خبرگزاری مهر، گروه حوزه و دانشگاه، فاطمه علی آبادی: ۲۷ آذرماه سالگرد شهادت پیشتاز وحدت حوزه و دانشگاه مرحوم استاد شهید مفتح است، سالیان سال است به مناسبت این روز بزرگ شخصیت‌های علمی حوزوی و دانشگاهی و همچنین مسئولان بلند پایه نظام اسلامی در ارتباط با وحدت حوزه و دانشگاه سخن می‌گویند، مقاله می‌نویسند، کتاب تدوین و تألیف می‌کنند.
تا کنون سخنان و مطالب فراوانی درخصوص وحدت حوزه و دانشگاه بیان شده است اما امروز می‌طلبد موضوعاتی تدوین و پروژه‌های علمی، پایان نامه‌ها و رساله‌هایی در رابطه با چیستی و چرایی وحدت حوزه و دانشگاه صورت بپذیرد و با آینده پژوهی در این راستا برنامه‌ای نگاشته، تدوین و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد تا معلوم شود وحدت حوزه و دانشگاه در افق بالا به کجا خواهد رسید و برای آن اهداف عالی، برنامه مشخصی دنبال شود. همچنین ضروری است تا الزامات این وحدت در بستر حل مسائل و مشکلات امروز جامعه تبیین شود.
به گفته برخی کارشناسان، دانشگاه در وضع کنونی در جمهوری اسلامی ایران و در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله کشورهای اسلامی تقریباً یک نهاد برخواسته از تحولات غرب است و بسیاری از اساتید در این دانشگاه‌ها به طور سنتی آموخته‌هایی که در دنیای غرب ذخیره کردند به دانشجویان انتقال می‌دهند دانشجویان نیز برای مباحث علمی تجربیات غرب را مطالعه می‌کنند و علوم انسانی که امروز در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود اسلامی نیست و با شرایط بومی کشور تطبیق داده نشده است از این رو در همینجا یکی از دلایل ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه عیان می‌شود.
در همین راستا حجت الاسلام سیدحسن وحدتی شبیری، رئیس دانشگاه علوم و معارف اسلامی رضوی در گفتگو با مهر، با تاکید بر اینکه علوم انسانی باید متحول شود، اظهار داشت: تنها دانشگاهیان متعهد هستند که با قرار گرفتن در کنار حوزویان آشنای به مقتضیات روز می‌توانند علوم انسانی را متحول کنند و این حرکت علمی را می‌توان پیوند حوزه و دانشگاه نام نهاد.
رابطه وحدت حوزه و دانشگاه با تحول علوم انسانی
وی با تاکید بر اینکه غیر از حوزه و دانشگاه هیچ نهاد دیگری نمی‌تواند علوم انسانی را متحول و اسلامی کند، عنوان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه شعار بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام بود ایشان به خوبی می‌دانستند حوزه و دانشگاه قائمه انقلاب و دو رکن انقلاب اسلامی به شمار می‌روند. نبض تفکر جامعه در دست این دو نهاد علمی است یکی از دلایل پیروزی انقلاب اسلامی این بود که حوزویان به درون دانشگاه رفتند و در دانشگاه تهران تحصن کردند و دانشگاهیان نیز به درون حوزه‌ها آمدند و دست در دست هم تفکر جامعه را ارتقای بخشیدند و مردم را آگاه کردند.
وی با بیان اینکه نظام آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه شباهت‌ها و تمایزهایی دارد، تصریح کرد: شباهت نظام آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه این است که هر دو به دنبال واقعیت هستند و می‌خواهند از مجهولات بشر پرده برداری کرده و مجهولات را به معلومات تبدیل کنند. اما شیوه‌ها متفاوتی دارند شیوه‌های حوزه بیشتر مطالعات نظری است ولی شیوه دانشگاه مطالعات عملی، اجرایی، بازخورد گرفتن و پیامدهای دیدگاه‌ها و مسائل نظری است.
«شهید فخری زاده» الگوی وحدت حوزه و دانشگاه بود
حجت الاسلام وحدتی شبیری «شهید فخری زاده» را الگوی وحدت حوزه و دانشگاه معرفی کرد و گفت: مرحوم فخری زاده فخر دانشگاه و الگوی دانشگاهی متعهد، متدین و مرتبط با حوزه علمیه بود؛ تحصیلات فیزیک داشت اما با حوزویان نشست و برخواست داشت، در بخش فلسفه معتقد بود که فلسفه اسلامی می‌تواند حتی در حوزه فیزیک راهگشا باشد، همچنین تاکید داشت که فلسفه اسلامی باید به کمک فیزیک بیاید و این دانش را پر بار کند.
رییس دانشگاه علوم و معارف اسلامی رضوی گام نخست در ایجاد وحدت حوزه و دانشگاه را کنار گذاشتن دشمنی‌ها و بیگانگی‌ها بیان و عنوان کرد: برای وحدت حوزه و دانشگاه باید بت‌های افترا و جدایی شکسته شود، با هم دوست شوند، زبان یکدیگر را بفهمند، از درون به عمق یکدیگر رسوخ کنند و یکدیگر را بفهمند در این هنگام است که پیوند و دوستی ایجاد می‌شود. در دنباله پیوند و دوستی باید همکاری‌ها آغاز شود و هر دو نهاد به دنبال انسان سازی باشند تا دیگر جامعه شاهد اختلاس و خلاف افراد نباشد.
چالشها و موانع میان حوزه و دانشگاه
در ادامه حجت الاسلام سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره چالشها و موانع اتحاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: هنوز تبیین و تعریف دقیقی که همه بر آن توافق داشته باشند و در یک چارچوب مشخص باشد برای وحدت حوزه و دانشگاه صورت نگرفته و این مهمترین چالش در مقابل وحدت این دو نهاد علمی به شمار می‌رود.
رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ادامه داد: یکی دیگر از موانع اتحاد آن است که هر کدام از دو نهاد یک قلمرو و حیطه خاصی برای خود مشخص کرده که به نوعی طرف مقابل را از ورود به گستره قلمرویی خود منع می‌کند به حدی که هر یک از این دو نهاد علمی می‌گوید هر کسی کار خودش را انجام دهد و به دیگری کاری نداشته باشد؛ متاسفانه هنوز آن هم افزایی مطلوب بین این دو نهاد و مرکز علمی کشور ایجاد نشده تا هر کدام بیایند و مکمل دیگری باشد.
وجود فضای بدبینی نسبت به یکدیگر
وی در ادامه به چالش دیگری که در مسیر اتحاد حوزه و دانشگاه وجود دارد، اشاره کرد و گفت: همچنین از دیگر چالشها وجود فضای بدبینی نسبت به یکدیگر است، یک نهاد طرف مقابل را سنتی، قدیمی و برای گذشته می‌داند و نهاد دیگر طرف مقابل را به نوعی غیر دینی و غیر مذهبی می‌شمارد همین امر سبب شده وحدت و هم افزایی آن هم به معنای واقعی کلمه بین این دو نهاد ایجاد نشود تا بتوانند به لحاظ علمی باری از دوش کشور بردارند.
حجت الاسلام نقیب ادامه داد: البته به لحاظ اسمی وحدت حوزه و دانشگاه را می‌توان مشاهده کرد برای مثال یک سری دانشگاه‌ها در مجموعه حوزه تاسیس شده و تعدادی مراکز آموزشی حوزوی نیز در مجموعه دانشگاه‌ها ایجاد شده است و تعدادی از طلاب به لحاظ تحصیل و یا با عنوان هیات علمی در فضای دانشگاهی حضور دارند اما همه این اقدامات به صورت شکلی بوده و هنوز آن هم افزایی و اتحادی که باید از طرف حوزه و دانشگاه ایجاد شود رخ نداده است.
ضرورت ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایجاد وحدت میان حوزه و دانشگاه
رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ادامه داد: شورای عالی انقلاب فرهنگی به لحاظ توانمندی و قدرت اجرایی که دارد می‌تواند در راستای تقویت وحدت حوزه و دانشگاه برنامه ریزی و قانگذاری کند.
وی با بیان اینکه ارتقای علمی کشور دو جنبه دارد، عنوان کرد: برای ارتقای علمی کشور لازم است حوزه و دانشگاه در کنار هم قرار گیرند و با هم افزایی فضای علمی کشور را ارتقای ببخشند. امروز بسیاری از علوم مانند مباحث کلام، فلسفه و …که در دانشگاه‌ها وجود دارد سبقه حوزوی داشته است. اگر هر یک از این دو نهاد حیطه خود را درست ادغام کنند و در کنار هم قرار گیرند مکمل هم می‌شوند و می‌توانند کشور را به لحاظ علمی رشد و پیشرفت دهند.
حجت الاسلام والمسلمین نقیب با استناد به فرمایش رهبر معظم انقلاب، گفت: معظم له همواره بحث علوم انسانی اسلامی را مطرح می‌کنند زیرا در بحث علوم انسانی استخراج مطالب از قرآن کریم می‌تواند کمک جدی در ارتقای علمی کشور داشته باشد اما متاسفانه در این زمینه شاهد ضعف جدی هستیم.
رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در پایان خاطرنشان کرد: چنانچه این دو نهاد و مرکز علمی کشور با هم متحد شوند و تفاوت‌ها و تعارض‌ها رفع شود بسیاری از مشکلات کشور حل خواهد شد چون حوزه و دانشگاه یک وظیفه مشترک دارند.
در ادامه حجت الاسلام علی جلائیان اکبرنیا، معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: وحدت حوزه و دانشگاه به عنوان یک ایده یا طرحی که در قالب سخنرانی و شعار بماند مراد نیست جامعه نیاز دارد که به اهداف خود برسد، اهداف جمهوری اسلامی تحقق تمدن بزرگ، نوین اسلامی است.
وی ادامه داد: برای تحقق تمدن نوین اسلامی باید مسائل امور دین خوب شناخته و معارف و حقایق دین از منابع آن استخراج شود؛ از سوی دیگر علوم دانشگاهی که شامل علوم طبیعی، ریاضی، مهندسی و علوم مختلف می‌شود همه باید کمک کنند آن آرمان‌شهر را بسازند.
جلائیان گفت: اتحاد حوزه و دانشگاه با برخی امور محقق نمی‌شود، مثلاً اینکه یک طلبه در دانشگاه تحصیل کند یا یک دانشجوی در حوزه تحصیل کند، وحدت محقق نمی‌شود. تحقق واقعی اتحاد حوزه و دانشگاه زمانی است که این دو مجموعه به نقطه مشترکی بنگرند و هدف مشترکی داشته باشند و مقصد و مقصود آنها رسیدن به آن هدف باشد. اگر پزشکی، مهندسی و علوم مختلف فیزیک و هسته‌ای و شیمی همه به میدان بیایند اما مقصود و هدف آنها تحقق تمدن بزرگ اسلامی نباشد هیچ زمان نمی‌توانند در کنار حوزه قرار گیرند. اگر هدف حوزه هم این نباشد به طور قطع نمی‌تواند با دانشگاه اتحاد داشته باشد، هدف و حرکت به سوی آن اتحاد درست می‌کند.
وحدت حوزه و دانشگاه؛ راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی
معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی تاکید کرد: در حوزه و دانشگاه اگر تحقق انقلاب، نظام و دولت اسلامی در مرحله اول و به معنای واقعی کلمه، سپس جامعه اسلامی باز به معنای واقعی کلمه و پس از آن امت اسلامی و تمدن نوین اسلامی هدف و مقصود حوزه و دانشگاه نباشد به طور قطع وحدت اتفاق نمی‌افتد.
وی درخصوص رابطه وحدت حوزه و دانشگاه در رفع آسیب‌های اجتماعی بیان داشت: علت آسیب‌های اجتماعی از بزهکاری و حاشیه نشینی، اعتیاد و سایر موارد گرفته تا معضلاتی همچون طلاق و بی‌مهری‌ها به این دلیل است که قدم‌های برداشته شده با هدف تشکیل جامعه اسلامی نبوده است یا بسیاری از نسخه‌هایی که برای جامعه پیچیده شده نسخه‌های غربی بوده است. حتی در امری همچون کرونا ما تابع کامل نسخه‌های غربی هستیم اگر در اروپا و آمریکا اعلام شود که تعطیل هستید ما هم چند روز پس از آن اعلام می‌کنیم که تعطیل است. مشاغل اروپایی‌ها به هر شکلی دسته‌بندی شود همان نسخه را، بدون توجه به سابقه جامعه اسلامی در کشور ما پیاده می‌کنند.
حجت الاسلام جلائیان ادامه داد: اتحاد وقتی رخ می‌دهد که همه در پی تحقق جامعه و پس از آن هم امت و تمدن اسلامی باشیم، برای رسیدن به این هدف باید توحید، عبودیت و کرامت انسانی محقق شود و سبک زندگی اسلامی در جامعه حاکم باشد.
عملیاتی کردن توحید و اقامه قسط؛ نقطه و مرکز اتحاد حوزه و دانشگاه
معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب توحید، عبودیت، کرامت انسانی و سبک زندگی اسلامی را جزء ارکان تمدن نوین اسلامی می‌دانند، اظهار داشت: این چهار اصل باید محور کار حوزه و دانشگاه باشد، به عنوان مثال در عمران و شهرسازی باید کرامت انسانی را در نظر بگیرم، یا اگر می‌خواهیم از هسته‌ای استفاده کنیم نباید توحید، عبودیت و کرامت انسانی، ضربه ببیند بر همین اساس رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: ما هرچه در هسته‌ای پیشرفت کنیم اما دنبال بمب هسته‌ای نخواهیم بود زیرا آن را حرام می‌دانیم؛ اینجاست که حوزه و دانشگاه کنار هم می‌آیند یعنی هسته‌ای می‌آید در خدمت تمدن بزرگ اسلامی قرار می‌گیرد. اتفاقاً دشمن از همین می‌ترسد می‌گوید اینها توان آن را دارند اما به آن دست نمی‌زنند زیرا مرزهای اعتقادی آنها را از دست‌یافتن به این امر منع می‌کند، اینجاست که این اتحاد، مردم دنیا را به سوی این تمدن متمایل می‌کند لذا وقتی از سران اسرائیل می‌پرسند چه چیز برای شما از همه مهمتر است سه بار از ایران نام می‌برد.
وی افزود: مراد از علوم دانشگاهی که می‌تواند با حوزه متحد شود علومی است که در خدمت جامعه جامعه اسلامی باشد، نه علومی که در خدمت ساختارهای غربی. از سوی دیگر پوشیده نیست که فقه و اصول و دیگر علوم اسلامی نیز اگر در خدمت اسلام آمریکایی قرار گیرد دیگر نمی‌تواند در خدمت تمدن بزرگ اسلامی باشد، بلکه در نقطه مقابل آن است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی نقطه و مرکز اتحاد حوزه و دانشگاه را عملیاتی کردن توحید و اقامه قسط دانست و گفت: حوزه باید بتواند در عملی شدن توحید، اقامه قسط و تحقق اسلام در محیط زندگی مردم تلاش کند؛ باید معارف دینی به مردم منتقل و در متن زندگی آنها محقق شود، نخست شناساندن و سپس محقق کردن است. فهم سخن دین و ارائه آن بر عهده حوزه است ولی تحقق آن در ساختار زندگی مردم از شهرسازی، صنعت و… با به میدان آمدن دانشگاه فراهم خواهد شد.
حجت الاسلام جلائیان بیان داشت: وقتی یک حوزوی تمام معارف را به دست آورد و آن را به فرضیه و نظریه‌های تبدیل کرد باید علوم مختلف آن را به یک برنامه زندگی تبدیل کند، اگر می‌خواهیم در جامعه عدالت برقرار شود فقط با چسباندن دو پوستر در یک محیط مثل بانک نمی‌شود توصیه کرد که آقایان و خانم‌ها نوبت را رعایت کنید، بلکه ناگریز هستیم دستگاهی همچون سیستم نوبت‌دهی اتوماتیک بسازیم تا این عدالت محقق شود، اینجا دانش روز در خدمت اصلی به نام عدالت قرار گرفته است.
رابطه اجرای عدالت با وحدت عملی حوزه و دانشگاه
وی افزود: به عنوان مثال برای جلوگیری از سوء استفاده از امکانات و موقعیت‌ها در جامعه، یا برای بکارگیری افراد بر اساس تخصص‌های باید یک سیستم متمرکز داشته باشیم که مدارک تحصیلی و تخصص افراد مشخص کند. سیستمی باید باشد که جعلی و غیر جعلی بودن مدارک تحصیلی تشخیص دهد و مدرک واقعی و توان متخصص را تایید کند. مثال دیگر در تحقق عدالت که حوزه در پی آن است به میدان آمدن متخصصان دانشگاهی است که سیستمی را بسازند که در مکاتبات اداری عدالت فراهم شود مثل سیستم اتوماسیون، که تمام مکاتبات اداری به صورت شفاف ارائه گردد. این وحدت عملی حوزه و دانشگاه است.
معاون پژوهش بنیاد پژوهش‌های اسلامی اضافه کرد: در نتیجه حوزه که درپی تحقق جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی است بایسته است معارف و حقایق دینی را از منابع به دست آورد و آنها را به فرضیه، نظریه و برنامه تبدیل کند سپس باید همه امکانات در اختیار آن اصل قرار گیرد که تا امکان تحقق آن در جامعه فراهم آید؛ شهر مناسب برای زندگی اسلامی باید به این ترتیب محقق شود مثلاً شهر مناسب کودک، معلولان، زنان و مردان با ایمان و باوقار، این گونه محقق می‌شود که مثلاً مهندس عمران و شهرسازی بر اساس مبانی اسلامی که حوزویان تبیین کرده‌اند آن را فراهم کند. باید شهری داشت که افراد از فضای سالم بهره مند شوند، آسایش و آرامش داشته باشند، آمد و شدی امن و ایمن داشته باشند. پس در اتحاد حوزه و دانشگاه یک حوزوی معارف به دست آورده از منابع دین را به اصولی قابل اجرا تبدیل می‌کند، عرضه می‌کند و برای تحقق آن در جامعه تلاش می‌کند، همه اینها نیاز به برنامه‌ریزی و تلاش دارد، برنامه‌ریزی که در آن تنها به بیان فقه و اصول در کلاس درس نپرداخته است بلکه به نیاز جامعه ناظر است، یعنی فقه و اصول حوزه به استخوان‌بندی و ستون فقرات زندگی اجتماعی و سیاسی تبدیل می‌شود و یک نظام زندگی درست می‌کند نه زندگی غربی.
وی تقویت گفتمان انقلاب را لازمه وحدت حوزه و دانشگاه دانست و گفت: حوزه و دانشگاه زمانی متحد می‌شوند که بتوانند گفتمان‌های انقلاب را تقویت کنند و درون زندگی مردم بیاورند؛ با حکمرانی اسلامی سبک زندگی مردم هم اسلامی می‌شود، علوم طبیعی و تجربی نیز در جامعه جهت می‌گیرد، طبیعت و تجربه ارزش پیدا می‌کند زیرا در خدمت جامعه اسلامی قرار گرفته است.
امروز اتحاد حوزه و دانشگاه در مقابل تمام طاغوت‌های زمان قرار گرفته است
حجت الاسلام جلائیان در پاسخ این پرسش که به چه میزان وحدت حوزه و دانشگاه را موفق ارزیابی می‌کنید گفت: برآیند تعامل حوزه و دانشگاه را باید در ارزیابی کشور در نظام فعلی جهانی مشاهده کنیم، چرا امروز کشورهای غربی از ایران هراس دارند؟ زیرا با تمام نقص‌های موجود، توانستیم روی پای خود بایستیم و ایستادگی کنیم. اگر امروز دیگر مسئولان رده چندم ما را ترور نمی‌کنند و دانشمندان و نیروهای مقاومت ما همچون شهید سردار سلیمانی و شهید فخری زاده را ترور می‌کنند، زیرا دشمن می‌داند که مسئولان جامعه را به سوی کمال نمی‌برند بلکه مدیران و دانشمندان متدین که حاصل نگاه حوزوی و دانشگاهی هستند جامعه را به سمت و سوی کمال هدایت می‌کنند. امروز اتحاد حوزه و دانشگاه با نگاه حوزوی و تخصص دانشگاهی جامعه ایران، در مقابل تمام طاغوت‌های زمان قرار گرفته است؛ خلاصه اینکه در این ۴۰ سال ما راه ۴۰۰ ساله را رفتیم اما هنوز به میزان ۴ هزار سال راه در پیش رو داریم.