به گزارش خبرنگار مهر، با شروع دوره بازسازی و توسعه نیازهای بازار سوریه، مقامات این کشور تلاش کردند تا با اعطای امتیازهای اقتصادی به متحدان دوران جنگ خود از جمله ایران، بتوانند علاوه بر گسترش روابط استراتژیک از سیاسی- نظامی به اقتصادی، نیازهای مصرفی خود را نیز بدون اثرپذیری از تحریم‌های غرب تامین نمایند. با این حال اما هنوز کشورهایی مانند ترکیه سهم بسیار بیشتری نسبت به ایران در بازار سوریه دارند.
ایران اولین کشوری بود که به‌صورت عملی و میدانی با آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ به کمک دولت و ملت سوریه رفت. همچنین ایران تلاش کرد تا با بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی خود، برخی قدرت‌های جهانی مانند روسیه را نیز در معادلات جنگ سوریه وارد کند؛ ورودی که توانست کفه ترازوی جنگ را به نفع دولت و ملت سوریه سنگین تر نماید.
صادرات ایران به سوریه در سال‌های قبل از بحران سوریه در بهترین حالت در سال ۸۹ توانست به اندکی بیش از نیم میلیارد دلار برسد اما در سال‌های بعد از بحران که اتفاقاً سوریه نیاز بیشتری به واردات داشته است به‌شدت کاهش‌یافته و حتی در مواردی به کم‌تر از ۱۰۰ میلیون دلار رسیده است
صمد محمدی، کارشناس دیپلماسی اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: با تغییر روند و سنگین شدن کفه ترازو به نفع سوریه در میدان جنگ از سال ۲۰۱۵، دولت این کشور تلاش کرد تا هم‌زمان با آزادشدن مناطق از دست تکفیری‌ها که ویرانی‌های زیادی هم به جا گذاشته بودند، بازسازی را نیز آغاز نماید. در همین راستا، سوری‌ها تلاش کردند تا با انعقاد قراردادهایی با کشورهای فعال در میدان جنگ، سطح روابط اقتصادی با این کشورها را نیز به میزان روابط سیاسی و امنیتی گسترش دهد. از سوی دیگر، اعمال تحریم علیه اقتصاد سوریه توسط اروپا و آمریکا به خصوص تحریم‌های اخیر آمریکا تحت عنوان قانون سزار، بازار سوریه به یک بازار تقریباً بی رقیب برای ایران که خود نیز از تحریم‌های غرب رنج می‌برد، تبدیل کرده است. با این همه اما ایران تا کنون نتوانسته از فرصت کم‌نظیر به دست آمده بهره‌برداری نماید و نه تنها روابط اقتصادی ایران با این کشور مهم جبهه مقاومت افزایش نیافته بلکه نسبت به دوران قبل از بحران، کاهش نیز یافته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین میزان صادرات ایران به سوریه در سال‌های قبل از بحران در بهترین حالت در سال ۸۹ توانست به اندکی بیش از نیم میلیارد دلار برسد. این رقم در دوران بعد از بحران با وجود کاهش واردات سوریه از سایر کشورها به دلیل تحریم، کاهش محسوسی یافت. نمودار زیر میزان تجارت ایران و سوریه از سال ۸۸ تا سه‌ماهه اول ۹۹ را نشان می‌دهد.
نمودار (۱): مبادلات تجاری ج.ا.ایران و سوریه از سال ۱۳۸۸ لغایت سه‌ماهه اول ۹۹
محمدی به استناد نمودار فوق می‌گوید: میزان تجارت ایران با سوریه در سال‌های بعد از بحران که اتفاقاً سوریه نیاز بیشتری به واردات داشته است به‌شدت کاهش‌یافته و حتی در مواردی به کم‌تر از ۱۰۰ میلیون دلار نیز رسیده است.
صمد محمدی، کارشناس دیپلماسی اقتصادی: حضور ضعیف ایران در بازار سوریه در حالی است که حتی ترکیه و امارات که از ابتدای بحران تاکنون با دولت و ملت سوریه وارد جنگ شده‌اند، صادرات بسیار گسترده‌تری به بازارهای این کشور دارند
از سوی دیگر، بر اساس آخرین اخبار اعلام‌شده از سوی بخش عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت در۷ ماهه نخست سال جاری صادرات ایران به سوریه تنها ۷۳ میلیون دلار و واردات از سوریه نیز ۱۰ میلیون دلار بوده است. به گفته مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران در سال مذکور مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به سوریه شامل قطعات خودرو، دارو، میله‌های آهنی و فولاد، لوله و پروفیل، قطعات توربین‌های گازی، شیرخشک اطفال، پسته، شیرآلات بهداشتی، کربنات دی سدیم و مخمرها بوده و مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از سوریه نیز شامل فسفات، روغن زیتون، نباتات، مغز میوه و پارچه بوده است.
محمدی می گوید: حضور ضعیف ایران در بازار سوریه در حالی است که حتی برخی از کشورهایی که از ابتدای بحران تاکنون با دولت و ملت سوریه وارد جنگ شده‌اند، صادرات بسیار گسترده‌تری به بازارهای این کشور دارند. به‌عنوان نمونه کشور ترکیه که علاوه بر حمایت از تروریست‌های جبهه‌النصره که اکنون نیز در ادلب سوریه مستقر هستند، بخشی از خاک این کشور را نیز در اشغال دارد در سال ۲۰۱۹ از واردات ۶ میلیار دلاری سوریه، سهمی بالغ‌بر ۱.۷ میلیارد دلار را به خود اختصاص است.
علاوه بر ترکیه، امارات نیز که با آغاز بحران با حمایت‌های مالی و لجستیکی از تروریست‌ها و تعطیلی سفارت خود در جبهه تقابل با سوریه قرار گرفت، صادرات بالایی به سوریه دارد. همچنین درسال جاری نیز تنها صادرات یک ماه ترکیه بیشتر از صادرات ۷ ماهه ایران بوده است.
در حالی که صادرات ۷ ماهه ایران به سوریه، تنها ۷۳ میلیون دلار بوده است، صادرات ترکیه تنها در سپتامبر سال جاری بیش از ۱۰۰ میلیون دلار عنوان شده است. جدول زیر ۵ کشور اول در حوزه صادرات به سوریه در سال ۲۰۱۸ را نشان می‌دهد.
جدول (۲): کشورهای مهم صادرکننده به سوریه در سال ۲۰۱۸
تعلل ایران در ورود به بازار سوریه، علاوه بر اینکه سبب از دست رفتن بازار این کشور شده، موجب از بین رفتن فرصت بزرگ وارد شدن ایران به بازار کشوهای عضو اتحادیه عرب و کشورهای اروپایی حاشیه مدیترانه هم خواهد شد. محمدی معتقد است نگاه ایران به سوریه نباید صرفاً به عنوان یک بازار هدف صادراتی باشد، بلکه همانند روسیه که در حال تبدیل سوریه به پایگاه صادرات خود به منطقه غرب آسیا است، ایران نیز می‌تواند از سوریه برای صادارت به کشورهای عضو اتحادیه عرب استفاده کند.