به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اندیشکده اقتصاد مقاومتی، افزایش درآمدهای مالیاتی اصلی ترین راه کاهش وابستگی نفت در ساختار بودجه است. هر درآمدی به جز درآمد مالیاتی، از قبیل فروش دارایی و سهام یا فروش اوراق، «درآمد پایدار» نیست و نه تنها از این جهت تفاوتی با فروش نفت ندارد، بلکه در برخی موارد می‌تواند اثرات نامطلوب‌تری بر اقتصاد کشور داشته باشد. تنها «درآمد پایدار» دولت‌ها، درآمدهای مالیات است و لازم است بخش اصلی درآمد کشور در بودجه ۱۴۰۰ نیز از این طریق تأمین شود.
از طرف دیگر دولت باید برای افزایش درآمدهای مالیاتی به اصلاح نظام مالیاتی بپردازد؛ و اصلاح طبقات مالیات بر درآمد یکی از الزامات این اصلاح است. مالیات بر درآمد پایه مالیاتی است که در اکثر کشورهای پیشرفته سهم عمده درآمدهای مالیاتی را تشکیل می‌دهد.
سهم پایین مالیات بر درآمد از کل درآمدهای مالیاتی
کشورهای پیشرفته از طریق وضع مالیات‌های تصاعدی بر درآمد بیشتر منابع مالی اداره کشور را تأمین می‌کنند. در نمودار زیر سهم مالیات بر درآمد به کل درآمدهای مالیاتی در برخی از کشورهای OECD با ایران مقایسه شده است.
همانگونه که مشاهده می‌شود سهم مالیات بر درآمد به کل درآمدهای مالیاتی در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار پایین‌تر است. برای مثال این نرخ برای آمریکا ۴۰.۷ درصد، کانادا ۳۶.۵ درصد و بریتانیا ۲۷.۳ درصد است. اما این نرخ در ایران تنها ۱۳.۲ درصد است. باید درنظر داشت که نرخ مربوط به ایران با نرخ نهایی مالیات بر درآمد ۳۵ درصد در سال ۹۶ محاسبه شده است که با وجود کاهش نرخ مالیات بر درآمد به ۲۵ درصد، وضعیت این شاخص در سال جاری بدتر نیز شده است.
ادامه سیاست اخذ مالیات سال ۹۹ در بودجه ۱۴۰۰
افزایش درآمدهای مالیاتی موضوعی است که با توجه به بحران کرونا برای کاهش نابرابری و تأمین منابع مالی در دستور کار بیشتر دولت‌های جهان قرار گرفته است. این کشورها با افزایش نرخ مالیات بر درآمد ثروتمندان، افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه و اخذ مالیات بر ثروت، به دنبال جبران کسری بودجه و کمک به اقشار آسیب پذیرتر هستند.
با وجود این، گزارش‌ها در ایران نشان می‌دهد که در پیش نویس بودجه ۱۴۰۰ نیز مانند بودجه سال گذشته، حداکثر نرخ مالیات بر درآمد برای افراد ثروتمند ۲۵ درصد در نظر گرفته شده است؛ سیاستی که بارها توسط کارشناسان اقتصادی مورد انتقاد قرار گرفته است و از نقطه نظر اقتصادی، سیاستی منطقی محسوب نمی‌شود. همچنین سقف معافیت مالیاتی درآمد نیز از ۳ میلیون تومان در ماه به ۴ میلیون تومان افزایش یافته است. افزایش سقف معافیت مالیاتی، از آن جهت که به اقشار کم درآمد کمک می‌کند، اقدامی منطقی است، اما لازم است در کنار آن نرخ مالیات بر درآمد طبقات بالای درآمدی افزایش یابد تا به این طریق درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه تقویت گردد.
اقتصاد ایران اکنون از طرفی با تحریم‌های ظالمانه اقتصادی روبرو است و درآمدهای حاصل از فروش نفت به شدت کاهش یافته، و از طرف دیگر بحران کرونا نیز این شرایط اقتصادی را سخت‌تر کرده است. در این شرایط نیاز مبرمی به افزایش درآمدهای مالیاتی احساس می‌شود اما شواهد نشان می‌دهد سیاستگذاران عزمی برای اصلاح نظام مالیاتی، گسترش عدالت مالیاتی و جبران کسری بودجه از طریق ایجاد درآمدهای پایدار ندارند.
سابقه نرخ ۷۵ درصدی مالیات بر درآمد در ایران
افزایش مالیات ثروتمندان موضوعی است که مورد اتفاق اکثر کارشناسان اقتصادی است. تحقیقات نشان می‌دهد که نرخ‌های بالا و پلکان‌های مالیاتی زیاد در ایران در گذشته نیز سابقه داشته است اما در سال‌های اخیر سیاستگذاران نرخ مالیات افراد ثروتمند را کاهش داده‌اند.
برای مثال در بودجه ۹۹ با وجود پیشنهاد نرخ ۳۵ درصدی در لایحه دولت، در اقدامی عجیب، کمیسیون تلفیق مجلس این نرخ را به ۲۵ درصد کاهش داد. درحالیکه کاهش نرخ مالیات بالاترین طبقه درآمدی، نه تنها سودی برای عموم مردم ندارد، بلکه با کاهش درآمدهای دولت و کسری بودجه، درنهایت عموم مردم از آن متضرر می‌گردند.
بر اساس نرخ‌ها و پلکان‌های مالیاتی مصوب سال ۱۳۶۶، در این سال نظام مالیات بر درآمد ایران از ۱۹ طبقه مالیاتی مجزا تشکیل شده بود که نرخ مالیات طبقات آن از ۱۲ درصد در کمترین طبقه درآمدی تا ۷۵ درصد در بالاترین طبقه درآمدی تغییر می‌کرد. درحالیکه در سال جاری طبقات مالیات بر درآمد به ۳ طبقه کاهش یافته و نرخ مالیات آن از ۱۰ درصد تا ۲۵ درصد تغییر می‌کند.
آنچه واضح است اینکه ثروتمندان بیشترین بهره را از کاهش تعداد طبقات مالیاتی و کاهش نرخ مالیات بالاترین طبقه درآمدی می‌برند.
اصلاح پلکان‌های مالیات بر درآمد اقدامی ضروری برای بودجه ۱۴۰۰
با توجه به شرایط جنگ اقتصادی کنونی افزایش مالیات ثروتمندان موضوعی غیر قابل انکار است. با توجه به نبود پایه مالیات بر عایدی سرمایه و مشکلات متعدد ساختاری قانون مالیات بر ثروت در ایران، ساده‌ترین راه برای افزایش مالیات ثروتمندان، افزایش مالیات بر درآمد این افراد است.
از طرفی باید در نظر داشت که نتایج برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کاهش مالیات ثروتمندان عاملی مهم در افزایش شکاف طبقاتی و نابرابری بوده است. موضوعی که اهمیت اصلاح مالیات بر درآمد در بودجه سال آینده را دوچندان می‌کند.
به همین دلیل با توجه به سابقه نرخ مالیات بر درآمد ۷۵ درصدی و وجود پلکان‌های متعدد مالیاتی، پیشنهاد می‌شود که نرخ مالیات بالاترین طبقه درآمدی از ۲۵ درصد فعلی در پیش نویس بودجه ۱۴۰۰ مورد بازبینی قرار بگیرد. افزایش نرخ و تعداد پلکان‌های مالیاتی در بودجه سال ۱۴۰۰ گامی مهم در جهت تحقق عدالت مالیاتی خواهد بود.