خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: کرونا بازار خیلی چیزها را در کشور گرم کرد. بازارهایی که حتی با سلامتی و جان انسان در ارتباط است یکی از این بازارها نسخه پیچی عطاری‌ها و توصیه‌هایی است که گاهی بدون پشتوانه علمی است.
خراسان جنوبی با داشتن بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی یکی از استان‌هایی است که مردم به مصرف گیاهان دارویی گرایش زیادی دارند.
در این مدت که کرونا جان عده‌ای را تهدید کرد و البته نفس‌های زیادی را تمام کرد مصرف و تجویز گیاهان دارویی افزایش چشمگیری پیدا کرد.
با گذری در سطح شهر احساس می‌شود حتی تعداد عطاری‌ها نیز افزایش یافته است. اما آیا نظارتی بر این نسخه پیچی‌ها و نیز افزایش‌های بی سامان وجود دارد؟
بررسی‌ها آغاز شد
رئیس اتاق اصناف خراسان جنوبی وجود برخی مشکلات را در این زمینه را تأیید می‌کند و می‌گوید: بررسی‌هایی در حال انجام است.
رضا علیزاده در گفتگو با مهر افزود: کرونا خیلی از برنامه‌های ما را برای سر و سامان دادن به عطاری‌ها دچار وقفه کرد.
وی با اشاره به اینکه تذکرات لازم درباره فروش گیاهان دارویی و البته داروهای گیاهی به صاحبان مشاغل عطاری داده شده است، اضافه کرد: همان طور که می‌دانید فروش داروی گیاهی با گیاهان دارویی متفاوت است بر این اساس هیچ فرد بی تخصصی نمی‌تواند هیچکدام از اینها را تجویز کند.
نقد به قانون
یک استاد دانشگاه و مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: یک اصلی را که باید بپذیریم و آن را همه قبول داشته باشیم این است که طبابت، تجویز دارو و تشخیص درد تنها یک شغل نیست.
محسن پویان افزود: طبابت یک تخصصی بسیار عالی ست که هر کسی نمی‌تواند به آن ورود کند.
وی با بیان اینکه طب گیاهی در واقع از طب سنتی مجزا است، بیان داشت: تجویز گیاه به عنوان دارو یا داروی گیاهی وظیفه پزشک است و نباید در آن مداخله‌ای انجام دهیم.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه برای طب گیاه درمانی در ایران و آنچه در طب سنتی است نباید ساده انگاری کنیم، گفت: مثل خوردن نعنا، که آن را به عنوان سبزی خوردن و بهبود گوارش و سیستم ایمنی بدن و مسائل دیگر مصرف می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه کسی که مثلاً می‌گوید گیاه برای سیستم ایمنی خوب است باید فیتوشیمی گیاه را بداند، عنوان کرد: این فرد باید دقیقاً آنالیز گیاه را بداند و این گیاه از چه چیزی تشکیل شده است؟ آیا اثرات جانبی دارد یا ندارد؟ آیا با داروهایی که استفاده می‌کنیم تداخل دارد یا ندارد؟ آیا فردی که مصرف می‌کند فشار خون و قند دارد یا ندارد؟
پویان اضافه کرد: در این زمینه هزار و یک موضوع پیش می‌آید که یک کار تخصصی است.
وی یادآور شد: مسئولین بهداشتی و درمانی کشور با طب سنتی و گیاه درمانی مخالف نیستند بلکه با شیوه استفاده در این مقوله در کشور مخالف هستند اگر بنده گیاهی را دارم این گیاه مصرفش به عنوان یک کمک دارو و یا مکمل حتماً باید با تجویز و تأیید یک پزشک باشد که این روال در ایران وجود ندارد.
این پژوهشگر و مؤلف کتاب‌های گیاهان دارویی در پاسخ به اینکه چه نظارتی در این خصوص وجود دارد، گفت: نقدی به قانونگذاران نیز در زمینه بهداشتی درمانی وارد است.
خود سرانه تجویز نکنید
وی ادامه داد: در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا که از نظر پزشکی پیشرفته هستند ما گیاه دارویی داریم یا به طور مثال در کانادا چک لیستی داریم که در آن مشخص شده است که مصرف این گیاهان از نظر پزشکی اشکالی ندارد، یا مصرف این گیاهان ایراد دارد، یا مصرف این گیاهان ممنوع است.
محسن پویان با انتقاد از اینکه ما این موضوع را در کشورمان نداریم، تصریح کرد: ما یک فارماکوپه نداریم که در آن مثلاً گفته باشد و مشخص کند که آیا خوردن دم‌نوش بابونه در روز از نظر پزشکی مورد قبول است یا خیر؟ و این نقصی هست که ما باید خودمان سراغش برویم.
وی با ذکر مثالی ادامه داد: به طور مثال در عطاری‌های ما برای کنترل قند خون هندوانه ابوجهل را تجویز می‌کنند، واقعاً چرا این کار را می‌کنند؟ به راستی مؤثر است؟ بنده هم منکر نیستم که این گیاه کاملاً روی قند و چربی مؤثر است اما در کنار آن آلکالوئیدی دارد که مضراتی هم دارد و در مصرف غیر اصولی آن در واقع قند را پایین می‌آوریم و کبد را خراب می‌کنیم.
این استاد دانشگاه افزود: این موارد باید جایی مطرح شود که مصرف هندوانه ابوجهل در هر دوزی ممنوع است.
به گفته وی این گیاه دارویی باید در شرکت‌های دارویی برود و آلکالوئید مضر آن حذف شود و از ماده مؤثر آن استفاده شود.
وی با ابراز تأسف از اینکه موارد مضر آن برای بسیاری از آنهایی که اکنون عطاری باز کرده و به افراد تجویز می‌کنند مطرح نمی‌شود، گفت: زیرا کسی که آن را تجویز می‌کند فیتوشیمی گیاه را نمی‌داند؛ و می‌گویند بنده که مصرف کردم قندم پایین آمد!
نبود نظارت بر تجویز گیاهان دارویی
وی معتقد است: مسئولین کشور در شاخه بهداشت و درمان باید یک فارماکوپه بدهند که مثلاً این گیاهان خوردنش ممنوع است، یا این گیاهان خوردنش ایرادی ندارد.
وی ادامه داد: مثلاً روزانه یک دم نوش آویشن یا بابونه بخوریم مشکلی ندارد ولی خوردن بیش از حد این دم‌نوش مضر است و با احتیاط باید مصرف شود.
پویان با بیان اینکه حتی تجویز داروهای شیمیایی در سه سطح است، عنوان کرد: یک سری داروها مثل آسپرین‌ها با غلظت پایین را خود مردم تهیه می‌کنند، یک سری داروها را پزشک عمومی می‌تواند تجویز کند و یکسری دیگر را حتی پزشک عمومی هم نمی‌تواند تجویز کند و باید حتماً متخصص تجویز داشته باشد.
وی با اذعان به اینکه متأسفانه در کشور قوانین مناسبی برای تجویز گیاهان دارویی وجود ندارد، تصریح کرد: چون قانون نیست بسیاری به خود این اجازه را می‌دهند تا یک سری مسائل را در راستای پروسه سودجویی و اقتصادی دور بزنند.
برگزاری دوره‌های آموزشی
پویان با بیان اینکه کلاس‌های آموزشی باید به صورت قانونمند تشکیل شود، بیان داشت: سازمان‌های دست‌اندرکار این قضیه که معترض هم هستند باید دست به دست هم دهند و کلاس‌های آموزشی برای افرادی که در عطاری‌ها مشغول به کار هستند را تشکیل دهند.
وی با تاکید بر اینکه شناخت گیاه برای افرادی که در عطاری‌ها مشغول فعالیت است یک نیاز ضروری است، می‌گوید: اینجا یک آمار دستمان می‌آید که چرا مثلاً یک فوق دیپلم برق عطاری میزند! خب طبیعتاً این فرد گیاه را نمی‌شناسد.
وی با اذعان به اینکه بسیاری از گیاهان دارویی اسامی محلی دارند و اکثراً با آنچه نام آن در کتب علمی آمده متفاوت هستند، یادآور شد: به طور مثال در کتاب ابوعلی سینا می‌خوانیم که برای درد دل و نفخ کودکان کلپوره خوب است بعد به عطاری مراجعه می‌کنیم و تقاضای کلپوره می‌کنیم که یک گیاهی که اصطلاحاً به آن می‌گوئیم کلپوره تحویل می‌شود اگر بنده هم اعتراض کنم می‌گویند این را ابوعلی سینا گفته اما متأسفانه این نام محلی این گیاه است گیاهی که ما داریم اصلاً کلپوره نیست.
وی اضافه کرد: کلپوره از خانواده نعنا است اما این گیاهِ موجود در استان از خانواده گل میناست که کلی با هم تفاوت دارند.
پویان انواع دیگری از این گیاهان را مثال زد و گفت: ما در خراسان جنوبی زوفا، استخدوس، آویشن، کلپوره نداریم گیاهانی که با این نام در استان عرضه می‌شود تنها نام محلی این گیاهان است.
وی تاکید کرد: آویشن و یا گیاه دیگری که ابوعلی سینا می‌گوید این گیاهی که ما داریم نیست.
در این خصوص از معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی پاسخی دریافت نکردیم. شاید لازم است مسئولانی که نقش نظارتی دارند در این مسائل پر رنگ تر دیده شوند. شاید نسخه پیچی‌های غیر کارشناسی در این حوزه مهم کنترل شده تر انجام شود.