علی دژبانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به چالش بزرگ فضای مجازی و جایگزینی آن با کتاب خوانی در بین مردم اظهار کرد: تکنولوژی و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات روز دنیا علاوه بر اینکه موجب تسریع و تسهیل در برقراری ارتباط بین انسان‌ها شده و پیشرفت کارها را به دنبال داشته است، آسیب‌ها و چالش‌هایی را نیز به وجود آورده است.
وی اینترنت را وسیله‌ای ارتباطی با کاربردهای علمی، آموزشی، ارتباطی، پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و خدماتی در زندگی روزمره انسان‌ها عنوان کرد و افزود: صرف نظر از پیامدهای مثبت اینترنت، یکی از آثار منفی آن عادت دادن افراد به کوتاه خوانی، خلاصه خوانی و فاصله گرفتن از مقوله کتاب و کتابخوانی عمیق، پایدار و ریشه دار است.
کارشناس فعالیت‌های رسانه‌ای و فناوری‌های نو اداره کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل خاطرنشان کرد: اینترنت باعث شده تا اقشار مختلف از جمله دانش آموزان، دانشجویان، پژوهشگران، محققان، معلمان، اساتید، کارشناسان و دیگر اقشار تأثیر گذار جامعه از کتاب و مطالعه عمیق، با ثبات و پایدار فاصله بگیرند و مطالب و موضوعات مورد نظر خود را در اینترنت جستجو کنند.
دژبانی با بیان اینکه دلیل منبع بودن اینترنت وجود مقالات متعدد در زمینه حوزه‌های مختلف علمی در بستر فضای وب است افزود: اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی موجب شده که افراد دسترسی سریع، آسان و کوتاه به منابع گوناگون داشته باشند و نوعی تنبلی، سستی و رخوت در روحیه علمی، پژوهشی و کتابخوانی را در جامعه به وجود آورده است و کتاب و کتاب خوانی و مطالعه ریشه‌ای، عمیق و پایدار را به مخاطره انداخته است.
اینترنت نمی‌تواند دارای مزایای کتابخوانی باشد
وی اینترنت را به عنوان بزرگ‌ترین رقیب ناموفق پایگاه (دانش نامه) و منابع داده‌های علمی، پژوهشی و آموزشی برای کتاب دانست و گفت: این رقیب از نظر محتوا، عمق، ثبات و پایداری به پای کتاب و مطالعه عمیق کتابخانه ای کلاسیک نمی‌رسد و از اصالت، مزایا و اعتبار کتاب و روش کتاب خوانی کلاسیک یعنی کتابخانه ای برخوردار نیست.
دژبانی به راه‌های صحیح مطالعه و کتاب خوانی اشاره کرد و افزود: روش کتاب خوانی کلاسیک به خوانش، یادگیری و افزایش مطالعات و دانش ریشه‌ای، پایدار، عمیق همراه با ایجاد تفکر ژرف، اندیشه ورزی و عقلانیت اجتماعی است، اما مطالعات و پژوهش‌های فعلی جامعه بر اساس استفاده از منابع اینترنتی به شکل کوتاه خوانی و خلاصه خوانی بدون ته و ریشه است.
کارشناس فعالیت‌های رسانه‌ای و فناوری‌های نو اداره کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل نتیجه مطالعات اینترنتی را رواج سطحی نگری، سطحی بینی و تربیت و آموزش انسان‌های بی سواد، کم سواد همراه با فقدان مهارت‌های مربوط به تفکر، اندیشه ورزی و عقلانیت اجتماعی در جامعه عنوان کرد.
وی با تاکید بر اینکه اینترنت، کتاب خوانی عمیق و پایدار، جریان اندیشه ورزی و تفکر ژرف را از جامعه گرفته است، افزود: رشد فکری، فرهنگی و اجتماعی جامعه با میزان کتاب و کتاب خوانی افراد آن جامعه رابطه مستقیم و معناداری داشته و می‌توان اذعان کرد که کتاب و کتاب خوانی و مطالعه عمیق و با ثبات می‌تواند سرنوشت جامعه را تغییر دهد و جامعه را از حالت بی نظمی، نابسامانی و آشفتگی اجتماعی به سوی نظم اجتماعی، عقلانیت انسانی، انتقادی، اخلاقی، معنوی و اجتماعی و اتوپیای فلسفی یعنی آرمان شهر مطلوب یا مدینه فاضله سوق می‌دهد.
گرانی بی سابقه قیمت کتاب در کاهش میزان مطالعه مردم مؤثر است
کارشناس فناوری‌های نو اداره کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل به مشکلات حوزه نشر کتاب اشاره کرد و گفت: علاوه بر اینترنت، عادات تاریخی ایرانیان به ادبیات شفاهی، کیفیت پایین و نازل کتاب‌های چاپ شده به ویژه در حوزه علوم انسانی در دهه‌های اخیر، تورم و افزایش قیمت‌ها و اوضاع بد اقتصادی خانواده‌ها، گرفتاری‌های شغلی و معیشتی مردم، نبود وقت، حوصله و انرژی کافی برای مطالعه، ضعف بنیه علمی و پژوهشی نویسندگان در حوزه علوم انسانی، قرار گرفتن اولویت آخر کتاب به عنوان کالای فرهنگی در سبد خرید خانواده‌ها و گرانی بی سابقه قیمت کتاب نیز در کاهش میزان مطالعه مردم مؤثر بوده است.
دژبانی با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه در کشور و نیز استان اردبیل اظهار کرد: کتاب، کتاب خوانی، تاریخ خوانی، رمان خوانی، فرهنگ خوانی و خلاصه مطالعه عمیق انواع علوم به ویژه علوم انسانی، رفتاری، فرهنگی و تاریخی به رشد و توسعه فکر، اندیشه، عقلانیت اجتماعی، اخلاقی و انسانی و تبلور اتوپیای فاضله یعنی آرمان شهر در جامعه کمک می‌کند.
الگوی رفتاری والدین در خانواده برای کتابخوانی
وی خاطر نشان کرد: متأسفانه نرخ مطالعه به ویژه مطالعه کتاب‌های تاریخی، رمان، داستان، فرهنگ، رفتار اجتماعی، فلسفه و… در نزد ایرانی‌ها بسیار پایین است و این امر یکی از دلایل عدم رشد فکری، عقلانی و اجتماعی جامعه است چرا که حضرت علی (ع) در مورد اهمیت و نقش کتاب در زندگی انسان‌ها می‌فرمایند: «هر کسی که با کتاب‌ها آرامش یابد، راحتی و آسایش از او سلب نمی‌گردد.»
کارشناس فناوری‌های نو اداره کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل به بیان روش‌های ترویج و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بین اقشار مختلف جامعه پرداخت و گفت: الگوی رفتاری بودن والدین در کتابخوانی، ارتقای کیفیت کتب چاپ شده، ارائه بسته‌های تشویقی، اولویت اول قرار دادن کتاب در برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه، عدم صدور مجوز برای چاپ کتاب‌های سطح پایین، غیر کیفی، کلیشه‌ای و نازل در جامعه می‌تواند به توسعه فرهنگ مطالعه در جامعه کمک کند.
دژبانی ادامه داد: ارزان کردن قیمت کتاب، فرهنگ سازی در استفاده صحیح از اینترنت، تغییر عادات شفاهی ایرانیان به ادبیات مکتوب و عادت دادن آنان به نوشتن و تألیف، توسعه کتاب‌های الکترو نیکی و کتاب‌های صوتی در فضای مجازی، توسعه امکانات فنی، فرهنگی و آموزشی مطالعه کتاب در فضای مجازی در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی و اداری، ترویج فرهنگ کتاب خوانی مجازی نیز از دیگر روش‌های ترویج و گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بین اقشار مختلف جامعه است.
کارشناس برنامه ریزی رسانه‌ای یادآور شد: «آلوین تافلر» عصر کنونی را عصر مجازی نامیده و اظهار می‌کند که دنیا در حال تغییر و دگرگونی از عصر اطلاعات (موج سوم) به عصر مجازی (موج چهارم) است و اساس اداره جوامع و سازمان‌ها در این عصر، دانش محوری است و تولید دانش و پردازش اطلاعات به غیر از مطالعه و پژوهش تحقق نمی‌شود.