به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نیرو، ۲۱۹۴ روستای استان سیستان و بلوچستان با جمعیت ۷۵۳ هزار نفر زیر پوشش طرح ملی «آبرسانی به تک روستاها و تکمیل مجتمع‌های آبرسانی اولویت دار روستایی» قرار گرفته‌اند. از این تعداد که ۵۶.۳ درصد جمعیت روستایی استان است، ۱۵۹۹ روستای بالای ۲۰ خانوار و ۵۹۵ روستای زیر ۲۰ خانوار هستند. از مجموع ۵۵۹۴ روستای دارای سکنه سیستان و بلوچستان با جمعیت ۱.۴ میلیون نفر، ۸۳۶ روستا با جمعیتی حدود ۳۲۰ هزار نفر که ۲۲ درصد جمعیت روستایی این استان را شامل می‌شود مربوط به شهرستانهای چابهار، کنارک، دشتیاری، قصرقند و بخش مرکزی شهرستان نیکشهر است.
از سال ۱۳۹۴ تاکنون، اقدام‌های زیربنایی مهمی در آبرسانی به جمعیت روستایی استان انجام شده است. بر این اساس از سال ۹۳ تا پایان سال ۹۸ اعتباری به میزان ۶,۰۵۰ میلیارد ریال برای تأمین آب شرب روستایی استان تخصیص یافته که از این حیث بالاترین میزان تخصیص اعتبار در سطح کشور بوده است؛ در مجموع کل اعتبارات اختصاص یافته ملی و استانی در این بازه زمانی در حدود ۱۱,۰۰۰ میلیارد ریال را شامل می‌شود.
تقریباً به طور متوسط هر ساله معادل ۱۰ درصد از اعتبارات کل کشور در بحث آبرسانی روستایی به استان سیستان و بلوچستان تعلق گرفته که از این حیث در کشور رتبه نخست را داشته است.
به عنوان نمونه، در سال ۹۸، ۲۳۰ میلیارد تومان معادل ۱۰.۶ درصد کل کشور و در سال ۹۹ نیز ۱۵۶ میلیارد تومان (۹۶ میلیارد تومان صندوق و ۶۰ میلیارد تومان بودجه عمومی) معادل ۱۰ درصد کشور به این استان تعلق گرفته است. از کل اعتبارات استان بیش از ۵۰ درصد به طرح‌های شهرستان چابهار مربوط می‌شود.
بر اساس این گزارش، پروژه‌های آبرسانی روستایی بزرگ و مهمی در شهرستانهای چابهار، دشتیاری، کنارک، قصرقند و نیکشهر مشتمل بر ۵۹۸ روستا با جمعیت ۲۴۶ هزار نفر که اغلب فاقد شبکه آب شرب و بهداشتی بوده یا تأسیسات و منابع آبی آنها به طورکامل از بین رفته، در دست اجرا قرار گرفته که شامل مجتمع ۲۶۱ روستایی تلنگ، پلان و پیرسهراب (زیر مجموعه سد زیردان)، مجتمع ۲۱۳ روستایی زیرمجموعه سد پیشین، مجتمع ۵۵ روستایی زیر مجموعه سد کهیر، مجتمع ۲۸ روستایی بندینی شهرستان کنارک، مجتمع ۲۳ روستایی حمیری شهرستان قصرقند و مجتمع ۱۸ روستایی خیرآباد بخش مرکزی نیکشهر است.
نیاز ۹۲۰ میلیارد تومانی پروژه‌های آبرسانی روستایی برای تکمیل و بهره‌برداری
بر اساس اقدام‌های انجام شده از محل اعتبارات طرح ملی تا پایان سال ۹۸، آبرسانی به ۱۸۵ روستای فاقد شبکه با جمعیت ۴۵ هزار نفر در قالب مجتمع تلنگ، پلان و پیرسهراب از منابع آبی پایدار سد زیردان و با استفاده از سیستم پکیج تصفیه آب در مدار بهره برداری قرار گرفته است و به منظور ضد عفونی کردن آب احداث سامانه الکترولیز نمک طعام در دست اجراست که در شرایط فعلی آب با پودر پرکلرین گند زدایی می‌شود.
همچنین آبرسانی به ۲۸ روستای مجتمع بندینی کنارک نیز با جمعیت ۷ هزار نفر صورت پذیرفته است. تا پایان سال گذشته، ۳۳۵ میلیارد تومان در این پروژه‌ها هزینه شده و برای تکمیل آنها ۹۲۰ میلیارد تومان دیگر مورد نیاز است.
ابلاغ ۱۵۶ میلیارد تومان اعتبار در سال جاری
در سال جاری از محل اعتبارات متمرکز ملی برای استان سیستان و بلوچستان، ۱۵۶ میلیارد تومان مصوب وابلاغ شده که با تخصیص کامل اعتبارات، برنامه تأمین آب پایدار ۱۷۳ روستا با جمعیت ۵۳ هزار نفر در کل استان تا پایان سال مالی ۹۹ در دستور کار شرکت آب و فاضلاب استان قرارگرفت.
به منظور توسعه آبرسانی به روستاهای استان تفاهمنامه‌ای در مرحله بررسی و ابلاغ است که با اجرایی شدن آن میزان اعتبارات استان به ۱,۱۵۰ میلیارد تومان افزایش یافته و با این اعتبار، ۶۰۸ روستای فاقد شبکه با جمعیت حدود ۲۰۰ هزار نفر دارای آب پایدار شده و۳۰۰ روستای دارای تنش آبی با جمعیت حدود ۵۰ هزار نفر ارتقا کیفی وکمی خواهند یافت و شاخص بهره مندی استان از ۶۸ درصد تا پایان سال مالی ۱۴۰۰ به حدود ۸۰ درصد ارتقا خواهد یافت که جهش بی نظیری را در پی خواهد داشت وعملا به شاخص متوسط کشور خواهد رسید.
از جمله اقدام‌های شاخص انجام شده و در دست اقدام به منظور ارتقا شاخص بهره‌مندی در حوزه شهرستان چابهار، دشتیاری و کنارک پس از یکپارچه سازی شرکت می‌توان به تکمیل شبکه توزیع آب شرب ۵۲ روستای باقیمانده از دهستان تلنگ (زیر مجموعه سد زیردان) با جمعیت ۲۹ هزار نفر اشاره کرد که پیش بینی می‌شود پروژه در آینده نزدیک در مدار بهره برداری قرار گیرد.
دیگر اقدام، تأمین آب شرب و بهداشتی از طریق تکمیل و اجرای شبکه توزیع مجتمع ۲۵ روستایی دلگان ها با جمعیت ۸۵۰۰ نفر (۱۳ روستای باقی مانده) و اتصال به خط انتقال مجتمع تلنگ تا پایان سالجاری است که شاخص آب شرب شهرستان دشتیاری را ۱۱ درصد ارتقا خواهد داد.
آبرسانی به روستاهای نوار ساحلی شهرستان دشتیاری با تأمین آب و اجرای شبکه توزیع روستاهای فاقد تأسیسات آب بریس، پسابندر، پشت، گواتر و شم‌ها با جمعیت ۷۳۰۰ نفر از طریق آب شیرین کن پسابندر دیگر اقدام شاخص در این بخش است که با تکمیل عملیات اجرایی این بند شاخص شهرستان دشتیاری ۱۰ درصد دیگر ارتقا در پی خواهد داشت.
اجرای شبکه توزیع و خطوط انتقال مجتمع ۸ روستایی فاقد تأسیسات طیس کوپانها، اسلام آباد وکچ یوسف با جمعیت ۱۲ هزار نفر تا پایان سال ۱۴۰۰، احداث شبکه توزیع روستای انگورآباد در محدوده سد کهیر از طریق حفر چاه در پایین دست سد، تکمیل خطوط انتقال و ایستگاه پمپاژ مجتمع ۴ روستایی فاقد آب نکمبکان با جمعیت ۳۳۵۴ نفر از محل آب شیرین کن شهرستان کنارک دیگر اقدام‌ها در این حوزه است که این روستاها از آبرسانی سیار حذف و شاخص شهرستان حدود ۲ درصد ارتقا یافته است.
همچنین تکمیل عملیات اجرایی خطوط انتقال روستاهای زیر مجموعه مخزن صفرزهی شامل ۱۲۱ روستا از مجتمع تلنگ، پلان و پیرسهراب که ارتقا کمی را در پی داشته و آب شرب روستاها پایدار خواهد شد.
تزریق یک حلقه چاه از چاه‌های منطقه کهیر شهر کنارک با اجرای یک کیلومتر لوله گذاری و اتصال به مخزن حیدر آباد و حل مشکل مجتمع ۷ روستایی حیدرآباد با جمعیت ۲۲۱۹ نفر با تأثیر در شاخص بهره مندی شهرستان کنارک حدود ۱ درصد مورد دیگری از اقدام‌های صورت گرفته است.
همچنین آبرسانی به مجموعه ۴ روستایی مومانها با اجرای ۲۰ کیلومتر خطوط پمپاژ وشبکه توزیع از آب شیرین کن کنارک وتامین آب شرب جمعیتی معادل ۱۳۴۴ نفر و ارتقا شاخص شهرستان کنارک به میزان ۲ درصد صورت گرفته است. در زمان حاضر، ۸۴ هزار و ۴۰۰ نفر در حوزه شهرستانهای چابهار و دشتیاری از نعمت آب شرب سالم و بهداشتی بهره مند هستند. ۵۲ روستای زیر مجموعه تلنگ با جمعیت ۲۸ هزار و ۷۰۰ نفر در حال مراحل تست شبکه را طی کرده و کمتر از یک ماه آینده به این مجموعه اضافه خواهد شد، همچنین تا پایان سال مالی ۹۹ روستاهای نوار ساحلی و مجموعه دلگانها، مجموعه طیس کوپانها مجموعاً جمعیت بیش از ۳۷ هزار نفر دیگر به این مجموعه اضافه شده و بیش از ۱۵۰ هزار نفر بهره مند خواهند شد.
سایر اقدامات انجام شده و در دست اقدام در راستای کاهش مشکلات آبرسانی روستاهای شهرستانهای چابهار، دشتیاری، قصرقند، کنارک و بخش مرکزی نیکشهر نیز شامل تهیه اسناد و شروع فراخوان جهت استفاده از تسهیلات ماده ۵۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت برای سرعت بخشیدن به برخورداری ۲۱۳ روستای زیر مجموعه سد پیشین به مبلغ برآوردی ۲۰۰ میلیارد تومان شامل احداث آبگیر، تصفیه خانه و بخشی از خطوط انتقال، استفاده از ظرفیت سامانه آب شهری و تزریق به ایستگاه پمپاژ سامانه روستاها و حل مشکل روستای پزم تیاب و پزم مچان در شهرستان کنارک با جمعیت ۴۰۳۱ نفر و ارتقا سطح برخورداری، حل مشکل تنش آبی مجتمع ۲۸ روستایی بندینی شهرستان کنارک با تجهیز یک حلقه چاه جدید با آبدهی ۳۰ لیتر در ثانیه است.
بر اساس این گزارش، مطالعه آبرسانی به مجتمع ۲۶ روستایی کمبل سلیمان و وشنام ها از زیر مجموعه سد زیردان که جهت اجرا نیاز به اعتباری معادل ۵۷ میلیارد تومان دارد. از مجموع ۴۳۰ روستای شهرستانهای چابهار و دشتیاری حدود ۴۱ درصد روستاها به صورت سیار آبرسانی می‌شود. براساس آمار و ارقام شاخص بهره مندی جمعیت روستایی از نعمت آب شرب سالم و بهداشتی در شهرستانهای چابهار و دشتیاری ۴۸.۸ درصد، شهرستان کنارک ۷۸.۴ درصد، شهرستان نیکشهر ۶۴.۲ وشهرستان قصرقند ۵۱.۹ درصد می‌باشد که براساس برنامه ریزی های بعمل آمده و با اتمام پروژه‌های در دست اجرا تا پایان دولت دوازدهم، این شاخص‌ها در شهرستانهای چابهار ودشتیاری به ۶۵ درصد وتا پایان سال مالی ۱۴۰۰ به بیش از ۹۰ درصد، شهرستان کنارک به ۸۲ درصد، شهرستان نیکشهر ۶۷ درصد و شهرستان قصرقند به ۷۰ درصد تا پایان سال مالی ۹۹ خواهد رسید.
استفاده از آب هوتک ها در جنوب استان
در جنوب استان سیستان وبلوچستان و به طور عمده در مناطقی که خاک منطقه از نفوذ پذیری کمی برخوردار است یکسری گودال‌هایی وجود دارد به نام هوتگ یا هوتَک که گودال مصنوعی و یا طبیعی نسبتاً بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع‌آوری شده و در طول سال به مصارف حیوانات اهلی، حیات وحش و کشاورزی می‌رسد، این گودال در زبان بلوچی در منطقه بلوچستان به هوتگ مشهور است سامانه‌ای سنتی برای مهار، کنترل و بهره برداری از سیلاب است.
براساس اظهارات استاندار، فرمانداران و بخشداران مناطق مذکور در استان از آب هوتک به هیچ عنوان برای شرب استفاده نمی‌شود و جهت مصارف شرب این روستاها آبرسانی سیار در منطقه به صورت مرتب انجام می‌شود که سالانه افزون بر ۳۰ میلیارد تومان هزینه در بر داشته است. همچنین در روستاهایی که دارای تأسیسات آب هستند هوتک ها هنوز وجود داشته و از آن برای کشاورزی و دامپروری استفاده می‌شود. همچنین سهم آبی شهر چابهار با جمعیتی حدود ۱۲۰ هزار نفر از آب شیرین کن چابهار کنارک (۲۶ هزار مترمکعب در شبانه روز) معادل ۳۰۰ لیتر در ثانیه است.
ظرفیت آب شیرین کن چابهار –کنارک قبل از دولت تدبیر و امید ۱۵۰۰۰ متر مکعب در شبانه روز بوده که در حال حاضر به ۳۷۵۰۰ متر مکعب در شبانه روز افزایش یافته و این در حالی است که نیاز آبی با احتساب نیاز مناطق مسکونی منطقه آزاد حدود ۴۵۰ لیتر در ثانیه بوده و در حال حاضر آب به صورت جیره بندی ۲۴ ساعته در دو پهنه شمالی و جنوبی توزیع می‌شود. همچنین دلیل عمده جیره بندی آب و عدم امکان خارج شدن از وضعیت موجود مخازن ذخیره زمینی با حجم حدود ۱۰ تا ۱۵ مترمکعب در تمامی منازل مسکونی شهر است که به محض آبدار شدن شبکه در هر روز مردم اقدام به ذخیره آب در مخازن و استفاده آن در زمان قطع آب در روز بعد می‌کنند و این بدان معناست که بیش از نیاز مصرف برداشت آب از شبکه انجام می‌شود که با توجه به جنس مخازن که عمدتاً بلوکی سیمانی است میزان پرت آب بدلیل تغییر و نفوذ آب از دیواره و کف به زمین بسیار بالاست. در صورتی که اگر این مخازن وجود نداشت با مدیریت مصرف حتی می‌توان شهر چابهار را از شرایط جیره بندی خارج کرد بنابراین ادعای اینکه هر ۷ روز یکبار شهر آبدار می‌شود کاملاً نادرست است.
همچنین برای افزایش ظرفیت تولید، پروژه آبرسانی از سد زیردان ا ظرفیت انتقال ۱۲۰۰ لیتر در ثانیه که تخصیص آب شرب سد زیردان ۱۸.۸ میلیون متر مکعب در سال برابر ۸ درصد ظرفیت سد است و با اولویت اجرایی حدفاصل سایت آب شیرین کن چابهار و کنارک تا شهر چابهار با هدف افزایش ظرفیت انتقال از سایت مذکور در دست انجام قرار دارد و در ادامه از سه راهی کهیر در مسیر سد اقدام خواهد شد.
امید است با تزریق مالی مناسب به پروژه آب شهر چابهار در شرایط پایدار و مناسبی قرار گیرد. همچنین مطالعات مدیریت مصرف با بهره گیری از سرمایه گذار بخش خصوصی با هدف کاهش هدر رفت آب به صورت خرید تضمینی صورت پذیرفته است. در شهرهای کنارک، زرآباد، نگور، قصرقند و نیکشهر آب شرب بدون بحث جیره بندی و بطور کامل بصورت شبانه روزی از طریق شبکه توزیع در اختیار مردم قرار می‌گیرد.