خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: چند وقتی می‌شود که دیگر نه از تبلیغ رنگ به رنگ و ثانیه‌ای فیلم‌های سینمایی در تلویزیون خبری است و نه از تمایل فیلمسازان برای سبقت گرفتن در صف اکران فیلم‌ها. حالا حتی به سختی یادمان می‌آید که آخرین بار کی به سینما رفته‌ایم، دیگر سینماهای گوشه و کنار شهر، بعد از تعطیلی دانشگاه و اتمام ساعت کاری، انتظارمان را نمی‌کشند. هرچند پیش از این اولین گزینه روی میزمان به‌عنوان یک تفریح ارزان قیمت و البته سهل‌الوصول، رفتن به سینما بود اما احتمالاً این روزها آخرین پیشنهادی که از سوی فیلم‌بازترین دوستانمان هم دریافت می‌کنیم، حضور در سالن سینماست!
نه اینکه کرونا باعث فروکش کردن عطش دورهمی‌ها و گشت و گذارهایمان به منظور حفظ سلامتی شده باشد، نه، فاصله‌ای که میان ما و این هنر- تفریح افتاده، اساساً ما را از سینما دور کرده و آن را به آرشیو خاطراتمان سپرده است.
اصلاً در همان روزهای بازگشایی نیم‌بند سالن‌های سینما، گله بسیاری از سینماداران و البته سینماگران این بود که اطلاعاتی درباره فعالیت مجدد سینماها به مردم داده نشده و هنوز تصور ذهنی بسیاری به همان اطلاعیه نخست وزارت ارشاد مبنی بر تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی در اسفند ۹۸ برمی‌گردد؛ همه چیز درست از همین نقطه آغاز شد. حالا ۱۰ ماه است که نه حیاتش مشخص است و نه از نفس افتادنش؛ هنوز درباره «سینما» می‌گویم که به لطف باز و بسته شدن چند باره‌اش توسط ستاد ملی مقابله با کرونا، یک وضعیت بلاتکلیف و مه آلود را تجربه می‌کند هرچند به گواه سینماگران خیلی وقت است شکست را پذیرفته و از میدان به در شده؛ این تنها تقلایی برای فراموش نکردنش است، تلاشی برای پیوند دوباره مخاطب با سینما که هرچند پیش از آن بسیاری برف‌های نکوبیده مسیر رابطه‌شان را کوبیده و هموار کرده بودند، حالا اما به ناگاه همه پل‌هایش درهم شکسته‌اند.
این روزها اگر مدام هم بخواهیم بر مدار مستندات بچرخیم و دلایل این تصمیمات یکباره برای توالی تعطیلی و بازگشایی سینماها را قطار کنیم نه به نتیجه‌ای می‌رسیم و نه پاسخی از سوی مسئولانش دریافت می‌کنیم، چه اینکه در طول این ۱۰ ماه سینماداران به کرات تاکید کرده‌اند که تمام پروتکل‌های بهداشتی رعایت می‌شود و بازهم هیچ چیز تغییر نکرده است. حتی اگر همین گزاره را هم کنار بگذاریم سالن‌های فراخ، تعداد زیاد صندلی‌ها و البته تعداد اندک مخاطبان امکان انتقال بیماری را در سالن‌ها به حداقل می‌رساند اما باز هم در هر بزنگاهی انگشت‌ها بلافاصله روی فشردن دگمه تعطیلی سینماها می‌رود.
ورود یک «ناجی»؛ جایگزینی برای احیای یک «لذت»
این غم‌نامه نسبتاً طولانی را نوشتم تا بگویم با شیوع کرونا، نه در قد و قواره سینما اما جایگزینی هرچند معمول اما معقول برایش پیدا شده تا در سبد تفریحاتمان همچنان «لذت فیلم دیدن» را بگنجانیم، گاهی هم خودمان را لابه‌لای شخصیت‌هایش پیدا کنیم.
«اکران آنلاین» خیلی زود جا پای سالن‌های تاریک و تعطیل گذاشت تا ردی از «سینما» را به یادمان بیاورد و همزمان به ما یادآوری کند یک ظرفیت مغفول مانده را. ظرفیتی که البته به همان زودی با بی‌تدبیری به تاراج رفت.
آنچه مسلم است اما این است که با وجود زخم‌هایی چون «قاچاق» و «نبود امنیت» که در این مدت بر پیکر «اکران آنلاین» وارد شد، بازهم اگر محتوای ارائه شده حداقلی از کیفیت و جذابیت را داشته باشد، می‌تواند به فروش خوبی هم برسد؛ این را آمار ارائه شده از سوی دو پلتفرم محوری و انحصاری در حوزه «اکران آنلاین» در ۱۰ ماه گذشته می‌گوید آنچه مسلم است اما این است که با وجود زخم‌هایی چون «قاچاق» و «نبود امنیت» که در این مدت بر پیکر «اکران آنلاین» وارد شد، بازهم اگر محتوای ارائه شده حداقلی از کیفیت و جذابیت را داشته باشد، می‌تواند به فروش خوبی هم برسد؛ این را آمار ارائه شده از سوی دو پلتفرم محوری و انحصاری در حوزه «اکران آنلاین» در ۱۰ ماه گذشته می‌گوید.
«خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا اولین فیلمی بود که ریسک این ابزار نوظهور و کمتر شناخته شده (البته در ایران) را پذیرفت و پا به میدان گذاشت اما تنها ساعاتی پس از اکران، سرقت این فیلم موضوع اصلی گفتگوها و البته عامل هراس دیگر سینماگران از آزمودن این امکان ویژه شد.
هرچند همان زمان صاحبان این فیلم و مدیران سینمایی در گفتگوهای خود به این نکته اشاره کردند که در همه جای جهان سرویس‌های بر خط امکان تأمین امنیت صددرصدی آثار را ندارند و آنچه بیش از همه محصولات فرهنگی دیگر کشورها را مصون نگه داشته وجه «فرهنگی» و «فرهنگ مصرف مخاطبان» طی سال‌ها کاربری سامانه‌های برخط بوده است. اما گویی این استدلال برای طیف گسترده‌ای از سینماگران قابل هضم نبود و هراس سوخت سرمایه‌شان تا همین امروز هم در جانشان باقی مانده و تمایل چندانی به اکران آثارشان در این بستر ندارند.
در این میان سینماداران هم که از تعطیلی سینماها به تنگ آمده بودند، وضعیت را برای زیست سینماها مساعد نمی‌دیدند و پلتفرم‌ها را حریفی قدر برای ادامه فعالیت‌های خود می‌پنداشتند دست روی دست نگذاشتند، بارها به صراحت مواضع اعتراضی خود را نسبت به پدیدار شدن و بها دادن به این سرویس‌ها اعلام کردند و به تعبیری برخی سینماگران حتی قوه محرکه‌ای برای کارشکنی و اختلال در این سامانه‌ها شدند.
همه مشکلات و نیمه‌جان شدن سرویس‌های برخط اما به عوامل بیرونی برنمی‌گردد؛ آنچه در این میان نقشی پررنگ‌تر داشت مدیریت نادرست این پدیده توسط امتیازداران سامانه‌ها و مدیران سینمایی بود. این موضوع را از این منظر می‌شود بررسی کرد که اساساً برای معرفی این قالب جدید به مخاطبان و اعتمادسازی برای مصرف قانونی، ابتدا باید چند فیلم تازه و مناسب را به اکران در می‌آوردند؛ اتفاقی که در گام نخست رقم خورد اما تنها با گذر چند ماه، اکران آنلاین به انباری برای فیلم‌های تاریخ گذشته و عمدتاً بی کیفیت تبدیل شد؛ موضوعی که رفته‌رفته اعتماد مخاطبان را هم سلب کرد تا از تماشای آنلاین فیلم روی برگردانند؛ چیدمانی که البته به بدسلیقگی امتیازداران سامانه‌ها باز می‌گشت. حجم انبوه فیلم‌هایی که حتی در نمایش فیزیکی اقبالی نداشتند، پا به این عرصه گذاشتند و سرمایه اعتمادی را از بین بردند که بی تردید گنجینه‌ای برای هر فرصت شغلی در هر عرصه‌ای محسوب می‌شد.
در همان بحبوحه روزهای ابتدایی اکران آنلاین و هیجان‌زدگی سینماگران از دستیابی به مدیایی جدید، مدیران سینمایی برای جلوگیری از تراکم فیلم‌ها در این بستر نمایشی این وعده را دادند که «شورای اکران آنلاین» به منظور تنظیم‌گری بازار این عرصه و البته سر و سامان دادن به آن به زودی تشکیل می‌شود؛ موضوعی که در حد همان وعده باقی مانده و هنوز خبری از آن نیست. قانون دیگر اما اکران ۲ هفته‌ای آثار در سینماها و بعد ورود به بسترهای نمایشی اینترنتی بود؛ این قانون هم مثل تمامی قوانین گاه اجرا و گاه هم دور زده شد تا راه خلاصی باقی بماند!
همانطور که در ابتدای این گزارش عنوان کردیم، «اکران آنلاین» ظرفیتی ویژه است که اگر سینماگران بر ترس‌شان از قاچاق فائق بیایند و برخی زیرساخت‌ها مستحکم‌تر شود، می‌تواند نتیجه‌ای بهتر هم به همراه داشته باشد. آمار فروش برخی فیلم‌های نسبتاً باکیفیت نشان می‌دهد که مخاطب امروزی، دارد عادت می‌کند که «رایگان‌نگر» نباشد و بابت استفاده از محصول فرهنگی هزینه بپردازد به طوری که تهیه‌کنندگان نه به سودی قابل توجه بلکه به فروشی قابل قبول برسند.
یک مرور آماری؛ «اکران آنلاین» نمره قبولی گرفت؟
بر اساس اعلام روابط عمومی دو سامانه «فیلیمو» و «نماوا» که به‌صورت انحصاری عهده‌دار عرضه برخط فیلم‌های سینمایی در این مدت کرونایی بودند، در این بازه زمانی تنها چند فیلم به فروشی درخور رسیده‌اند.
پیش از تحلیل این آمار، در جدول ضمیمه مروری بر کارنامه فیلم‌های سینمایی در «اکران آنلاین» خواهیم داشت. در میان آمار اعلام شده فیلم «خروج» با بلیت ۱۲ هزارتومانی و «طلا» با بلیت ۱۵ هزار تومانی عرضه شدند اما باقی فیلم‌ها با بلیت ۲۰ هزارتومانی به نمایش گذاشته شدند.
براساس این جدول فیلم‌های سینمایی «خوب بد جلف ۲» به کارگردانی پیمان قاسم‌خانی با فروشی معادل ۴ میلیارد و ۲۵۱ میلیون و ۵۶۰ هزار تومان، «زیرنظر» به کارگردانی مجید صالحی با فروشی معادل ۲ میلیارد و ۸۷۴ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان، «طلا» به کارگردانی پرویز شهبازی با فروشی معادل ۲ میلیارد و ۵۳۴ میلیون و ۹۲۰ هزار تومان، «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا با فروشی معادل یک میلیارد و ۸۵۷ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان و «زن‌ها فرشته‌اند ۲» به کارگردانی آرش معیریان با فروشی معادل یک میلیارد و ۵۶۷ میلیون و ۶۴۰ هزار تومان تا به اینجا ۵ فیلم پرفروش اکران آنلاین در سال ۹۹ محسوب می‌شوند.
نگاهی به آمار نشان می‌دهد که برخی از این فیلم‌ها هرچند در صورت اکران در سینماها اقبال و فروشی نمی‌توانستند به دست بیاورند اما با نمایش اینترنتی فروشی قابل قبول و در مواردی حتی فراتر از تصور صاحبانشان به دست آورده‌اند «لتیان» به کارگردانی علی تیموری، «بی حسی موضعی» به کارگردانی حسین مهکام، «حکایت دریا» ساخته بهمن فرمان آرا، «بنفشه آفریقایی» ساخته مونا زند حقیقی، «کشتارگاه» ساخته عباس امینی، «هفت و نیم» ساخته برادران محمودی، «ایستگاه اتمسفر» ساخته مهدی جعفری، «تیغ و ترمه» ساخته کیومرث پوراحمد، «روزهای نارنجی» ساخته آرش لاهوتی و «بهت» ساخته عباس رافعی دیگر فیلم‌های عرضه شده در قالب اکران آنلاین در سال ۹۹ بوده‌اند که آمار فروش آنها به صورت تفکیکی اعلام شده است.
نگاهی به این آمار نشان می‌دهد که برخی از این فیلم‌ها هرچند در صورت اکران در سینماها اقبال و فروشی نمی‌توانستند به دست بیاورند اما با نمایش اینترنتی فروشی قابل قبول و در مواردی حتی فراتر از تصور صاحبانشان به دست آورده‌اند و این نشان از ظرفیت بالای «اکران آنلاین» نه فقط از منظر انتشار فیلم که از منظر منطق اقتصادی و تضمین سود مالی صاحبان آثار دارد.
براساس رده‌بندی اعلام‌شده از سوی ۲ پلتفرم انحصاری «اکران آنلاین» تا به اینجا، فیلم‌های گرید A به طور میانگین ۱۵۰ هزار، فیلم‌های گرید B سی و هفت هزار و گرید C یازده هزار قطعه بلیت فروخته‌اند.
در این میان اما آمار فروش فیلم‌هایی همچون «حمال طلا»، «دوئت»، «پسرکشی»، «گیلدا»، «هایلایت»، «تا ابد»، «نرگس مست»، «سازهای ناکوک»، «مهمان خانه ماه نو»، «قتل عمد»، «جایی برای فرشته‌ها نیست» هرگز اعلام نشد که به نظر می‌رسد فروشی حتی پایین‌تر از رده‌بندی C به دست آورده‌اند.
عمده دلیل اعلام نشدن آمار این آثار، فروش ضعیف این فیلم‌ها در بسترهای اکران آنلاین بود.
فارغ از تحلیل‌های قابل طرح درباره این آمار، نکته مهم اما این است که تنها مرجع اعلام آمار فروش فیلم‌ها فعلاً همین دو پلتفرم عرضه‌کننده هستند و باید پذیرفت درستی آمارشان درباره کارنامه فیلم‌ها در اکران آنلاین قابل صحت‌سنجی نیست و به نظر می‌رسد وجود سامانه‌هایی مانند سمفا که از سوی سازمان سینمایی برای دسترسی به جزئیات آمارهای مرتبط با اکران‌های سینمایی مدیریت می‌شود و ضرایب اشغال صندلی‌ها و آمار فروش فیلم‌ها را اعلام می‌کند، برای وی‌اودی‌ها هم ضروری است تا نهاد ثالثی بدون هرگونه منفعت و جانبداری آمارها را منتشر کند.
ماجرای «اکران آنلاین» و تجربه‌ای که تا به امروز پشت‌سر گذاشته اما غیر از مخاطبان، سه ضلع دخیل و تعیین‌کننده دارد؛ تهیه‌کننده که باید تن به قواعد این بازار جدید دهد، مدیر سامانه که باید همزمان اعتماد صاحب اثر و مخاطب را کسب کند و پخش‌کننده که همچون اکران فیلم در سالن‌های سینمایی قرار است نقش واسطه را در این میدان بازی کند. در ادامه گزارش سراغ نمایندگانی از هر یک از این اضلاع رفتیم تا از نگاه آنها به‌این پرسش پاسخی داده باشیم؛ «اکران آنلاین» چرا زمین‌گر شده است؟
روایت تهیه‌کننده؛ وقتی هیچکس مسئولیت قبول نمی‌کند!
جمال ساداتیان تهیه‌کننده پرکار سال‌های اخیر است که البته دستی هم بر آتش سینماداری هم داشته و از این منظر اشراف کاملی بر چرخه اکران عمومی فیلم‌های سینمایی دارد. ساداتیان درباره عملکرد «اکران آنلاین» به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر مشکل اصلی این پلتفرم‌ها این است که فیلم بعد از نمایش بلافاصله قاچاق می‌شود. در این میان هیچکس هم مسئولیت این امر را قبول نمی‌کند. با توجه به اینکه ساز و کار مهار قاچاق فیلم‌ها مشخص نیست و افرادی که فیلمشان می‌تواند باعث رونق این بازار شود تمایلی به ارائه آثارشان به این بستر ندارند. به همین دلیل فیلم‌های جدی را در این حوزه نمی‌بینیم و فیلمسازان هم رغبتی ندارند چون این روزها هزینه‌های سنگینی برای فیلمسازی صرف می‌شود و تهیه کنندگان زیر بار نمی‌روند تا فیلم‌های مطرح خود را به نمایش بگذارند.
ساداتیان: معتقدم فیلم‌های جدی را باید برای اکران سینمایی نگه داشت اما در حال حاضر با توجه به اینکه نمی‌دانیم چه زمانی قرار است کرونا مهار، شرایط عادی و چراغ سینما روشن شود، بنابراین می‌شود استثنا قائل شد و چند فیلم خوب که می‌توانند اعتمادسازی کنند در بستر وی‌اودی‌ها به نمایش گذاشته شوند تهیه‌کننده «متری شیش و نیم» تأکید کرد: هرچند من خودم معتقدم فیلم‌های جدی را باید برای اکران سینمایی نگه داشت اما در حال حاضر با توجه به اینکه نمی‌دانیم چه زمانی قرار است کرونا مهار، شرایط عادی و چراغ سینما روشن شود، بنابراین می‌شود استثنا قائل شد و چند فیلم خوب که می‌توانند اعتمادسازی کنند در بستر وی‌اودی‌ها به نمایش گذاشته شوند.
وی افزود: بحث قاچاق به شدت صاحبان آثار را محتاط کرده است به طوری که تحت هیچ شرایطی زیر بار نمی‌روند چراکه فیلم‌هایی که به لحاظ گیشه مقداری مشکل داشته‌اند اما حاضر به اکران در وی‌اودی‌ها شدند بازهم دیدیم که قاچاق به آنها چقدر لطمه زد. هرچند عنوان می‌شود در کشورهای خارجی هم همین اتفاق می‌افتد اما به نظر می‌رسد به لحاظ فرهنگی در آن کشورها مردم علاقه‌مندند که همان هزینه اندک تماشای فیلم را بپردازند تا این صنعت سرپا بماند.
ساداتیان معتقد است: برای آنها پرداخت دو یا سه دلار توسط یک خانواده پولی نیست، ولی وقتی این رقم توسط تعداد زیادی از افراد جمع می‌شود و پشتوانه تهیه‌کننده برای ساخت اثر بعدی می‌شود. اگر همه فیلم‌ها این چنین به تاراج بروند اصلاً صنعت سینما در دنیا از بین می‌رود پس باید گردش مالی وجود داشته باشد و این پول در اختیار تهیه‌کننده قرار بگیرد تا بتواند فیلم بسازد ضمن اینکه قوانینشان هم سفت و سخت است. به نظرم در آنجا علاقه به تماشای فیلم‌ها به صورت مجانی کمتر از ایران است. در ایران ولع برای تماشای فیلم‌ها به صورت رایگان بسیار زیاد است و مردم چندان حاضر نیستند بابت آن هزینه‌ای پرداخت کنند.
این تهیه‌کننده سینما اضافه کرد: طبق آمارهای منتشر شده در دو پلتفرم متولی این کار، برخی فیلم‌ها فروش خوبی هم داشته‌اند این یعنی باید بپذیریم که در ایران هم برخی از افراد دوست دارند آثار را به‌صورت قانونی تماشا کنند. اگر بشود بخش غیرقانونی را مهار کرد مسلماً این فروش‌ها چند برابر می‌شود.
تهیه‌کننده «چهارشنبه‌سوری» بیان کرد: در هالیوود سالانه بیش از هزار فیلم ساخته می‌شود، اما در آنجا هم تنها ۲۰ تا ۳۰ فیلم بر سر زبان‌ها می‌افتد. قرار نیست هر کسی در هر کشوری فیلم می‌سازد آن فیلم رنگ پرده ببیند. ولی آنجا آنقدر بسترهای غیرسینمایی وجود دارد که تهیه‌کننده می‌تواند فیلمش را به جاهای مختلف بدهد و هزینه آن جبران شود اما ما در ایران یک بستر بیشتر وجود ندارد و آن اکران فیزیکی در سینماهاست و همه علاقه دارند فیلم‌هایشان را چنین اکران کنند، بعد که فیلم به نمایش گذاشته می‌شود نمی‌توانند مخاطب جذب کنند و این امر به اقتصاد سینماداری لطمه می‌زند.
ساداتیان: ما باید ظرفیت‌های تولیدی خودمان را به سالی ۳۰۰ یا ۴۰۰ برسانیم که تنها ۴۰ فیلم در سینماها اکران شوند و بقیه در بستر وی‌اودی‌ها به نمایش دربیایند به این ترتیب سلایق مختلف فکری می‌توانند فیلم‌های متناسب با خود را انتخاب کنند. ریسک این امر بیشتر به خود تهیه‌کننده برمی‌گردد تا سعی کند فیلم قابل قبولی بسازد وی ادامه داد: یعنی عده‌ای اشتباه می‌کنند و فیلم بد می‌سازند اما تاوانش را جمع بیشتری باید پس بدهند. در ایران بحث‌هایی مبنی‌بر این وجود داشت که ما باید ظرفیت‌های تولیدی خودمان را به سالی ۳۰۰ یا ۴۰۰ برسانیم که تنها ۴۰ فیلم در سینماها اکران شوند و بقیه در بستر وی‌اودی‌ها به نمایش دربیایند به این ترتیب سلایق مختلف فکری می‌توانند فیلم‌های متناسب با خود را انتخاب کنند. ریسک این امر بیشتر به خود تهیه‌کننده برمی‌گردد تا سعی کند فیلم قابل قبولی بسازد.
ساداتیان با اشاره به نمایش برخی فیلم‌های ضعیف در «اکران آنلاین» و ضربه‌ای که این اتفاق به اعتماد مخاطبان زده است هم توضیح داد: در این مدت فیلم‌های بی کیفیت هم در این بسترها به نمایش درآمدند اما صاحبان اثر هم باید ابزار تبلیغاتی داشته باشند و به مخاطبان اطلاعاتی ارائه بدهند اما به نظرم کرونا استراتژی را بر هم زد و بر اساس ضرورت عمل شد. ولی باید ببینیم با پایان کرونا چه استراتژی برای ادامه حیات این بستر وجود دارد.
وی افزود: مشکل اساسی‌تر پلتفرم‌ها این است که حتی سریال‌هایی هم که تولید می‌کنند در سطح «جیم» است در حالی که ما سلایق مختلف فکری در کشور داریم و باید سریال‌ها و فیلم‌هایی با کیفیت‌های مختلف داشته باشیم هشتاد میلیون جمعیت این کشور که دوست ندارند آثاری در سطح «جیم» ببینند. باید تنوع موضوع و کیفیت‌های مختلف داشته باشیم تا فضای بهتری را برای اعتمادسازی به وجود بیاورد.
وی در پایان درباره حضور پخش‌کننده در زنجیره اکران اینترنتی بیان کرد: برای پخش آثار در وی‌اودی‌ها دیگر نیازی به پخش‌کننده نیست. این پخش‌کننده لزوماً باید در سینما باشد تا برای فیلم‌ها تبلیغات کند و… چون ساز و کار سینما و بسترهای اینترنتی به کل متفاوت است اگر می‌خواهند تبلیغات گسترده کنند باید تعریفش مشخص شود که پلتفرم‌ها و صاحبان آثار چه وظایفی دارند. قطعاً صاحبان آثار در اکران فیزیکی کمی از این بازار دورند و دفاتر پخش می‌توانند نقش پررنگی در تبلیغات داشته باشند.
روایت رئیس صنف نمایش آنلاین؛ وقتی «جوزدگی» منجر به افول شد!
محمد صراف رئیس انجمن «شرکت‌های نمایش ویدئوی آنلاین» هم معتقد است که وی‌اودی‌ها در صورت داشتن زیرساخت‌های لازم می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در ناوگان اکران آنلاین داشته باشند.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: نسبت به اکران آنلاین در ابتدا اقبال خوبی شد چون در ابتدا هیجانی وجود داشت، بیماری کووید ۱۹ و تعطیلی سینماها باعث شده بود که برای مردم این فضای جدید جذاب باشد. طبیعتاً از این موضوع استقبال شد اما رفته‌رفته این اتفاق رو به افول رفت چون از اول ساختار درستی برای این موضوع طراحی نشده بود.
محمد صراف: نبود ساختار مناسب از ابتدا، هیجان‌زدگی و متأسفانه جوگیری برخی مدیرانی که احساس می‌کنند همیشه باید اول باشند، منجر به این شد که اکران اینترنتی به درستی شکل نگیرد. همین امر باعث شد اکران اینترنتی رو به افول برود صراف ادامه داد: از همان ابتدا بحث ما بر سر فیلم «خروج» هم همین بود؛ یعنی اکران آنلاین اگر بخواهد راه بیفتد اگر سینماها امروز بر اساس یک قاعده‌ای دست به اکران می‌زنند و با یک هماهنگی‌هایی این اتفاق می‌افتد، در اکران آنلاین هم باید چنین هماهنگی‌هایی داشته باشیم. مانند اینکه مردم چطور بتوانند از این اکران استفاده کنند و همچنین برای محتوایی که پخش می‌شود موضوعاتی مانند قاچاق و سرقت پیش نیاید. شاهد این بودیم که به دلیل رعایت این موارد تمامی فیلم‌ها به سرقت رفتند و تهیه‌کنندگان متضرر شدند. بنابراین نبود ساختار مناسب از ابتدا، هیجان‌زدگی و متأسفانه جوگیری برخی مدیرانی که احساس می‌کنند همیشه باید اول باشند، منجر به این شد که اکران اینترنتی به درستی شکل نگیرد. همین امر باعث شد اکران اینترنتی رو به افول برود.
وی درباره اینکه برخی از فیلم‌ها با وجود قاچاق در این بستر توانسته‌اند به فروش خوبی هم برسند، توضیح داد: برخی از فیلم‌ها به خاطر کیفیت و اعتبار کارگردان حتماً مورد توجه واقع می‌شوند، اگر این حوزه از انحصار خارج شود و به جز دو سامانه، سرویس‌های دیگر هم می‌توانستند به ارائه خدمات در این زمینه بپردازند طبعاً آن یک میلیارد فروش یک فیلم، به دو میلیارد افزایش پیدا می‌کرد.
رئیس انجمن «شرکت‌های نمایش ویدئوی آنلاین» ادامه داد: اگر از اول زیرساخت درستی طراحی می‌شد همه سرویس‌های وی‌اودی و همه سرویس‌های دانلود قانونی در کشور از یک مسیر اکران را انجام می‌داند. اگر این اتفاق به درستی رخ می‌داد امروز شاهد شکوفایی این بخش بودیم. اما وقتی انحصار به وجود می‌آید و بدنه دولتی هم در این زمینه پاسخگو نیست و برایش برنامه‌ای ندارد شما با این موضوع مواجه می‌شوید که فیلم خوبی که می‌تواند در این بستر به فروش ۵ میلیاردی برسد، فروشی یک میلیاردی را تجربه می‌کند. وقتی مقایسه می‌کنیم می‌بینیم همین فروش یک میلیارد تومانی در وی‌اودی‌ها اتفاق ویژه‌ای نیست و نمی‌توانیم به آن افتخار کنیم چون ممکن بود در شرایط عادی در سینماها سی میلیارد تومان به دست بیاورد.
وی افزود: به هر حال اکران آنلاین در دنیا مرسوم است و همزمان با اکران فیزیکی در سینماها، اکران اینترنتی صورت می‌گیرد، زیرساخت‌ها ارتقا پیدا می‌کند، رگولیشن های قانونی که امروز هم در ایران با ساترا به وجود آمده، نظارت‌های خود را دارند، پس اکران آنلاین می‌تواند موفق باشد به شرطی که از انحصار دربیاید و زیرساخت‌هایش فراهم شود.
صراف اظهار کرد: بدنه دولت اخیراً یک سری جلسات داشت که ما هم در آن جلسه‌ها در ارشاد شرکت کردیم، دوستان ارشاد، نمایندگان صنوف و مدیران وی‌اودی‌ها دعوت بودند که منجر به طراحی شورای اکران آنلاین شد. در حال حاضر این شورا و قوانینش در حال تدوین است اگر این اتفاق بیفتد آن وقت مثل اکران فیزیکی عمل می‌شود یعنی فیلمی که می‌خواهد به نمایش دربیاید با شرکت‌های پخش قرارداد می‌بندد، سرگروهش مشخص می‌شود و… باید این اتفاق رخ دهد تا صاحبان آثار متضرر نشوند.
محمد صراف: شورای اکران آنلاین به تنهایی نمی‌تواند کاری کند، باید بدنه دولت و بدنه سینما با این شورا همراه شود. اگر شورایی و آئین‌نامه‌ای به وجود بیاید و کسی به آن پایبند نباشد یا ما امتیازداران وی‌اودی‌ها زیر بارش نرویم اتفاق نمی‌افتد در نهایت شورا باید به ابلاغیه و خواسته دولتی تبدیل شود وی تأکید کرد: در اکران آنلاین هم نباید به یکباره چند فیلم خوب را به نمایش بگذاریم و بعد فیلم‌های ضعیف را اکران کنیم. باید فیلم‌ها به گونه‌ای چیده شوند که صاحبان آثار متضرر نشوند و در عین حال مردم از آثار استفاده کنند. اکران آنلاین ظرفیت بزرگی است علاوه بر اینکه می‌توانیم فیلم‌های روز را به نمایش بگذاریم ما کلی فیلم داریم که اصلاً به نمایش درنمی‌آیند اما همان آثار می‌توانند در بستر وی‌اودی‌ها اکران شوند. امروز اکران آنلاین می‌تواند باعث دیده شدن فیلم‌های مانده پشت سد اکران شود. این امر یک نگاه بالغ می‌خواهد که شورای اکران آنلاین در حال پیگیری آن است.
رئیس انجمن «شرکت‌های نمایش ویدئوی آنلاین» توضیح داد: شورای اکران آنلاین به تنهایی نمی‌تواند کاری کند، باید بدنه دولت و بدنه سینما با این شورا همراه شود. اگر شورایی و آئین‌نامه‌ای به وجود بیاید و کسی به آن پایبند نباشد یا ما امتیازداران وی‌اودی‌ها زیر بارش نرویم اتفاق نمی‌افتد در نهایت شورا باید به ابلاغیه و خواسته دولتی تبدیل شود. ضمانت اجرایی لازم است تا در صورت تبعیت نکردن به عنوان یک تخلف در نظر گرفته شود، این موضوع است که به اتفاقات نظم می‌دهد.
صراف که از عضویت خود در شورای اکران آنلاین خبر داد در ادامه گفت: سه روز پیش جلسه‌ای داشتیم که پخش‌کنندگان هم حضور داشتند آنها هم از این وضعیت ناراضی بودند. چون همه در حال ضرر هستند. وقتی چرخه پخش سینما درگیر اکران آنلاین نشود درواقع یک بخش از سینما را دور زده‌اید و آن بخش برای اینکه منافعش تأمین شود باید کاری کند. روال سنتی پخش این بود که فیلم به شرکت پخش داده می‌شد و شرکت پخش آن را به سینماها ارائه می‌داد تا اکران شود. امروز پخش‌کننده حذف شده و فیلم مستقیماً به وی‌اودی‌ها تحویل داده می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود آن بخشی که پیش از این از همین رهگذر ارتزاق می‌کرد به طور کلی کنار برود ولی اگر زیرساختی ایجاد شود که پخش‌کننده هم در اکران آنلاین دخیل شود، وضعیت اکران بهتر می‌شد.
صراف درباره جدایی و عدم عضویت دو پلتفرم «نماوا» و «فیلیمو» در انجمن تحت مسئولیت خود توضیح داد: انجمن همیشه مسیر خود را می‌رود و تلاش می‌کند این راه را برای شرکت‌های عضو خود تسهیل کند. این دوستان در مقطعی تصمیم گرفتند از این انجمن انصراف بدهند و بیانیه‌ای هم صادر کردند البته که قانون انجمن می‌گوید باید به شکل مکتوب این دوستان انصراف خود را به انجمن اعلام و ارائه می‌کردند که این اتفاق تاکنون رخ نداده است. هنوز این دوستان به صورت قانونی عضو انجمن هستند و بیانیه نمی‌تواند مانعی از عضویت آنها شود.
وی ادامه داد: ما با آغوش باز دوباره منتظر هستیم که صاحبان این دو پلتفرم را ببینیم، در جلسات شرکت کنند و از حضورشان بهره ببریم. انجمن جایی نیست که بشود از آن انصراف داد؛ انجمن جایی برای بهتر شدن اوضاع همه است. هرچند انصراف آنها برای انجمن آسیبی نداشته و مسیر خودش را طی می‌کند. امروز در شورای اکران آنلاین باز اعضای انجمن دعوت می‌شوند یعنی برای انجمن زیرساخت‌های حاکمیتی تعریف شده که می‌تواند برای شرکت‌ها کارکرد داشته باشد.
روایت پخش‌کننده؛ چشم‌اندازی که برای «اکران آنلاین» نداشتیم!
سعید خانی مدیر شرکت پخش «خانه فیلم» است که تهیه‌کنندگی سینما را هم در کارنامه حرفه‌ای خود دارد. خانی هم موضعی انتقادی نسبت به عملکرد «اکران آنلاین» تا به امروز دارد و استقبال سینماگران از این بستر جدید را بر اساس هیجان زدگی و از سر مطالعه نداشتن عنوان می‌کند.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر در توضیح موضع انتقادی خود گفت: به نظرم اگر فیلمی مانند «خروج» در سینما اکران می‌شد به لحاظ مالی برای تهیه‌کننده آورده بیشتری داشت. وقتی ایده نویی به بازار می‌آید، متأسفانه تصمیم‌گیری‌های بچه‌های سینما اشتباه می‌شود. اکران آنلاین برای برخی از فیلم‌ها می‌تواند گزینه خوبی باشد اما نکته این است که آیا ما از پیش چشم اندازی داشتیم که بگوییم ما در سال ۱۴۰۰ به اکران آنلاین می‌رسیم؟
سعید خانی: حواسمان نبود که وقتی با دو پلتفرم خاص کار می‌کنیم به یکباره از بخش‌های دیگر چشم می‌پوشیم. حالا به جایی رسیدیم که این دو پلتفرم برای سینمای ایران تکلیف مشخص می‌کنند و تهیه کنندگان آسیب می‌بینند این پخش‌کننده سینما افزود: درواقع ما این چشم‌انداز را نداشتیم و با آمدن کرونا به این سمت رفتیم، در این میان هم «خروج» ریسک کرد و بقیه به سرعت و بدون هیچ مطالعه برای اکران صف کشیدند. انتقاد اصلی من بر این است که هیچ مطالعه‌ای نشد تا ببینیم هدف گذاری ما چیست. وقتی من به عنوان پخش‌کننده فیلمی را اکران می‌کنم آیا نباید تقاضایی داشته باشم؟ اما دوستان خیلی مصمم در ابتدا گفتند که امنیت فیلم‌ها را تأمین می‌کنیم ولی حتی امنیت یک فیلم هم تأمین نشد از سوی دیگر بحث انحصار پیش آمد. انگار حواسمان نبود که وقتی با دو پلتفرم خاص کار می‌کنیم به یکباره از بخش‌های دیگر چشم می‌پوشیم. حالا به جایی رسیدیم که این دو پلتفرم برای سینمای ایران تکلیف مشخص می‌کنند و تهیه کنندگان آسیب می‌بینند.
مدیر خانه فیلم بیان کرد: وقتی فیلم را اکران می‌کنیم بخشی از آن به بازار مربوط می‌شود. شناسایی بازار یکی از وظایف ما به عنوان پخش کننده است که ببینیم یک فیلم چه قابلیت‌هایی دارد چه زمانی برای اکران آن مناسب است، فیلم مقابلش چیست و… ما همه این موارد را ارزیابی می‌کنیم و آن موقع است که تخصص ما به عنوان پخش کننده عیان می‌شود. ولی در اکران آنلاین به یکباره به قدری عرضه و تقاضا زیاد شد که فیلم‌ها یکی پس از دیگری عرضه شدند! هر فیلمی باید اطلاع رسانی داشته باشد، ما در اکران فیزیکی یکی دو هفته قبل از نمایش به مخاطب مکرراً یادآوری می‌کنیم که قرار است چه فیلمی اکران شود، مواد تبلیغاتی آماده می‌کنیم و… اما در اکران آنلاین این چنین نیست.
وی افزود: بچه‌های سینما به قدری مشکلات مالی داشتند که به صورت عجولانه تصمیم به ورود به عرصه اکران آنلاین گرفتند و سپس فیلمشان از بین رفت در حالی که باید بیشتر مطالعه می‌کردیم، حتی باید به پخش‌کننده‌ها اعتماد می‌کردیم گویا در این قضیه حلقه مفقوده همان عملکرد پخش‌کنندگان بود. با حذف پخش‌کنندگان، صاحبان پلتفرم‌ها هم تنها نیمه پر لیوان را به تهیه‌کنندگان نشان دادند و از معایب اکران اینترنتی نگفتند. به نظرم در این میان جای همان شورای اکران آنلاین خالی است تا فیلم‌ها را براساس ظرفیتشان بر بستر اینترنت به نمایش بگذارد. دود همه این موضوعات بر چشم تهیه‌کنندگان رفت و در عین حال باعث رشد پلتفرم‌ها شد. پلتفرم‌هایی که کاری نمی‌کردند اما صاحب سی درصد از فروش یک فیلم می‌شدند و توانستند با محتوای ما کاربر برای خود جذب و درآمدزایی کنند. چون فیلم‌ها را براساس عرضه و تقاضا اکران نکردیم.
سعید خانی: با حذف پخش‌کنندگان، صاحبان پلتفرم‌ها هم تنها نیمه پر لیوان را به تهیه‌کنندگان نشان دادند و از معایب اکران اینترنتی نگفتند. به نظرم در این میان جای همان شورای اکران آنلاین خالی است تا فیلم‌ها را براساس ظرفیتشان بر بستر اینترنت به نمایش بگذارد خانی توضیح داد: اگر «خروج» و یکی دو فیلم دیگر را فاکتور بگیریم بقیه فیلم‌ها به گونه‌ای بودند که در سینماها نمی‌توانستند فرصت نمایش پیدا کنند و ما به عنوان پخش کننده همیشه دنبال گزینه‌ای دیگر بودیم که بتوانیم تهیه‌کننده را درباره نحوه نمایش آنها توجیه کنیم؛ یک راه «هنر و تجربه» بود که برای برخی از فیلم‌ها مناسب بود ولی برای برخی دیگر بازگشت سرمایه با اکران در این گروه سینمایی عملاً نشدنی بود. اکثر فیلم‌های به نمایش گذاشته در این پلتفرم‌ها از جنس فیلم‌هایی بودند که نمی‌توانستند در سینماها به نمایش دربیایند، تهیه‌کنندگان در فشار بودند و در نهایت به اکران اینترنتی تن دادند.
وی ادامه داد: اساساً در جهان «اکران آنلاین» به این شکل که ما تجربه می‌کنیم، ندارند. مخاطب پلتفرم‌ها ماهانه هزینه‌ای را برای اشتراک پرداخت می‌کند ولی با جدی‌تر شدن بحث اکران آنلاین علاوه بر پرداخت اشتراک ماهانه باید مبلغی جداگانه برای تماشای فیلم‌ها هم ارائه کند و طبیعتاً سراغ این امر نمی‌رود. پس برای اکران آنلاین باید پلتفرمی جداگانه تعریف می‌شد تا مخاطب اکران آنلاین به صورت آگاهانه به انتخاب فیلم مورد نظرش بپردازد و مخاطب وی‌اودی که اشتراک ماهانه می‌پردازد هم محتوای مورد نظر خود را برگزیند. هیچ اتفاقی در این باره رخ نداد. دوستان برای قاچاق فیلم‌ها مثال نتفلیکس را می‌زنند اما همان نتفلیکس و اپل سایت جداگانه برای اکران آنلاین دارند، مخاطبشان آگاه‌تر است. به نظرم اکران آنلاین حسن زیادی داشت ولی فاقد استراتژی بودیم و به همین ترتیب این ظرفیت از دست رفت.
مدیر «خانه فیلم» بیان کرد: بخش اعظم فیلم‌های اکران شده در پلتفرم‌ها کیفیت خوبی نداشتند و این چنین اعتماد مخاطبان از بین رفت و مخاطبان هدفمان را از دست دادیم. فیلم‌هایی اکران شدند که از سال‌ها پیش باقی مانده بودند به همین ترتیب مخاطب به این باور رسید که فیلم‌های اکران شده در بستر نت فیلم‌های خوبی نیستند و این امر تأثیر منفی روی آنها می‌گذارد.