به گزارش خبرنگار مهر، اگرچه دولت تدبیرو امید از ابتدای دوره فعالیت خود، بازآفرینی شهری یا همان نوسازی بافت‌های فرسوده را بعنوان مهمترین برنامه خود در حوزه مسکن در دستور کار قرار داد اما اینک در ماههای پایانی فعالیت هشت ساله دولت، نگاهی به دستاوردهای آن نشان می‌دهد پیشرفتی حاصل نشده است. بازآفرینی شهری حتی در دوره اول دولت تدبیر و امید علیرغم آنکه اکبر ترکان از سوی رئیس جمهور مامور پیگیری کار شد، به جایی نرسید.
اسحاق جهانگیری در نیمه دوم آذر ماه امسال هم در دیدار با وزرای عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری بر تسریع در روند نوسازی بافت‌های فرسوده تأکید کرد.
محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی هم بارها در ماههای اخیر موضوع عقب ماندگی از برنامه‌های نوسازی بافت‌های فرسوده را گوشزد کرده است.
طرح اقدام ملی مسکن؛ شاید بدون نوسازی بافت فرسوده
در برنامه طرح اقدام ملی مسکن نیز که قرار است ۴۰۰ هزار واحد مسکونی احداث شود، ۱۰۰ هزار واحد آن به نوسازی بافت‌های فرسوده تعلق دارد اما تا کنون گزارشی از روند نوسازی این بافت‌ها اعلام نشده است.
تنها یکی از مسئولان ارشد بانک تخصصی بخش مسکن از تشکیل پرونده ۳۳ هزار متقاضی دریافت تسهیلات نوسازی بافت فرسوده طی دو سال گذشته خبر داده است.
دعوای «نعمتی-احمدیِ» آخوندی و روحانی بر سر نوسازی بافت فرسوده
حتی در دوره‌ای نیز طی سالهای ۹۶ و ۹۷ اکبر ترکان از سوی رئیس جمهور به عنوان مشاور رئیس جمهور و مجری طرح نوسازی بافت فرسوده منصوب شد اما به دلیل پیچیدگی‌های این طرح، عملاً نتوانست اقدامی انجام دهد و بار دیگر مسئولیت آن به وزیر سابق راه و شهرسازی و شرکت بازآفرینی شهری بازگشت داده شد.
نوسازی بافت فرسوده چنان برای رئیس جمهور مهم بود که به یکی از دلایل شکرآب شدن میانه عباس آخوندی (وزیر وقت راه وشهرسازی) با حسن روحانی و در نهایت استعفای آخوندی تبدیل شد؛ آخوندی در نامه خداحافظی اش از وزارت راه و شهرسازی به این مسأله اشاره و اعلام کرد: رئیس جمهور از من «بکوبیم و بسازیم» در بافت فرسوده می‌خواهد!
البته روحانی پیش از استعفای آخوندی، و در سال ۹۶، زمانی که مشغول معرفی اعضای کابینه دولت دوازدهم به مجلس بود، در معرفی عباس آخوندی به عنوان وزیر راه و شهرسازی، ضعیف بودن مدیریت این وزارت خانه در دولت یازدهم در حوزه نوسازی بافت فرسوده را مورد اشاره قرار داد؛ که واکنش‌های زیادی را میان فعالان اقتصادی-سیاسی برانگیخت.
بسیاری از کارشناسان، ایده بکوبیم و بسازیم را پیشنهاد اردوغان به روحانی و تشریح ایده رئیس جمهور فعلی ترکیه و شهردار اسبق استانبول می‌دانند. ایده‌ای که هم اکنون در خود ترکیه هم مخالفان زیادی دارد و بر فراموش شدن جنبه‌های انسانی در این ایده تأکید دارند.
این در حالی است که مسئولان شرکت بازآفرینی شهری مرتباً بر وجود تفاهم نامه‌ها و مصوباتی چه در دولت، چه در ستاد ملی بازآفرینی شهری و چه شورای شهر تهران مبنی بر ارائه تخفیف ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی (بسته به تعداد واحدهای مسکونی ای که قرار است احداث شود) به متقاضیان نوسازی واحدهای موجود در بافت‌های فرسوده تأکید دارند.
گلایه‌های جانسوز سازندگان از بروکراسی‌های پیچیده نوسازی بافت فرسوده
با این حال برخی انبوه سازان از اجرایی نشدن این تفاهم نامه‌ها و نیز وجود قوانین دست و پاگیر و بروکراسی‌های پیچیده در شهرداری‌ها برای نوسازی بافت‌های فرسوده گلایه جدی دارند.
حتی اخذ مجوزهای متعدد از شرکت بازآفرینی شهری، ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و شهرداری‌ها، خود به یکی از پیچیده‌ترین آئین نامه‌های دریافت مجوز، پروانه ساختمانی و تسهیلات بانکی نوسازی بافت فرسوده تبدیل شده است.
عوارض پروانه نوسازی بافت فرسوده رایگان است اما شهرداری‌ها به سختی می‌دهند
حسن محتشم، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی انبوه سازان استان تهران در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره مشکلات انبوه سازان در نوسازی بافت‌های فرسوده و ارائه تخفیف‌های صدور پروانه ساختمانی، خدمات نظام مهندسی و صدور پایان کار اظهار داشت: من تا کنون از همکارانم و انبوه سازان، خبری مبنی بر عدم رعایت تخفیف‌های صدور پروانه ساختمانی از سوی شهرداری‌ها دریافت نکرده‌ام اما مشکل اینجاست که شهرداری‌ها وقتی می‌خواهند پروانه‌های رایگان یا با تخفیف بالا صادر کنند، بسیار کُند کار می‌کنند و بروکراسی طولانی بر این روند حاکم است.
وی ادامه داد: در بخش نوسازی بافت‌های فرسوده، شهرداری تهران اعلام کرده که برای مسکونی‌ها عوارضی دریافت نمی‌کند، برای تجاری‌ها ۵۰ درصد عوارض می‌گیرد و برای واحدهای تجمیعی (ریزدانه‌ها)، حتی تشویقی یک طبقه هم می‌دهد؛ اما در مجموع نتوانسته‌ایم علی رغم این امتیازات، به توفیقی دست یابیم. دلیل آن این است که نوسازی بافت فرسوده چند وجهی است و متقاضی باید مسیرهای مختلفی را طی کند تا به نتیجه برسد.
قانون عجیب تجمیع ریزدانه‌ها: واحدهای زیر ۵۰ متر نمی‌توانند تجمیع شوند!
این انبوه ساز گفت: تجمیع واحدهای ریزدانه در مناطق جنوبی یا میانی تهران، به دلیل آئین نامه‌های متعدد، بیسار سخت است؛ در حالی که ما در برخی مناطق فرسوده تهران، واحدهای ۲۰ متری هم داریم و متقاضیان می‌خواهند این واحدها را با یکدیگر تجمیع کنند، شهرداری قبول نمی‌کند و می‌گوید چون زیر ۵۰ متر است، به آن پروانه ساخت نمی‌دهیم؛ یعنی حاضر نیستند دو واحد مسکونی در حال تخریب را به یک واحد نوساز تبدیل کنند.
وی افزود: به ما می‌گویند شما باید یک بلاک ساختمانی (چندین واحد در کنار یکدیگر) را خریداری و نوسازی کنید؛ وقتی برای خرید یک بلاک مراجعه می‌کنیم، محله‌ای را به معرفی می‌کنند که ممکن است شامل ۱۰۰ بلاک باشد؛ خریداری این بلاک‌های فرسوده، بسیار زمان بر است و سازنده باید یکی یکی برای خرید این واحدها مراجعه کند و سپس برخی مالکان طمع کرده و قیمت را بالاتر از نرخ واقعی اعلام می‌کنند؛ اگر بخواهیم پروسه قانونی مراجعه به کارشناس رسمی دادگستری را طی کنیم، مقاومت می‌کنند دولت هم حاضر نیست در محله‌ها، تنش ایجاد شود.
وجوه انسانی نوسازی بافت فرسوده از وجود فنی و کالبدی آن مهم‌تر است
به گفته محتشم بسیاری از خانه‌ها و واحدهای مسکونی ریزدانه در بافت‌های جنوبی یا میانی تهران، محل کار و تولید هم هستند و با این پول، نمی‌توانند نه جای جدیدی پیدا کنند و نه می‌توانند رهن کنند، از کار هم بیکار می‌شوند؛ وام ودیعه‌ای هم به آنها داده می‌شود برای انتخاب جای جدید، کفایت نمی‌کند.
این فعال صنفی صنعت ساخت و ساز با اشاره به تجربه‌های شکست خورده قبلی در زمینه نوسازی یکی از محلات جنوب غرب تهران در سالهای گذشته که به بی خانمان شدن تعداد زیادی از ساکنان آن خانه‌ها منجر شد، گفت: از همین رو نوسازی بافت فرسوده یک عزم ملی می‌خواهد؛ وزارت راه و شهرسازی هم علی رغم آنکه سازمان‌های مختلف را در ستاد ملی بازآفرینی جمع کرد و شرکت بازآفرینی شهری را تجهیز کرد، اما در عمل نتوانستند آنگونه که باید نسبت به نوسازی بافت فرسوده یک اقدام عملی انجام دهند.
نوسازی بافت فرسوده در ۴ برنامه توسعه آمده اما عملاً هیچ اتفاقی نیفتاده است
محتشم تصریح کرد: نوسازی بافت‌های فرسوده از برنامه سوم توسعه آغاز شده و در برنامه ششم هم آمده است؛ در طول این سال‌ها وزارت راه و شهرسازی می‌بایست سالی ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده را نوسازی می‌کرد؛ اما نه تنها پیشرفت‌ها بسیار کند بوده، بلکه حتی سرعت تولید بافت فرسوده جدید هم بیشتر از سرعت نوسازی‌ها بوده و عملاً حجم بافت‌های نابسامان شهری ایجاد شده و افزایش هم یافته است.
راهکار چیست؟: مانند طرح مسکن مهر تعریف شود
وی در خصوص راهکار اظهار کرد: باید مانند کاری که برای مسکن مهر انجام شد، یک بودجه متناسب برای این فعالیت در نظر گرفته شود؛ این بودجه از محل بازپرداخت اقساط آن، به دولت و بانک‌ها بازمی گردد؛ دولت در حال حاضر از محل فروش اراضی مسکن مهر و نیز اقساط بازگشتی، توانسته این بودجه را برگرداند؛ اما نوسازی با این سرعت، نه تنها مؤثر نیست بلکه نتیجه عکس هم می‌دهد.
عضو هیئت مدیره انجمن انبوه سازان با اشاره به تغییرات متعدد سیاست گذاری در حوزه نوسازی بافت فرسوده در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، به انتصاب ترکان در یک بازه زمانی برای اجرای این طرح و همچنین تأکید رئیس جمهور بر استفاده از تجربه استانبول در سفری که به ترکیه داشت و پیشنهادی که اردوغان به روحانی داده بود، خاطرنشان کرد: اما در عمل اراده‌ای نبود و مسئول مستقیمی که بتواند در این حوزه، تصمیم گیر نهایی باشد و صرفاً روی حوزه نوسازی بافت فرسوده متمرکز شود، انتخاب نشد. بازآفرینی شهری یکی از معاونت‌های وزارت راه و شهرسازی که کارهای دیگری هم مانند ساماندهی حاشیه نشینی دارد؛ اما در حوزه نوسازی بافت فرسوده، شهرداری‌ها و شوراهای شهر هم اعمال نفوذ می‌کنند درنتیجه هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد.