خبرگزاری مهر_گروه جامعه: منصور کبگانیان قائم‌مقام ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در حاشیه جلسه ۱۴۰ ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور به صراحت بیان کرد: کلیه امور تبلیغاتی مربوط به فعالیت‌های آموزشی و کمک آموزشی مؤسسات چه به‌صورت حضوری، مکتوب و مجازی در رسانه‌های عمومی دارای مجوز از وزارت آموزش و پرورش باشد.
وی ادامه داد: امروز ما در خصوص ممنوعیت و جلوگیری از تبلیغات بی حد و حصر شرکت‌ها و مؤسسات و آموزشکده‌های کنکور بدون مجوز از سازمان صدا و سیما و اکثر رسانه‌ها مصوبه بسیار مهمی را داشتیم. به منظور برقراری محیط مناسب تحصیلی و جلوگیری از سو استفاده از محیط مدارس، دانشگاه‌ها و احساسات خانواده‌ها برای کسب درآمدهای سودجویانه، لازم است کلیه امور تبلیغاتی مربوط به فعالیت‌های آموزشی و کمک آموزشی این مؤسسات چه به‌صورت حضوری، مکتوب و مجازی در رسانه‌های عمومی دارای مجوز از وزارت آموزش و پرورش باشد. فعلاً این سیاست‌ها معطوف به مقطع کارشناسی است یعنی شامل خروجی‌های مدارس وزارت آموزش و پرورش می‌شود و این مؤسسات بایستی برای تبلیغات از آموزش و پرورش مجوز داشته باشند و ما برای سایر مقاطع مرجع صدور مجوز و نظارت بر آنها را تعیین خواهیم کرد.
وی تاکید کرد: به همین دلیل مسئول صدور مجوز را آموزش و پرورش اعلام کردیم و مسئولیت نظارت، ارزیابی و پاسخگویی به فعالیت‌های غیرمجاز مؤسسات برعهده این وزارتخانه که مجوز فعالیت آن مؤسسه را صادر کرده است، خواهد بود. بر همین اساس سازمان صدا و سیما موظف است که کلیه فعالیت‌های تبلیغی مؤسسات آموزشی و کمک آموزشی بدون مجوز از آموزش و پرورش را ممنوع و متوقف کند.
اما در این نشست فقط بحث امور تبلیغاتی بود و بیشترین هدف نیز تبلیغات مؤسسات کنکوری در صدا و سیما مطرح بود. این در حالی است که اگر تا دیروز عمده مشکل در عرصه فعالیت مؤسسات کمک آموزشی در حوزه کنکور محدود می‌شد و نهایتاً سه سال آخر دوره تحصیل در مدرسه را در بر می‌گرفت، حالا با مجازی شدن آموزش‌ها به دنبال پاندمی کرونا، مشکل دارد به تمام سطوح تحصیلی سرایت می‌کند و خانواده‌ها و دانش آموزان در میان انبوه فیلم‌های تولید شده، شبکه‌های مجازی، وی او دی‌ها و… مسیرشان را گاه گم می‌کنند. حالا حتی موسساتی که در حوزه کمک آموزشی فعال هستند به سرعت تغییر ماهیت داده‌اند و خود را برای دنیای جدید که دیگر آموزش مجازی جزئی لاینفک از زندگی شده و گمانه‌ها بر این است که بعد از اتمام پاندمی کرونا نیز این روال تعدیل می‌شود اما حذف نمی‌شود، خود را آماده کرده و وارد گود شده‌اند و سوال این است که چرا تصمیم گیران فرهنگی کشور با سرعت لازم به این نشانه‌ها واکنش نشان نمی‌دهند؟
به طور قطع آموزش در کشور ما و شاید همه جای دنیا- به قبل از اسفند ۹۸ و بعد از آن تقسیم می‌شود. تا قبل از شیوع پاندمی کرونا هم بودند پلتفرم‌هایی که فضایی برای آموزش آنلاین یا آفلاین را پشتیبانی می‌کردند، اما شیوع کرونا بدون شک نقطه عطفی برای رشد و توسعه بسترهای ارائه آموزش مجازی شد و با ادامه دار شدن این پاندمی و حتی خو گرفتن شمار زیادی از کاربران و قوی‌تر شدن زیرساخت‌های این شیوه آموزشی و. … حالا یکی از رقبای جدی آموزش رسمی شده‌اند. رقبایی که به راحتی از میدان به در نمی‌روند.
حالا گرچه آموزش و پرورش اصرار دارد شبکه شاد و آموزش در این پلتفرم را به عنوان بستر اصلی آموزش جا بی اندازد اما با گذشت بیش از ۸ ماه از راه اندازی آن و حتی با وجود پیوستن شمار زیادی از دانش آموزان و معلمان به این بستر آموزشی مشکلات ساختاری این پلتفرم باعث شده است که رقبای این بستر جدی تر از قبل فعالیت خود را ادامه دهند
حالا گرچه آموزش و پرورش اصرار دارد شبکه شاد و آموزش در این پلتفرم را به عنوان بستر اصلی آموزش جا بی اندازد اما با گذشت بیش از ۸ ماه از راه اندازی آن و حتی با وجود پیوستن شمار زیادی از دانش آموزان و معلمان به این بستر آموزشی اما مشکلات ساختاری این پلتفرم از سرعت آپلود فایل گرفته تا مشکلات در برقراری ارتباطی تعاملی در این بستر و.... باعث شده است که رقبای این بستر جدی تر از قبل فعالیت خود را ادامه دهند. حتی آنها رقبای جدی برای آموزش‌های تلویزیونی نیز هستند. آموزش‌هایی که گرچه قدمت بیشتری نسبت به شاد دارد و از همان اسفند کار خود را آغاز کرد اما همچنان مشکلاتی چون عدم مناسب بودن ساعت پخش برنامه‌های آموزشی، کوتاه بودن این آموزش‌ها و غیرتعاملی بودن آنها و همچنین برخی معلمانی که همچنان جذابیت لازم در آموزش را برای مخاطبان ایجاد نکرده‌اند و روش‌های بسیار معمولی را برای آموزش پیش گرفته‌اند باعث شده این بستر هم بیشتر برای دانش آموزان مناطق دور از مرکز کاربرد داشته باشد.
هفته پیش این هشدار را در گزارشی ارائه دادیم که فضای مجازی vod (سامانه آنلاین ویدئو درخواستی) ها نیز دارند به سمت گنجاندن بخش آموزش در کنار پخش فیلم و سریال‌های خود می‌پردازند و سوالی که مطرح کردیم آن بود که در چنین فضایی اگر قرار باشد همه بتوانند تولید محتوای آموزشی داشته باشند و در اختیار خانواده‌ها و دانش آموزان بگذارند، بحث‌های نظارتی بر این محتوا چه می‌شود؟ در همان گزارش این موضوع را مطرح کردیم که «یکی از نگرانی‌های چنین فضایی این است که دانش آموزان در معرض این آموزش‌ها با توجه به تفاوت در شیوه‌های آموزش گیج شوند و حالا نگرانی دیگر ورود vodها به این فضاست و بحث نظارت بر کیفیت‌ها و دیگر مسائل. این بسترها که خدمات در فضای مجازی ارائه می‌دهند عموماً مجوز خود را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت می‌کنند و سوال این است که آیا مجوز ورود به بحث‌های آموزشی را دارند.»
حالا در کمال تعجب شاهد هستیم که یکی ازvodها اعلام کرده که پس از یک ماه فعالیت آزمایشی؛ مدرسه این وی او دی وارد بازار کمک آموزشی شده است. این مدرسه با رویکرد «تحول و کیفی سازی کمک آموزشی» از یکشنبه ۱۶ آذر، به طور رسمی آغاز به کار کرده است. دو محور «لذت یادگیری» و «عدالت آموزشی» را نیز عنوان کرده که همه این شعارها قابل تأمل و البته برای بازار مخاطب دارای کشش است.
اعلام شده دروس بر پایه اصولی‌ترین و مدرن‌ترین شیوه‌های آموزشی تولید شده‌اند، تا دانش‌آموزان بتوانند لذت را در حین آموزش تجربه کنند. محتوا در قالب برنامه‌های آموزشی و سرگرم‌کننده، هم‌زمان با سرفصل‌های آموزش و پرورش به صورت هفتگی در این مدرسه بارگذاری خواهد شد و این برنامه‌ها ترکیبی از فرم‌ها و فرمت‌های مختلف برنامه سازی از جمله رئال، بازی، عروسک، موشن گرافی است.
حتی اعلام شده که خدمات آموزشی این مدرسه برای مناطق محروم رایگان و برای مناطق نیمه‌محروم، تخفیف‌های جدی بر اساس کد ملی اعمال شده است. برای دیگر مناطق، کاربران با خرید اشتراک ماهانه، امکان دسترسی به محتوا را خواهند داشت.
یعنی این وی او دی که تا دیروز و حتی امروز با مراجعه با آن و خرید اشتراک می‌توانستید به انواع فیلم‌ها، سریال‌ها و انیمیشن‌ها دسترسی پیدا کنید، به راحتی و ظرف یک ماه آن هم با خرید اشتراکی مجزا برای مخاطب این امکان را فراهم کرده است که بنشینند و فیلم‌های آموزشی ببینند. این در حالی است که با پیگیری خبرنگار مهر مشخص شده است که این پلتفرم هیچ مجوزی از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی که مسئول دادن مجوز به فعالان حوزه کمک آموزشی است ارائه نکرده است.
اگر یک مؤسسه تولید آموزشی داشته باشد اما مهر استاندارد سازمان پژوهش را نداشته باشد نه مورد تأیید ماست و نه اینکه باید اتفاق بیافتد محمد ابراهیم محمدی مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نظارت و نحوه فعالیت بخش خصوصی در زمینه تولید محتوای آموزش مجازی گفت: ما مسئول ساماندهی منابع الکترونیکی و تصویری و مکتوب هستیم و باید حتماً در جریان تولید هر نوع تولید محتوایی باشیم و هر تولیدی که می‌خواهد عرضه شود باید مهر استاندارد را از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی دریافت کند.
وی با اشاره به اینکه این سازمان آمادگی حمایت از فعالان این عرصه را دارد گفت: اگر یک مؤسسه تولید آموزشی داشته باشد اما مهر استاندارد سازمان پژوهش را نداشته باشد نه مورد تأیید ماست و نه اینکه باید اتفاق بیافتد.
اما حال سوال این است که نحوه نظارت بر چنین اتفاقی با کیست؟
۵ مهرماه در گزارشی با عنوان «ورود سامانه‌های سرگرمی به گود آموزش / سکوت مسئولان در پاسخگویی» درباره عواقب چنین عدم نظارت‌هایی نوشتیم. از اینکه مخاطب ۱۴ میلیونی برای هیچ بازاری قابل چشم پوشی نیست و اینکه در کنار محتوای آموزشی در چنین پلتفرم‌هایی انواع خوراک های فرهنگی ارائه می‌شود که در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد که ممکن است مناسب سن او نباشد و.... البته به نظر می‌رسد خرید اشتراک مجزا تنها راه حل این وی او دی برای این بوده که خانواده‌ها بتوانند تفکیکی برای دسترسی فرزندانشان به محتواهای دیگر را داشته باشند اما همچنان سوال اصلی بر جای خود باقی است و آن اینکه آیا نظارتی بر این آموزش‌ها وجود دارد؟
معلمانی که سر کلاس‌های درس می‌روند و امروز نیز از هر طریقی با دانش آموزان خود در ارتباط و تعامل هستند و یا در مدرسه تلویزیونی حاضر می‌شوند مهر تأیید وزارت آموزش و پرورش را دارند و با این همه بر سر کیفیت و حتی گاه صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمی این معلمان نیز جای نقدهای جدی وجود دارد حال با معلمانی که مشخص نیست چه تحصیلات و پروسه‌ای را برای تدریس طی کرده‌اند و آیا صلاحیت‌های عمومی و حرفه‌ای نامیده شدن نام معلم را دارند یا نه، تکلیف چیست؟ شاید به واقع نتوان جلوی بازار جذابی که ایجاد شده را گرفت اما آیا نمی‌توان نظارتی بر این راهی که باز شده داشت؟ این نظارت با کجاست؟ آموزش و پرورش؟ شورای عالی انقلاب فرهنگی؟ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؟
به نظر می‌رسد مثل همیشه مسئولان فرهنگی عقب تر از جامعه حرکت می‌کنند؛ همانطور که بعد از گذشت سال‌ها از اینکه رسانه ملی در اختیار تبلیغ مؤسسات کنکوری و وسایل کمک آموزشی و کنکور شد، تازه به یاد نظارت‌ها و مصوبه‌ها افتاده‌اند که تجربه نشان داده بعد از مدتی به فراموشی سپرده می‌شود چون «تجارت» دیگر وارد عرصه آموزش شده و بیرون کردن آن از گود کار ساده ای نیست.