هر چه بیشتر این موارد نقش مؤثری ایفا کند.
روابط خانوادگی سالم، فراهم آوردن شرایط گفتگو و تبادل نظر، همراهی اعضا خانواده و مشارکت اعضا در تصمیم گیری ها، تقسیم مسئولیت، وضع قوانین روشن، همسو بودن والدین در راستای تربیت فرزندان، توجه به نیازهای مختلف فرزندان از جمله نیازهای جسمانی و عاطفی، آموزشی، استقلال و تفریح و غیره در تأمین سلامت روان اعضای خانواده بسیار مؤثر است.
تلاش والدین برای تقویت مهارت‌های فرزندپروری و مهارت‌های ارتباطی مؤثر زوجین، استفاده به موقع از خدمات مشاوره روانشناختی برای پیشگیری از بروز مشکلات جدی و نیز کاهش و رفع مسائل و مشکلات درون خانواده، تأثیر بسزایی در کارکرد بهینه خانواده‌ها خواهد داشت.
ارتقای بهداشت روان در آموزش و پرورش از چه طریقی میسر می‌شود؟
نهاد آموزش و پرورش می‌تواند نقش بسزایی در جلوگیری و یا کاهش مشکلات روانی دانش آموزان داشته باشد اما این امر مشروط به این است که عوامل اجرایی و آموزشی مهارت و دانش کافی را در زمینه سلامت روان داشته باشند.
در سطح کلان اختصاص بودجه کافی برای اجرای برنامه‌های آموزشی مرتبط با سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، بکارگیری نیروهای متخصص و کارآمد بعنوان مشاور، بازنگری در محتوای کتب آموزشی و گنجاندن عنوان درسی جداگانه با موضوع بهداشت روان و سلامت روان، اختصاص دادن سهم بیشتری از مطالب درسی در جهت آموزش مهارت‌های اساسی زندگی متناسب با سن دانش آموزان در هر مقطع تحصیلی از جمله اقدامات ضروری است که نیاز است جهت فراهم آوردن آنها برنامه ریزی جدی صورت گیرد.
در سطح مدارس برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای معلمین عزیز به منظور ارتقای مهارت‌های ارتباطی با دانش آموزان بوه یژه آن دسته دانش آموزانی که دچار اختلالات رفتاری هستند، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین در راستای ارتقای مهارت‌های فرزند پروری، فراهم آوردن شرایطی از جمله برگزاری جلسات برای ارتباط مسئولین مدرسه و معلمان و والدین و تبادل نظر بین آنها به گونه‌ای که فرصت شناخت بیشتر از شرایط خانوادگی دانش آموزان و مشکلات احتمالی که دانش آموزان و خانواده با آن دست به گریبان‌اند بیشتر فراهم شود.
بکارگیری نیروهای مجرب و کارآمد در مدرسه به عنوان مشاور، شناسایی دانش آموزانی که مشکلات آموزشی و یا اختلالات روانشناختی مانع عملکرد بهینه آنها می‌شود و فراهم آوردن فرصت جهت استفاده از خدمات مشاوره‌ای منظم و با کیفیت در مدرسه، تأثیر بسزایی در ارتقا بهداشت روان در مدارس خواهد داشت.
و کلام آخر اینکه از آنجا که در حال حاضر مردم جامعه ما با عوامل استرس زای محیطی مختلفی از جمله مشکلات اجتماعی و اقتصادی مواجه هستند و فراگیری کرونا نیز به این مشکلات دامن زده است نیاز است سرمایه گذاری برای اجرای برنامه‌های بهداشت روان مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.