به گزارش خبرنگار مهر، حمید فدایی، صبح شنبه در جمع خبرنگاران با بیان اینکه خاستگاه دولت‌شهر ساسانی، با حدود ۳۰ نقش برجسته ساسانی، دارای بیشترین نقوش و کتیبه‌های صخره‌ای از این دوره مهم تاریخی است و در این میان محوطه تاریخی نقش رستم در ۱۰ کیلومتری تخت جمشید بیشترین تعداد نقوش صخره‌ای را در میان نقوش صخره‌ای فارس و ایران، یکجا در خود جمع دارد، گفت: موضوع اصلی این نقش برجسته‌ها القای صحنه‌های قدرت، دیهیم بخشی و یا صحنه‌های نبرد است. وی با این حال، افزود: متأسفانه بسیاری از این نقوش به دلیل واقع شدن در فضای باز و عموماً تحت تأثیر شرایط اقلیمی و با توجه به نوع سنگ در طول سده‌ها متحمل آسیب و فرسایش شده‌اند.
به گفته فدایی، انجام مطالعات، مستندنگاری و حفاظت از این مجموعه بی نظیر از نقوش برجسته تاریخی، برای تاریخ و میراث فرهنگی کشور دارای اهمیت فراوان است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به اهمیت نقوش بکار گرفته شده در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله دوره ساسانی در نقش رستم که در حریم میراث جهانی تخت جمشید قرار گرفته است مطرح کرد: نقوش برجسته ساسانی در کنار آرامگاه‌های شاهان هخامنشی و این هر دو در کنار نقشی از پادشاهی ایلامی، ارزش‌های زمانی و مکانی این محوطه را ویژه‌تر نموده است؛ آنچه مسلم است، همه آثار واقع در این محوطه، نشان از مقدس بودن آن و استفاده آئینی از محوطه از دوره‌های بسیار دور تاریخی تا کنون دارد؛ به گونه‌ای که شهریاران ساسانی مهمترین رویدادهای سرزمین و پادشاهی خود را بر دیواره‌های صخره‌ای این مکان مقدس نقش نموده‌اند و علاوه بر این، بر فراز این کوه آئینی هم در وسعتی زیاد دخمک ها و استودان‌های عهد ساسانی گسترده است.
وی در ادامه با تاکید بر ضرورت انجام برنامه ریزی در زمینه حفاظت، مرمت و بهره برداری از این آثار فرهنگی، افزود: در حال حاضر حفاظت از این گنجینه بشری مهمترین دغدغه پایگاه است که خود با برنامه ریزی های انجام شده از چند سال قبل تا کنون وارد مرحله جدیدی از اقدامات اجرایی و اضطراری مرمت شده‌ایم.
به گفته فدایی، این برنامه جامع که از سال ۱۳۹۶ با مستندنگاری محوطه و نقوش برجسته آن آغاز شد، در مراحل بعد با تجهیز و راه اندازی کارگاه و دفتر فنی دائمی در محوطه و با استقرار گروهی از کارشناسان، متخصصین و حفاظت گران سنگ، عملیات حفاظت بر روی آرامگاه خشایارشا تمرکز یافت که تا کنون نیز ادامه دارد.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید از آغاز فعالیت‌های حفاظت و مرمت نقش بهرام دوم در نقش رستم خبر داد و در این باره گفت: متخصصین و کارشناسان مستقر در محوطه در نیمه دوم سال گذشته عملیات مرمت بر روی نقش برجسته نبرد هرمز دوم که متحمل آسیب‌های زیادی شده بود را آغاز نمودند که در بهار سال جاری با موفقیت به اتمام رسید.
وی افزود: با توجه به برنامه ریزی های قبلی، تهیه طرح اولیه و تأیید شورای فنی، در حال حاضر موضوع حفاظت از نقش بهرام دوم آغاز شده است و مراحل آسیب نگاری نقش در حال انجام است.
در ادامه مدیر داخلی مجموعه‌های نقش رستم و نقش رجب گفت: بالغ بر ۱۱ عدد از این نقش برجسته‌ها و همچنین کتیبه‌های خطی متعددی در مجموعه نقش رستم و نقش رجب قرار دارد که همگی در فضای روباز و در معرض فرسایش ناشی از عوامل محیطی نظیر بارش باران، باد، دما و موارد متعدد دیگر قرار دارند و جمیع این عوامل باعث فرسودگی تدریجی این نگاره‌ها شده است.
شکل گیری دفتر فنی مجموعه نقش رستم
مصطفی رخشنده خو، افزود: با شکل گیری دفتر فنی مجموعه نقش رستم برنامه مطالعه، مستند نگاری و تهیه طرح حفاظت و مرمت این نقوش در برنامه این کارگروه قرار گرفت و به فراخور آسیب‌هایی که بر کالبد این آثار وارد شده است؛ طرح حفاظت و مرمت تدوین شد.
این کارشناس مرمت گر در ادامه گفت: پس از مستندنگاری و ارزیابی عوامل آسیب رسان به نقش برجسته که بر پایه شاخصه‌های آسیب نگاری اثر و وضعیت سلامت آن به عمل آمد، سال گذشته طرح حفاظت و مرمت نقش هرمز دوم در اولویت‌های حفاظتی و مرمتی این مجموعه قرار گرفت و شاهد اقدامات ارزنده‌ای بر روی این نقش بودیم.
رخشنده خو ادامه داد: همچنین نقش بهرام دوم نیز اخیراً پس از طرح در شورای فنی پایگاه، اولویت بعدی برنامه حفاظت نقوش ساسانی در مجموعه نقش رستم قرار دارد که این نقش متأسفانه بسیار تخریب شده است؛ به ویژه بخش بالایی آنکه در طی گذر زمان بیشتر در دسترس بوده و بخش زیرین در زیر خاک آوار مدفون شده بود که در سال ۱۳۱۷ خورشیدی طی کاوش‌های مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو، با انجام حفاری‌ها به سرپرستی «اریک اشمیت»، نمایان شد.
مدیر مجموعه نقش‌رستم و نقش رجب با تاکید بر لزوم اقدامات حفاظتی و مرمتی این آثار ارزشمند، گفت: بر روی نقش بهرام دوم نیز تاکنون هیچ گونه فعالیت مرمتی انجام نشده است و تحت تأثیر هوازدگی دچار آسیب‌های متعددی همانند فرسایش، تورق، ترک، شکستگی و … قرار گرفته است، لذا حفاظت از این نقوش دربرگیرنده اقدامات درمان مبتنی بر استحکام بخشی و مقاوم نمودن سطح در برابر عوامل فرساینده خواهد بود.
وی در پایان افزود: از آنجایی که نقوش برجسته صخره‌ای اسناد مکتوب گذشته بوده و تاریخ را از زبان سنگ روایت می‌کنند، بر ماست که این میراث کهن را که گذشتگان با تلاش فراوان و احتمالاً با تفکر ماندگاری به دست ما رسیده است، با رعایت کامل امانت داری، به آیندگان منتقل کنیم.