به گزارش خبرنگار مهر، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یکی از مراکز حوزه دیپلماسی فرهنگی ایران است که توانسته با ارائه طرح تاپ نقش مهمی در ترجمه و انتشار آثار ایرانی به سایر زبان‌های زنده دنیا ایفا کند. این سازمان همچنین کتاب‌هایی را نیز درباره فرهنگ دیگر کشورها به زبان فارسی منتشر می‌کند. با توجه به آغاز هفته و روز پژوهش گفت‌وگویی با ابوالحسن خلج‌منفرد، رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی این سازمان داشته‌ایم.
وی در پاسخ به این سوال که «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه بین‌المللی به دنبال چه موضوعاتی در حوزه پژوهش است؟» گفت: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یک سازمان دانش بنیان است. هم سرمایه اصلی و هم جوهره اصلی این سازمان، علم و دانش است. بنابراین مدیریت سازمان و بدنه کارشناسی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به موضوع پژوهش، دانش و مطالعات توجه جدی دارد. از سوی دیگر اگر ما می‌خواهیم اثرگذاری بیشتری در خارج از کشور داشته باشیم، باید اقداماتمان مبتنی بر علم و دانش و اندیشه باشد و نیاز به شناخت عمیق از محیط فرهنگی کارمان داریم که این امر مستلزم رصد و پایش دقیق و دریافت گزارش‌های تحلیلی فرهنگی از کشورها و مخاطبین ما در خارج از کشور است.
وی افزود: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی متولی روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در حوزه بین‌الملل است. این سازمان برای ساماندهی روابط فرهنگی ایران با کشورهای مختلف جهان در دو محور کلی به مطالعه، پژوهش و رصد و پایش محیط فرهنگی در خارج از کشور می‌پردازد. محور اول این است که ما نیاز داریم محیط کاری‌مان را بشناسیم؛ در واقع در هر کشوری که خواهان اجرای فعالیت‌های فرهنگی هستیم، مقدمه کار این است که محیط کارمان را مورد مطالعه قرار دهیم و از وضعیت فرهنگی آن کشور و مخاطبین خود در آنجا آگاهی داشته باشیم.
خلج منفرد ادامه داد: بنابراین محور نخست، پژوهش و مطالعه جامعه و فرهنگ کشورهای مختلف است که به دو صورت مجزا صورت می‌گیرد. رایزنان فرهنگی ایران در محل مأموریت خود، پدیده‌های فرهنگی و هنری، آداب و رسوم جوامع مختلف و ذائقه‌های مخاطبان را مطالعه و رصد می‌کنند و برای مرکز مطالعات سازمان ارسال می‌کنند. محور دوم محیط شناسی در نمایندگی‌های فرهنگی کشورمان انجام طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی در موضوعاتی خاص است که که اهمیت بسیاری دارد. به طور قطع، تا شناخت درستی از مخاطب نباشد و تا درکی واقع بینانه‌ای از تحولات در حوزه بین‌المللی و فرهنگی نداشته باشیم، امر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی امری ناقص خواهد بود.
رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در بخش دیگری از این گفت‌وگو بر ضرورت رصد فرهنگی کشور مقصد توسط رایزنان اشاره کرد: با رصد و پایش محیطی و مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی که رایزنان انجام می‌دهند، این موضوع روشن می‌شود که ما در چه محیط فرهنگی و جغرافیایی کار می‌کنیم و اینکه با چه مخاطبانی سر و کار داریم. آنگاه ستاد سازمان و مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی‌هایی را متناسب با آن محیط و مخاطبان انجام خواهد داد.
روابط فرهنگی امری دو جانبه است
خلج منفرد در بخش دیگری از این گفت‌وگو به وظایف رایزنان فرهنگی ایران در سایر کشورها اشاره کرد: ما در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اعتقاد داریم که روابط فرهنگی یک امر دو جانبه است نه یک طرفه. نمایندگان فرهنگی کشورمان در خارج از کشور موظفند که مشاهدات و گزارش‌های خود را از تجربیات خوب و موفقیت‌های برجسته کشورها در حوزه‌های گوناگون علمی، فرهنگی، هنری و ادبی به ستادسازمان ارائه دهند. براین اساس مرکز مطالعات نیز در چارچوب اهداف و سیاست‌های کلی خود، موظف است این تجربیات و میراث بشری را در حوزه بین‌الملل گردآوری کند تا برای استفاده مراجع فکری و فرهنگی و بدنه علمی کشور چون دانشگاه‌ها، منعکس کند. این مهم باعث می‌شود که نه تنها از سایر کشورها بی اطلاع نباشیم، بلکه از تجربیات به روز و کارآمد و موفقیت‌های برجسته فکری و فرهنگی سایر کشورها هم استفاده کنیم.
رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: از جانب دیگر این سازمان در حوزه بین‌الملل به دنبال معرفی مزیت‌های فرهنگی، دینی و فکری ایران است تا از طریق آن به تعمیق و استحکام روابط بین ایران و سایر کشورها دست یابیم. این مزیت‌ها شامل زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی و مطالعات آن در حوزه بین‌الملل، فرهنگ و تمدن اسلامی و مطالعات آن به طور عام و معارف شیعی و اهل بیت (ع) و اندیشه‌های انقلاب اسلامی ایران به طور خاص است. رایزنان ما در این موضوعات تحقیق و پژوهش می‌کنند و ابتدا، این ظرفیت‌ها را در کشورهای مختلف مورد مطالعه قرار می‌دهند و وضعیت کشورها را در این زمینه‌ها می‌سنجند و سپس در مرحله بعدی متناسب با شناختی که در حوزه بین‌الملل پیدا می‌کنند، برای معرفی هر چه بهتر این مزیت‌ها با روش‌های مختلف همچون چاپ کتاب، مجله، بولتن، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی اقدام می‌کنند.
برنامه‌های سازمان برای هفته پژوهش سال ۹۹
خلج منفرد همچنین درباره برنامه‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای هفته پژوهش امسال اشاره کرد: به مناسبت هفته پژوهش، همه ساله مراسمی از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار و از عملکرد پژوهشی رایزنان فرهنگی کشورمان و نیز کارشناسان سازمان در ستاد تقدیر و تجلیل می‌شود؛ این مهم جز برنامه‌های مصوب این سازمان است و با هدف تشویق و حمایت از پژوهشگرانی که در زمینه پژوهش و تألیف فعالیت داشتند برگزار می‌شود.
وی افزود: به طور کلی هفته پژوهش فرصتی مغتنم برای معرفی و تبادل تجربیات علمی نخبگان است که این بحث را در نظام سیاستگذاری و برنامه‌ریزی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تقویت کرده‌ایم. طبق این عملکرد، مرکز مطالعات بین‌المللی و روابط فرهنگی از ابتدای سال ۹۹ با استفاده از مجموعه‌ای از کارشناسان به بررسی فعالیت‌های پژوهشی در صف و ستاد پرداخته است.
این مقام مسئول در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره خروجی این پژوهش‌ها نیز اشاره کرد: درباره خروجی پژوهش‌ها نیز، به ویژه پژوهش‌هایی که از سوی رایزنان فرهنگی کشورمان تهیه و ارسال می‌شود، پس از تصویب در شورای علمی این مرکز در صورتی که پژوهش‌های انجام شده دارای ساختار علمی مناسب و قابلیت انتشار را داشته باشند به صورت کتاب به چاپ می‌رسد.
خلج منفرد درباره پژوهش‌های امسال سازمان نیز چنین توضیح داد: امسال تولیدات صف و ستاد سازمان در قالب‌های مختلف منتشر شده است، در مرکز مطالعات اولاً در ادامه انتشار مجموعه‌هایی تحت عنوان «جامعه و فرهنگ کشورها» که از سال‌های گذشته برای استفاده در دانشگاه‌ها، دستگاه‌های فرهنگی و مراکز علمی و پژوهشی منتشر می‌شده، امسال چهار کتاب جدید تحت عنوان «جامعه و فرهنگ کشورها» شامل ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی کشورها منتشر کرده‌ایم که در این مراسم رونمایی می‌شوند. این کتاب‌ها در خصوص جامعه و فرهنگ کشورهای ایتالیا، زیمبابوه، آفریقای جنوبی و سنگال است که در مراسم هفته پژوهش رونمایی خواهند شد.
وی ادامه داد: همچنین برای نخستین بار، فهرست منشورات، تولیدات و آثار فرهنگی، پژوهشی و مطالعاتی رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور با همکاری مرکز مطالعات بین‌المللی و روابط فرهنگی تهیه شده است. بر این اساس، فهرستی از تولیدات و آثار نمایندگی‌های فرهنگی از آذرماه سال ۹۸ تا آذرماه امسال را در قالب مجموعه‌ای در ۵ سرفصل مجزا شامل کتاب‌ها، گزارش‌های تحلیلی، فهرست مقالات، گزارش‌های فرهنگی و نشریات، بولتن‌ها و منشوراتی که رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور منتشر کرده‌اند، تهیه و به صورت الکترونیکی منتشر خواهیم کرد. در نهایت، در این مجموعه فهرست حدود هزار عنوان از آثار و تولیدات فرهنگی نمایندگی‌های فرهنگی در سه منطقه جغرافیایی (اروپا _ آمریکا، آسیا _ اقیانوسیه و آفریقا _ عربی) توسط کارشناسان مرکز مطالعات گردآوری و آماده‌سازی شده است که در مراسم هفته پژوهش از آن، رونمایی می‌شود.
رونمایی از طرح «کشورها در آئینه فرهنگ»
خلج منفرد در بخش دیگری از این گفت‌وگو به طراحی پروژه‌ای جدید در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اشاره کرد: بجز برنامه‌هایی که برای شما مطرح کردم، پروژه‌ای نیز تحت عنوان «کشورها در آئینه فرهنگ» طراحی کرده‌ایم که در قالب آن امسال ۱۱ عنوان کتاب که شامل گزیده‌ای از گزارش‌ها و مقالات فرهنگی، دینی، هنری و فکری نمایندگی‌های فرهنگی از سایر کشورهاست به چاپ رسیده است.
وی گفت: قالب دیگر تازه‌های نشر مرکز مطالعات در سال جاری در قالب مطالعات منطقه‌ای است که امسال حدود ۱۵ عنوان کتاب در قالب مطالعات منطقه‌ای تهیه شده است؛ از «تاریخ روابط ایران و فرانسه» گرفته تا «سیری در تاریخ و اندیشه هند»؛ «کتابشناسی آثار ترجمه شده از فارسی به زبان آلمانی» و «نهادها و انجمن‌های مقیم در فرانسه»، «مسلمانان جنوب فیلیپین» و «دیپلماسی عمومی ترکیه» تا «نگاهی به ابعاد و آثار ویروس کرونا در جهان»، «اسلام و مسلمانان در زیمبابوه»، «ایرانشناسی در چین» و «تصوف در مصر». در مجموع حدود ۳۰ جلد کتاب را مرکز مطالعات بین‌المللی و روابط فرهنگی منتشر کرده و نیز ۲۵ جلد کتاب توسط مرکز ترجمه و نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به چاپ رسیده که در مراسم هفته پژوهش رونمایی خواهد شد.
خلج منفرد همچنین به حضور وزارت امور خارجه در هفته پژوهش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه امسال برای دومین سال، مراسم بزرگداشت هفته پژوهش با همکاری مشترک وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار می‌شود، بیش از ۴۰ عنوان کتاب از تولیدات جدید وزارت خارجه نیز در مراسم هفته پژوهش امسال رونمایی خواهد شد.
تقدیر از رایزنان برتر سه منطقه جغرافیایی
رئیس مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره دیگر برنامه‌های هفته پژوهش این سازمان گفت: تقدیر از پژوهشگران برتر، تقدیر از نمایندگی‌های برتر در حوزه پژوهشی، انتخاب و معرفی برگزیدگان حوزه صف و ستاد در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از دیگر برنامه‌های این مراسم است. امسال کمیته علمی مرکز مطالعات در چند بخش برگزیدگان را معرفی می‌کند؛ ۲ عنوان کتاب در بخش کتاب، تألیف و ترجمه آن، ۳ مقاله برتر در بخش مقالات علمی و پژوهشی و ترویجی، ۱ رساله پایان مأموریت رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور، ۱ ایده برتر و ۱ طرح برتر پژوهشی معرفی و تقدیر خواهند شد.
وی ادامه داد: رایزنان برتر در سه منطقه جغرافیایی در دو محور رصد و پایش محیط فرهنگی و فعالیت‌های مطالعاتی و پژوهشی معرفی می‌شوند که شامل ۶ نفر می‌شوند. همچنین، از طرف وزارت امور خارجه یک سفیر به عنوان پژوهشگر برتر معرفی و مورد تقدیر قرار می‌گیرد.
خلج منفرد همچنین برنامه ویژه سازمان برای سال آینده در حوزه پژوهش را این چنین توضیح داد: جایزه ملی پژوهش در حوزه روابط خارجی را در دستور کار قرار دادیم تا با همکاری مشترک سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت خارجه اجرایی کنیم. به همین خاطر در صدد هستیم امسال با انتشار یک فراخوان از همه پژوهشگران و مراکز پژوهشی و دانشگاهی و حوزوی کشور بخواهیم بهترین آثار خود را در موضوعان مربوط به روابط خارجی اهم از روابط سیاسی و فرهنگی به دبیرخانه جایزه ملی بفرستند و ما در قالب یک برنامه داوری بهترین آثار را انتخاب و معرفی کنیم.
وی افزود: این کارنتایج خوبی را به دنبال دارد اولاً بهترین آثاری که در کشور در حوزه ادبیات روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی است را گردآوری و بهترین پژوهشگران را شناسایی کنیم و از محصول فکری و قلمی آنان در انجام مأموریت‌های سازمان و وزارت خارجه استفاده کنیم. ثانیاً با اینکار بدنه علمی و دانشگاهی کشور را تشویق و ترغیب می‌کنیم که در حوزه روابط خارجی و بین‌الملل، بیشتر از گذشته تولید و فعالیت کنند.