خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: بهره‌مندی از تاریخ کهن و میراث قدیمی یکی از ظرفیت‌های بالقوه شهر گرگان بوده که پس از سال‌ها غفلت و کم توجهی نسبت به آن، در سال‌های اخیر مورد توجه متولیان میراث فرهنگی و مدیریت شهری قرار گرفته است.
تاریخچه بیش از هزار ساله استرآباد و وجود بافت‌های کهن و تاریخی در هسته مرکزی گرگان، با ارزش و غنای تاریخی بالا، فرصتی مناسب برای محققان و مدیران است تا با کاوش در این محلات ضمن به روزرسانی اطلاعات و داده‌های تاریخی و به دست آوردن اقلام و شواهد تاریخی، نسبت به معرفی مطلوب‌تر شهر گرگان و جاذبه‌های تاریخی آن اقدام کنند.
حدود دو ماه پیش به صورت اتفاقی در محله «سرچشمه» مجموعه‌ای از اشیا تاریخی کشف که به گفته باستان شناسان متعلق به دوره‌های قاجار، تیموری، ایلخانی، صفوی و سلجوقی است.
اهمیت این موضوع چنان بود که معاونت وزارت میراث فرهنگی با حضور در گرگان از روند کار کاوش بازدید و با کارشناسان باستان‌شناسی مستقر گفتگو کرد.
معاون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این بازدید بر ایجاد یک موزه دائمی برای اشیا کشف شده، تأکید کرد و گفت: نتایج کاوش باستان شناسی در شهر تاریخی استرآباد در جریانات باستان شناسی کشور و حتی خارج از مرزها اهمیت خواهد داشت.
محمد حسن طالبیان افزود: اشیا استخراج شده که منحصر به فرد است به روش علمی مرمت شده و می‌توان برای آن موزه‌ای ایجاد کرد.
با کشف این اشیای تاریخی ضرورت کاوش‌های بیشتر در بافت زنده تاریخی گرگان برای شناسایی هویت شهر بیشتر شده و باید این مجموعه خاص را در موزه دائمی در دل بافت به معرض نمایش عموم قرار داد تا علاوه بر آشنایی مردم با سابقه تاریخی و شناسنامه فرهنگی خود، زمینه‌ای برای جذب گردشگر فراهم شود.
۸۱ قطعه در مرحله اول کشف شد
سرپرست هیئت کاوش شهر تاریخی گرگان به خبرنگار مهر گفت: تاکنون در بافت تاریخی استرآباد کاوش علمی در این مقیاس انجام نشده بود.
حبیب رضایی افزود: تمام کاوش صورت گرفته در بافت تاریخی مربوط به مسجد جامع گرگان توسط مرحوم عباسی در سال ۱۳۹۳ بوده و البته در گذشته کاوش‌هایی در شهر فعلی گرگان صورت گرفته بود که می‌توان به کاوش در خرگوش تپه در سال ۱۸۹۰، کاوش در تورنگ تپه و یا تپه باستانی قلعه خندان اشاره کرد.
اشیای کشف شده، اشیا ی افراد معمولی دوران سلجوقی نبوده و به بزرگان و افراد سرشناس تعلق داشته است این دانشجوی دکتری باستان شناسی ادامه داد: این کاوش هم اضطراری بوده و پس از کشف تعدادی از اشیا در محله سرچشمه گرگان، عملیات آن آغاز شد.
رضایی اضافه کرد: حدود دو ماه قبل، کارگران ساختمان در حین حفر چاه برای اسکلت ساختمان به مجموعه‌ای از اشیای تاریخی برخورد و با میراث تماس گرفتند.
وی بیان کرد: ۸۱ قطعه فلزی و سفالی از قبیل شمعدان، پی سوز، عودسوز بخوردان و غیره کشف و به آزمایشگاه حفاظت و مرمت منتقل شد.
رضایی گفت: با توجه به ارزش این مجموعه، بلافاصله کار احداث بنا متوقف و از دو روز بعد کار کاوش برای کشف اشیا موجود احتمالی، با گرفتن مجوز از پژوهشکده باستان شناسی کشور آغاز شد.
اشیا از بستر تاریخی جدا نشده‌اند
وی بیان کرد: علاوه بر مجموعه اشیای فلزی متعلق به دوره سلجوقی که تحتانی‌ترین لایه در این کارگاه کاوش بود، آثار و اشیایی از دوران متأخرتر از جمله قاجار، صفوی، تیموری و ایلخانی هم به دست آمد که هنوز آنها را از بستر تاریخی خارج نکرده‌ایم.
رضایی گفت: در روزهای آتی کار کاوش به پایان رسیده و تعداد اشیا به صورت دقیق مشخص می‌شود که به نظر می‌رسد ۳۰۰ شیء کشف شده باشد.
سرپرست هیئت کاوش شهر تاریخی گرگان بیان کرد: شهر تاریخی استرآباد براساس نوشته‌های مورخان، سکه‌های ضرب شده و شواهد معماری، حداقل ۱۲۰۰ سال قدمت دارد.
وی با بیان اینکه شواهد معماری مانند مناره مسجد جامع و بنای امامزاده نور متعلق به دوره سلجوقی و قدمت هزار ساله دارد، گفت: مجموعه منابع موجود و سفرنامه‌ها نشان از این دارد که در اینجا شهر تاریخی استرآباد قرار داشته و مطمئناً در لایه‌های تحتانی این شهر تاریخی، می‌توان آثار فرهنگی دیگری به دست آورد.
گنجینه، منحصر به فرد است
رضایی در خصوص کارکرد این مجموعه توضیح داد: مجموعه کشف شده گنجینه منحصر به فرد بوده و تاکنون هیچ‌گونه اشیای فلزی دوره سلجوقی با این حجم در کشور به دست نیامده و در دنیا هم کم نظیر است.
وی ادامه داد: اگر این کاوش‌ها ادامه یابد شاید بتوانیم به جواب سوالات خود برسیم، آیا این اشیا در اینجا ساخته شده یا اینجا تنها محل فروش بوده است؟ آیا این اشیا به یکی از بزرگان دوره سلجوقی تعلق داشته است؟ و غیره.
رضایی اضافه کرد: این اشیا خاص بوده و اشیای روزمره افراد معمولی نیست بلکه بزرگان و اشراف و قشر خاصی از این اشیا استفاده می‌کردند که اگر این کاوش‌ها در شهر تاریخی استرآباد به خصوص در سرچشمه ادامه یابد شاید بتوانیم با زنده سازی اتفاقاتی که در دوره سلجوقی در شهر تاریخی استرآباد افتاده است به جواب سوالات خود برسیم.
اشیا نیاز به مرمت دارد
وی با بیان اینکه این اشیا هویت و شناسنامه شهر است، گفت: حفاظت و مرمت این اشیا از کار کاوش مهم‌تر است زیرا این اشیا هزار سال در بستر تاریخی بوده و در شرایط خاص به ماندگاری رسیده و اکنون نیاز به حفاظت و مرمت دارد.
رضایی افزود: بعد از مرمت حتماً نیاز است این اشیا در معرض نمایش قرار گیرند تا مردم با گذشته شهر خود آشنا شوند.
وی گفت: گرگان موزه‌ای دارد که در آن اشیا ی متعلق به همه شهرهای استان نگهداری می‌شود، پیشنهاد می‌شود برای این اشیا کشف شده که از لحاظ کیفیت و کمیت خاص هستند، موزه باستان شناسی در بافت تاریخی گرگان توسط میراث فرهنگی با همکاری دیگر نهادها ایجاد شود.
رضایی تأکید کرد: نباید به یک نمایشگاه موقت بسنده کرد و برای نگهداری این اشیا باید موزه دائمی ایجاد تا گردشگران هم از آن استفاده کنند.
ایجاد سایت موزه
برای اطلاع از برنامه‌های میراث فرهنگی در خصوص نگهداری این اشیا با مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان، گفتگو کردیم، احمد تجری به خبرنگار مهر گفت: ادامه کاوش در بافت تاریخی به ادامه پژوهش بستگی دارد.
وی افزود: اگر باستان شناسان در ادامه به اشیای بیشتر و باارزش تر رسیدند می‌توان در این بخش «سایت موزه» ایجاد کرد ولی اگر کشفیات محدود بود، اشیا به دست آمده را بعد از مطالعه، مرمت و پردازش در موزه باستان شناسی گرگان و یا موزه‌های دیگر استان به نمایش در خواهیم آورد.
تجری از راه اندازی بخش نمایشگاهی موزه گرگان هم خبر داد و گفت: می‌توان در این قسمت نمایشگاه‌های بیشتری از آثار کشف شده ایجاد کرد.
وی متذکر شد: کاوش براساس اطلاعاتی است که به مرور زمان به دست می‌آید که اگر در ادامه مسیر چنین اطلاعاتی به دست باستانشناسان برسد، کاوش در بافت تاریخی ادامه خواهد داشت.
یقیناً پیش‌بینی برنامه‌های جدید کاوش و استمرار فعالیت تیم‌های فعلی موجب پربارتر کردن غنای شهر گرگان خواهد شد و ضرورت دارد تا مدیران ارشد استان و مدیریت شهر گرگان با اختصاص بودجه مناسب به حل سوالات و معمای تاریخی شهر گرگان به ویژه تعیین قدمت دقیق این شهر کمک کنند.