به گزارش خبرگزاری مهر، صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وام قرض الحسنه ۱۵ میلیون تومانی را با شرایطی برای دانشجویان دستیاری و PhD علوم پزشکی کشور در نظر گرفته است. در این راستا نکاتی وجود دارد که می‌بایست از قبل برای این وام تحصیلی مد نظر قرار می‌گرفت تا عدالت اجتماعی بین این دو قشر علمی در تحصیلات عالی کشور برقرار می‌شد. البته این اتفاقی هست که بارها در قوانین قبلی نیز رخ داده است. به همین منظور به عنوان کسی که هم در مقطع دستیاری و هم PhD در حال تحصیل هستم، نکات مهمی را به اجمال بررسی خواهم کرد.
دانشجویان دستیاری، پزشکانی هستند که یا سال‌ها قبل به طبابت مشغول بوده اند، یا بلافاصله بعد از اتمام دوره طرح پزشکی عمومی یا خدمت وظیفه سربازی و یا به صورت مستقیم با سهمیه استعداد درخشان در آزمون دستیاری شرکت کرده و پذیرفته می‌شوند. این پزشکان بعد از قبولی در این آزمون که نه تنها به مراتب سخت‌تر از تمامی کنکورهای سراسری در کشور هست بلکه ظرفیت پذیرش آن نیز محدود می‌باشد؛ به تحصیل برای اخذ مدرک تخصصی پزشکی می‌پردازند. طول دوره اغلب رشته‌های تخصص پزشکی ۴ سال و برخی مانند جراحی مغز و اعصاب ۵ ساله است. برای تحصیل، پزشکان پذیرفته شده باید به صورت تمام وقت در بیمارستان‌های دولتی حضور فعال داشته باشند. این حضور تمام وقت شامل شیفت‌های شب و روزهای جمعه و تعطیل رسمی نیز می‌شود. بدین سبب دانشجویان دستیاری به هیچ وجه امکان فعالیت اقتصادی خارج از محیط بیمارستان را پیدا نخواهند کرد و تمام زندگی شأن چه مجرد و چه متأهل وابسته به حقوقی می‌شود که از سمت وزارت بهداشت برای شأن درنظر گرفته می‌شود. البته بماند که این حقوق هیچ گاه به میزان مصوب به حساب دانشجویان دستیاری واریز نمی‌شود بلکه هر دانشگاه با در نظر گرفتن سیاست‌های خود از آن به مقدار دلخواه می کاهد. همچنین این حقوق از مصوب وزارت کار برای کارگران کمتر است و هرگاه اعتراضی در این رابطه شده، از طرف مسئولین این حقوق به عنوان کمک هزینه مطرح شده است حال آنکه نه تنها تمام خدماتی که در بیمارستان‌های دولتی ارائه می‌شود توسط دانشجویان دستیاری زیر نظر اساتید محترم هر رشته صورت می‌گیرد، بلکه هرگاه به علت آلودگی هوا، بارش برف و غیره تمام کشور تعطیل می‌شود این دانشجویان دستیاری هستند که باید علیرغم تمام بی مهری‌ها در بیمارستان حضور یابند و هیچ گونه اضافه کاری نیز برای ایشان لحاظ نمی‌شود. جالب‌تر این است که دانشجویان دستیاری از طرف بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها تحت پوشش بیمه قرار نداشتند و تازه از سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ وزارت بهداشت پرداخت حق بیمه آنها را به صورت وام عهده دار شده است. دانشجویان دستیاری بعد از فراغت از تحصیل باید اقساط این وام بیمه را نیز پرداخت کنند. علاوه بر این، علیرغم کار در بیمارستان‌های دولتی، دستیاران تخصصی، غرامت بیکاری ناشی از بیماری یا جبران از کار افتادگی را ندارند. همچنین قبل از آغاز تحصیل، باید به همراه دو نفر ضامن، تعهد محضری بدهند که در صورت ترک تحصیل به هر علتی، وزارت بهداشت بتواند خسارت ناشی از نقصان تحصیلات ایشان را از ضامن‌ها مطالبه نماید.
علاوه بر حضور فعال در بیمارستان، دانشجویان دستیاری هر ساله برای ارتقا به سال بعد باید در آزمونی شرکت کنند که سوالات این آزمون از تمام کتب مرجع آنها (چند هزار صفحه و غالباً زبان اصلی و فاقد ترجمه) طرح می‌شود. بعد از سپری کردن آخرین سال تحصیلی نیز در آزمون برد تخصصی شرکت می‌کنند که این امتحان سخت‌ترین آزمونی است که یک پزشک در طول زندگی تحصیلی خود در آن شرکت خواهد کرد. از آن جهت که انتخاب محل گذراندن طرح تخصصی به رتبه‌ی فرد در این آزمون بستگی دارد لذا رقابت زیادی برای کسب رتبه‌های برتر در این امتحان وجود دارد. برای کسب رتبه‌های برتر دانشجویان دستیاری به ۱۰ امتیاز پژوهشی نیز نیازمند هستند که برای کسب آن باید چندین مقاله تحقیقاتی چاپ شده در مجلات علمی معتبر اندکس شده در ISI ، Scopus و PubMed داشته باشند. چاپ این مقالات نیازمند انجام فعالیت‌های تحقیقاتی است که به تمام فعالیت‌های قبلی آنها افزوده می‌شود. علاوه بر اینها، دانشجویان دستیاری برای فارغ التحصیلی نیازمند انجام یک پروژه تحقیقاتی در قالب پایان نامه و دفاع از آن تا قبل از آزمون برد می‌باشند.
از سوی دیگر، دانشجویان PhD علوم پزشکی، پس از اخذ مدرک کارشناسی ارشد و یا پزشکی شروع به طی این دوره تحصیلات عالی می‌کنند. این دوره که معمولاً ۴ تا ۶ سال به طول می‌انجامد دانشجوی PhD تعداد ساعات مشخصی در ماه را باید در دانشکده یا آزمایشگاه حضور داشته باشد و به فعالیت‌های پژوهشی بپردازد و در ترم‌های اول نیز واحدهای درسی را باید پاس کنند. نه تنها حضور در دانشکده یا آزمایشگاه استرس حضور در بیمارستان و بالین بیمار را ندارد بلکه این دانشجویان شیفت شب نیز ندارند و روزهای جمعه و تعطیلات رسمی را نیز تعطیل هستند.
در نتیجه دانشجویان PhD آزادی عمل برای انجام فعالیت‌های اقتصادی در کنار تحصیل خود و گذران زندگی به مراتب آسان‌تری را خواهند داشت. همچنین دانشجویان PhD تنها برای یکبار در آزمون جامع شرکت می‌کنند که مشابه آزمون علوم پایه دانشجویان پزشکی می‌باشد و کسب رتبه در آن اهمیت آزمون برد تخصصی را ندارد.
با شروع اپیدمی کرونا در ایران، اگرچه در ابتدا دانشگاه‌ها تعطیل شد ولی دانشجویان دستیاری همانطوری که گفته شد مثل قبل در بیمارستان حضور داشتند و حتی رشته‌های تخصصی داخلی، عفونی، بیهوشی و طب اورژانس در خط اول مبارزه با بیماری کووید ۱۹ قرار گرفتند و تا امروز بیشترین آمار ابتلاء به این بیماری را نیز داشته اند. با اینحال دانشجویان PhD در زمان تعطیلی دانشگاه‌ها همانند سایر دانشجویان تعطیل بوده اند و بعد از آن نیز به صورت آنلاین و مجازی در کلاس‌ها حضور داشته اند، اگرچه بسته به مورد نیاز پروژه‌های تحقیقاتی برخی از آنها نیز در آزمایشگاه‌ها یا محیط دانشکده‌ها با رعایت پروتکل‌های ستاد ملی کرونا و بدون ارتباط با بیماران مبتلا به کووید ۱۹ حضور پیدا کرده اند.
اپیدمی کرونا نه تنها بر کیفیت تحصیلی دانشجویان دستیاری بلکه بر سلامت آنها تأثیرگذاری مستقیم داشته است به نحوی که تا کنون بسیاری از دانشجویان دستیاری به این بیماری مبتلا شده و چندین نفر هم جان خود را از دست داده اند. در ماه‌های اول شیوع کرونا، این دانشجویان برای حفظ سلامتی خود با هزینه شخصی مجبور به خرید لوازم حفاظت شخصی به قیمت‌های گزاف شدند. همچنین برخی اساتید گرانقدر نیز با هزینه شخصی خود برای دانشجویان دستیاری این لوازم حفاظتی را تهیه می‌نمودند. وزارت بهداشت نیز برای دستیارانی که مداوای بیماران مبتلا به کرونا را برعهده داشتند کمک هزینه حق کرونا در نظر گرفته بود که این نیز همانند حقوق ماهیانه توسط مسئولین ذی ربط دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها دستخوش تغییرات شد به نحوی که یا کاهش یافت یا در برخی بیمارستان‌ها اصلاً تا به امروز حتی پرداخت نشده است.
گروه دیگر که مشمول آئین نامه دریافت وام دستیاری می‌شوند، دانشجویان دستیاری دندانپزشکی می‌باشند. دستیاران رشته جراحی دهان، فک و صورت کاملاً مشابه دانشجویان دستیاری پزشکی می‌باشند. دانشجویان سایر رشته‌های تخصصی دندانپزشکی از لحاظ حقوق ماهانه، کار در کلینیک‌های دانشکده، آزمون ارتقا و تعهد محضری مشابه دانشجویان دستیاری پزشکی می‌باشند. اما این دانشجویان همانند دانشجویان PhD، شیفت شب نداشته و روزهای جمعه و تعطیلات رسمی نیز تعطیل می‌باشند و ساعات مشخصی از روز را در کلینیک‌های دانشکده مشغول به فعالیت هستند.
در نتیجه اتخاذ تصمیم واحد به منظور کمک به همه دانشجویان دستیاری و دانشجویان PhD می‌تواند به دور از انصاف و عدالت اجتماعی باشد.
* دکتر فرشید بسطامی (پزشک پژوهشگر، دانشجوی دستیاری جراحی دهان، فک و صورت و دانشجوی PhD دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)