خبرگزاری مهر - گروه استانها: وقوع سیلاب فروردین ماه ۹۸ در استان لرستان شهرهای مختلف این استان از خرم‌آباد مرکز لرستان گرفته تا پلدختر، دلفان، کوهدشت، دورود، چگنی و … را درگیر کرد. مطابق آخرین آمار اعلام‌شده از سوی متولیان امر در جریان دو سیل رخ‌داده طی فروردین‌ماه سال گذشته، ۶ هزار واحد تجاری و ۳۵ هزار واحد مسکونی لرستان خسارت دیده است.
در جریان سیل حدود هشت هزار میلیارد تومان خسارت در حوزه زیرساخت‌ها به استان لرستان وارد شد و همین میزان بالای خسارات، سیل لرستان را منحصربه‌فرد کرد، به‌طوری‌که در شهرستان پلدختر در روزهای ابتدایی سیل هیچ‌گونه زیرساختی در بخش‌های مختلف اعم از آب، برق، ارتباطات، راه دسترسی، گاز و … وجود نداشت.
در سیل لرستان ۱۸ شهر و هزار و ۲۰۰ روستا درگیر سیلاب و ۳۵ هزار خانوار دچار مشکل شدند، راه ۸۷۰ روستا، برق هزار و ۱۴۵ روستا، ارتباط تلفنی ۳۶۰ روستا و ۱۰ شهر، گاز ۱۸۲ روستا و آب ۸۰۰ روستا قطع شد.
میراثی که سیل با خود برد
آثار تاریخی و بناهای کهن لرستان نیز از گزند سیل مهیب ۹۸، در امان نماندند و خسارات متعددی به بناهای تاریخی از پل‌های هزار ساله گرفته تا خانه‌های تاریخی وارد شد.
بیشترین خسارت سیلاب متوجه بسترها، پایه‌ها و اتصال بستر و پایه‌ها در پل‌های تاریخی لرستان بود به طوری که یکی از پایه‌های پل تاریخی «کشکان» در آب غوطه ور شد و آب آن را با خود برد و به پل پایین دستی برخورد کرد و موجب خسارت به پل این هم شد و پایه اصلی آن ۱۳ درجه کج شد.
همچنین بخشی از تپه محل قرارگیری قلعه فلک الافلاک در سیلاب دچار رانش شد و در شهرستان بروجرد هم حدود ۱۵ خانه تاریخی براثر بارش‌های سیل آسای فروردین ۹۸ آسیب بسیار جدی دیدند.
در مجموع بیش از ۱۰۰ بنای تاریخی لرستان تحت تأثیر سیلاب قرار گرفتند و آسیب‌هایی به آنها وارد شد که نیازمند به مرمت و استحکام بخشی اساسی هستند.
لزوم اجرای مرمت‌های مستمر، مقطعی و اضطراری بناهای تاریخی
عطا حسن پور کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه مرمت و حفاظت دو موضوع جدا هستند گرچه به هم مرتبط هستند؛ اظهار داشت: حفاظت قبل از مرمت است و راه آخر مرمت است، سعی می‌کنیم ابتدا بناهای آسیب دیده را به طرق مختلف حفاظت کنیم تا کمتر آسیب ببینند؛ در صورتی که بنایی آسیب دید وارد فاز مرمت می‌شویم.
وی با بیان اینکه بناهایی وجود دارند که از دوره باستان تا کنون دچار آسیب‌ها، شکست‌ها و مسائلی شده‌اند و در چهره اصلی آنها اثر تغییراتی ایجاد شده است که اگر پایش و کنترل نشوند جز آسیب چیز دیگری در پی ندارد، تصریح کرد: سعی می‌کنیم اولین اقدام در این راستا، دادن کاربری به بنا باشد، حتی اگر در یک ساختمان امروزی دو تا سه سال سکونت جریان نداشته باشد مستهلک می‌شود و دچار آسیب می‌شود.
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان یادآور شد: اگر حیات در یک بنا جریان داشت باعث زیبایی، پویایی و زنده ماندن بنا می‌شود.
حسن پور با اشاره به اینکه یکسری مرمت‌های مستمر، مقطعی و اضطراری را برای بناهای تاریخی داریم، گفت: مرمت‌های مستمر مربوط به بناهایی مثل پل‌های تاریخی و قلعه فلک الافلاک می‌شود که هر ساله پایش و مرمت می‌شوند تا آسیب‌ها برطرف شود.
پل تاریخی «کشکان» نیازمند به مرمت اساسی است
وی با بیان اینکه مرمت‌های مقطعی مربوط به بناهایی است که به طور مثال در اثر سیلاب دچار آسیب شده است، تصریح کرد: مرمت اضطراری نیز برای بناهایی همچون پل تاریخی کشکان کاربرد دارد که دهانه آن در حال تخریب است و اگر قبل از بارندگی استحکام بخشی نشود ممکن است ریزش کند، لذا وارد فاز مرمت اضطراری یا نجات بخشی می‌شویم.
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه مرمت آثار تاریخی بودجه‌های خاص نیاز دارد و زمان در این رابطه خیلی مهم است، افزود: اگر قبل از بارش‌ها تپه زیر برج بزرگ قلعه فلک الافلاک را استحکام بخشی نمی‌کردیم ممکن بود هر آن ریزش کند.
حسن پور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه مرمت‌ها در تمام دنیا تابع یکسری اصول و قواعد و کنوانسیون‌های بین المللی است که منشور ونیز و منشور آتن در این رابطه بسیار مشهور و مهم هستند، اظهار داشت: این منشورها سرمشقی است که کل بناهای آجری، سنگی، گچی و… را شامل می‌شود و برای مرمت‌ها یک پایه داریم که همان منشور ونیز یا آتن است.
در سیلاب ۹۸ بیشتر پل‌های تاریخی لرستان خسارت دیدند
وی با بیان اینکه سیل سال ۹۸، سیل بزرگی بود که عده‌ای عنوان می‌کنند دبی بازگشت آن ۱۰۰ ساله یا ۲۰۰ ساله و حتی هزار ساله بوده است، تصریح کرد: آخرین باری که چنین سیلی در تاریخ ثبت شده به دوره قاجار برمی گردد که حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ سال پیش چنین سیلابی آمده است و چنین آسیب‌هایی نیز در پی داشته است.
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه در سیلاب ۹۸ بیشتر پل‌ها از جمله پل بزرگ کشکان خسارت دیدند که در اثر این سیل پایه بزرگ پل کشکان اندکی به سمت شرق کج شد و طاق آن از بین رفت؛ افزود: امروز دیگر مسئله استحکام بخشی این بنای تاریخی مطرح است و مجبوریم بنا را به همان مدل خود استحکام بخشی کنیم.
پایه پل کشکان که کج و واژگون شده اگر استحکام بخشی نشود ممکن است در سیل بعدی آن را از دست بدهیم
حسن پور با اشاره به اینکه پایه پل کشکان که کج و واژگون شده اگر استحکام بخشی نشود ممکن است در سیل بعدی آن را از دست بدهیم و تا ابد حسرت آن را بخوریم، گفت: باید با تمام امکانات و با کمک مهندسان این بناها را حفظ و استحکام بخشی کنیم.
وی با بیان اینکه بستر سازی رودخانه‌ها و دیواره سازی رودخانه‌ها اقدام مهمی است که از سوی شرکت آب منطقه‌ای در حال انجام است تا در صورت بروز سیلاب جلوی حرکت آب چیزی نباشد و وسایل مزاحم مثل سنگ و گل و لای موجود نباشد، تصریح کرد: در سیل ۹۸ اگر جلوی پل «بابازید» مسدود نمی‌شد قطعاً سطح آب گذری راحت انجام می‌شد و پلدختر با این حجم از مشکلات مواجه نمی‌شد.
لای روبی، بستر سازی و دیواره سازی رودخانه‌ها به منظور پیشگیری از وقوع سیلاب‌های مهیب توسط نهادهای ذی ربط انجام شود
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه اگر بستر سازی و دیواره سازی رودخانه‌ها قبل از سیل انجام می‌شد هیچگاه شاهد چنین فاجعه‌ای در سیل ۹۸ نبودیم که در نهایت منجر به آسیب وارد آمدن به آثار تاریخی هم شود، افزود: دستگاه‌های مختلف مثل آب منطقه‌ای، راه و شهرسازی و شهرداری دست به دست هم بدهند مسیر آب را باز کنند و سپس سراغ پل‌ها بیاییم.
حسن پور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه مرمت‌های قلعه فلک الافلاک نیز به صورت مستمر انجام می‌شود، گفت: برای مرمت مستمر این تاریخی شاخص گذاری می‌کنیم، اگر روی دیواره‌های بنا ترکی ببینیم با بست‌های که از جنس گچ است روی ترک را می‌پوشانیم و تاریخ می زنیم، اگر ببینیم در طول روزها این گچ ترک انداخته بود و پیش روی کرده بود سریعاً باید پر شود و استحکام بخشی شود.
وی یادآور شد: مسائل پایشی و مطالعاتی میراث فرهنگی به صورت مستمر در همه بناها انجام می‌شود.
برگشت حجم بالای سیلاب پایه پل تاریخی کشکان را از جا کند
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه تمام پل‌های تاریخی لرستان به این دلیل سالم مانده‌اند که در بستر محکمی احداث شده‌اند، به طور مثال در خصوص پل کشکان، پایه پل در بستر صخره‌ای احداث شده و به همین دلیل است که بعد از هزاران سال پایه‌های این پل‌ها نیاز به مرمت ندارند، خاطرنشان کرد: اگر پایه‌های پل کشکان ریزش کردند به این دلیل بود که برگشت آب سیلاب ۹۸ باعث شد چرخاب ایجاد شود و پایه از جای خود کنده شود.
حسن پور با بیان اینکه زیرسازی و بستر سازی مناسبی در دوره‌های ساسانی، قرن چهارم و حتی دوره پهلوی برای پل‌ها انجام شده است، تصریح کرد: قبلاً شن و ماسه جلوی پایه‌های پل‌ها جمع شده بود و بعداً که با وقوع سیلاب آب برگشت خورد دور پایه پل کشکان را خالی کرد و پایه واژگون شد.
آسیب دیدن بناهای هزار ساله در عصر امروز بی انصافی است
وی با اشاره به اینکه بناهای تاریخی لرستان همه بالای هزار سال قدمت دارند، به ویژه پل‌های لرستان که قدمت هزار ساله دارند، اظهار داشت: بنایی که هزار سال است سر پاست حداقل ۱۰ دبی برگشت صد ساله سیلاب را تحمل کرده است تا به دوره ما رسیده است، بی انصافی است در دوره ما با این همه پیشرفت و اطلاعات و دانش اجازه دهیم با بی خردی خراب شوند.
این کارشناس برجسته میراث فرهنگی لرستان با بیان اینکه گذشتگان ما بنایی را پی ریزی کرده‌اند برای هزار سال که من نامش را «توسعه پایدار» می‌گذارم، تصریح کرد: نمونه بارز و عینی توسعه پایدار پل‌های تاریخی لرستان هستند؛ زمانی که بدر ابن حسنویه برای پل کشکان آرزوی طول عمر و حفاظت از بلاهای طبیعی می‌کند، پس این پل را برای نسل‌های مختلف پایه ریزی کرده است.
اهمال کاری در مرمت آثار تاریخی خیانت به فرهنگ و تاریخ ایران است
حسن پور با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم اهمال کاری و کوتاهی در مرمت آثار تاریخی لرستان کنیم، واقعاً به فرهنگ و تاریخ ایران خیانت کرده‌ایم، افزود: مرمت بناهای تاریخی اصولاً باید مستمر انجام شود که نهاد میراث فرهنگی نیز ماهانه بر اساس وظیفه ذاتی خود مرمت‌ها را پایش و چک می‌کند؛ دیگر دستگاه‌ها نیز باید مسیر جریان آب در وقوع سیلاب را پاکسازی کنند تا حجم سیلاب رودخانه‌ها به پل‌های تاریخی لرستان آسیب نزند.
وی ادامه داد: قطعاً بنایی که هزار سال سر پا باشد باید شاهد یکسری آسیب‌ها در آن باشیم اما نمی‌شود دست روی دست بگذاریم و منتظر تخریب آن باشیم، بلکه این آثار باید احیا شوند و وظیفه ما حفظ و انتقال آن این آثار به نسل آینده است.
بخش عمده‌ای از آثار تاریخی لرستان در سیل ۹۸ دچار آسیب شدند
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه در زمان بارش‌های سیل آسایی که در سال ۹۸ داشتیم، بخش عمده‌ای از آثار تاریخی استان دچار آسیب شدند، از جمله پل‌های تاریخی، بافت تاریخی بروجرد، چند بنای ارزشمند مثل قلعه فلک الافلاک و… اظهار داشت: به همت استاندار لرستان اعتباراتی از استان و منابعی از مرکز را برای مرمت این آثار تاریخی گرفتیم.
سید امین قاسمی با بیان اینکه هم پل‌های تاریخی را مرمت کردیم و هم قلعه فلک الافلاک که در زلزله اردیبهشت ماه امسال مقداری آسیب دیده بود را مرمت و استحکام بخشی کردیم، تصریح کرد: سال گذشته بعد از سیل برای مطالعه یکپارچه سازی بستر و سازه قلعه فلک الافلاک و استحکام بخشی آن مشاوری از اساتید دانشگاه صنعتی شریف گرفتیم که مراحل پایانی مطالعات در حال انجام است تا بر این اساس بتوانیم ادامه مسیر استحکام بخشی که بخشی از آن ۱۵ سال پیش انجام شده و ابتر مانده را انجام دهیم.
مطالعه یکپارچه سازی بستر و سازه قلعه فلک الافلاک در حال انجام است
وی با تاکید بر اینکه امسال هم بخشی از قسمت‌های دیواره های قلعه فلک الافلاک که آسیب دیده بود را دوخت و دوز کردیم و مرمت شد، افزود: در خصوص پل‌های تاریخی هم در حد امکان با اعتباراتی که از مرکز و استان گرفتیم در حد مرمت اصلاحی انجام شده و در خصوص بافت تاریخی بروجرد هم اتفاقاتی افتاده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با اشاره به اینکه منتظر ابلاغ اعتبارات اصلی هستیم که با این اعتبارات می‌توانیم به صورت کامل آثار را مرمت و در مقابل حوادث طبیعی دیگر آماده سازی کنیم، گفت: ۲۴ میلیارد اعتبار برای ما مصوب شده و به هیئت دولت رفته است که باید مصوب و ابلاغ شود که این فرآیند یک سال به طول انجامیده است.
مرمت اساسی آثار تاریخی در انتظار ابلاغ ۲۴ میلیارد اعتبار هیئت دولت
قاسمی با بیان اینکه پیگیری‌هایی در سطح وزارت خانه داشته‌ایم تا فرآیند تخصیص این اعتبارات در هیئت دولت تسهیل و ابلاغ شود تا سریعاً کار مرمت و اصلاح بخشی آثار تاریخی را به طور کامل انجام دهیم، تصریح کرد: یکی از پل‌هایی که در سیلاب ۹۸ به شدت آسیب دیده بود پل تاریخی «کشکان» است، سعی کردیم پی سازی این اثر تاریخی انجام شود و پایه‌های آن را ترمیم کنیم.
وی خاطرنشان کرد: الان پل «کشکان» در شرایط استیبل و مناسبی است، اما دنبال می‌کنیم مرمت اساسی این اثر تاریخی صورت گیرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با تاکید بر اینکه در حوزه خانه‌های تاریخی بروجرد در حال انجام عملیات مرمت هستیم و بخش عمده‌ای هم انجام و رفع خطر شده است، افزود: اگر اعتبارات لازم تزریق شود خیلی از این خانه‌ها را بازسازی کامل می‌کنیم که حتی بشود کاربری تعریف کرد و مورد بهره برداری مناسب قرار داد.
اگر اعتبارات لازم تزریق شود خیلی از خانه‌های تاریخی بروجرد را بازسازی کامل کرده و برای آنها کاربری تعریف می‌شود
قاسمی با اشاره به اینکه ۵۷ میلیارد برآورد خسارت سیلاب به بناهای تاریخی لرستان بود، گفت: ارقامی از این خسارات را از منابع سازمان و استانی در اختیار گذاشتند و به صورت امانی کارهایی انجام شد، آنچه که اولویت است و باید دولت مصوبه بدهد مبلغ ۲۴ میلیارد است تا بتوانیم بخش عمده‌ای از آثار را ظرف یک سال تکمیل مرمت می‌کنیم.
وی یادآور شد: با تکمیل فرآیند مرمت، برخی بناهای تاریخی موزه خواهند شد و برخی خانه‌های تاریخی تبدیل به کارگاه‌های صنایع دستی می‌شوند تا پویا و زنده بمانند.
براساس این گزارش، دیار پل‌های تاریخی ایران با ۱۰۰ پل تاریخی قرار است معرف داشته‌های ایران در یونسکو باشد؛ سال‌هاست حکایت ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان دهان‌به‌دهان نقل می‌شود و هنوز دست یاری اعتباری به مدد این بناهای شگرف نیامده تا پایشان را از فهرست موقت به فهرست دائمی آثار جهانی باز کند. اما بیم آن می‌رود که پل‌های تاریخی دیار لرستان در گذر سال‌ها و در نبود اعتبار کافی از فرآیند مرمت و ترمیم عقب بمانند.
از سوی دیگر بسیاری از بناهای تاریخی لرستان از جمله قلعه فلک الافلاک نیازمند به اختصاص اعتبارات جدی و کافی برای مرمت و استحکام بخشی اساسی هستند تا بتوان این میراث‌های گرانبها را برای نسل‌های آینده حفظ کرد و در عین حال از ظرفیت‌های گردشگری این آثار تاریخی در عصر کنونی بهره برداری کرد.